Kalendarz badań dla ciężarnych. Badania obowiązkowe i zalecane
Zakres całej diagnostyki oraz jej dokładny harmonogram zostały ściśle określone w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia. Tam zapisano, jakie badania powinna przejść przyszła mama do 10., 20., 30. i 40. tygodnia ciąży. Wśród nich są badania obowiązkowe oraz zalecane. Do tych pierwszych zalicza się m.in. morfologię krwi, ogólną analizę moczu czy też testy w kierunku toksoplazmozy. W każdym trymestrze wykonuje się USG. Jeśli masz powyżej 35 lat albo w Twojej rodzinie pojawiały się wcześniej choroby genetyczne, wówczas zaleca się wykonać dodatkowe badania, np. prenatalne. Podobnie jest, jeśli w poprzedniej ciąży wystąpiły u płodu wady rozwojowe.
Do 10. tygodnia ciąży
Lista badań, jakie musisz wykonać w tym okresie, jest dość długa. Najważniejsze w tym czasie jest określenie grupy krwi oraz czynnika Rh. Ma to na celu wykluczenie konfliktu serologicznego, który ma miejsce, gdy matka ma grupę Rh-, a płód odziedziczył po ojcu Rh+. Problem ten pojawia się dość rzadko i na szczęście współczesna medycyna bardzo dobrze sobie z nim radzi.
W ciąży musisz też kontrolować poziom glukozy we krwi. To bardzo ważne. Gdy przekracza on ustaloną normę, może być przyczyną poronień. Są też testy, które musisz powtarzać cyklicznie. Oprócz morfologii krwi, to badania:
-
na obecność wirusa HIV,
-
na przeciwciała odpornościowe,
-
ogólne moczu. Jeśli znajduje się w nim białko, może to świadczyć o schorzeniu układu moczowego i nerek, a jeżeli cukier – konieczna jest dalsza diagnostyka w kierunku cukrzycy,
-
na oznaczenie antygenu HCV – wirusowego zapalenia wątroby, czyli tzw. żółtaczki zakaźnej,
-
cytologiczne – celem wykrycia ewentualnego nowotworu, a także sprawdzenia stanu bakteriologicznego,
-
w kierunku toksoplazmozy,
-
na oznaczenie TSH – w celu potwierdzenia lub wykluczenia choroby tarczycy,
-
w kierunku różyczki – wirus uszkadza płód przede wszystkim w I trymestrze ciąży i niesie ryzyko powstania wad rozwojowych u dziecka,
-
ultrasonograficzne sondą dopochwową, aby wykluczyć ciążę pozamaciczną.
Zaleca się także kontrolę stomatologiczną. Leczenie próchnicy w pierwszym trymestrze ciąży jest bezpieczne, ale odradza się leczenie kanałowe.
Do 20. tygodnia ciąży
W tym okresie warto powtórzyć badanie w kierunku toksoplazmozy. Robi się to na podstawie badań serologicznych – odczynu barwnego Sabina-Feldmana. Nieleczona choroba stanowi duże zagrożenie dla płodu i może prowadzić do ciężkich powikłań. Wśród nich można wymienić mało- lub wodogłowie czy też zapalenie siatkówki i naczyniówki oka, które może przyczynić się do zaburzeń narządu wzroku ze ślepotą włącznie. Wczesne wykrycie i odpowiednie leczenie może zapobiec przeniknięciu patogenu przez łożysko do płodu.
Poza tym konieczne są badania:
-
ginekologiczne – zewnętrzne, polegające na pomiarze miednicy, obwodu brzucha, kontroli zmian skórnych, sprawdzeniu położenia płodu w macicy; wewnętrzne – za pomocą wziernika, aby zdiagnozować ewentualne nieprawidłowości,
-
USG – pozwala ustalić przewidywany termin porodu, czynność serca, prawidłowy rozwój organów, a także płeć dziecka,
-
ogólne moczu,
-
morfologiczne krwi,
-
bakteriologiczne pochwy,
-
cytologiczne, jeśli nie było wykonywane wcześniej.
Do 30. tygodnia ciąży
W tym okresie obowiązkowo wykonaj USG, morfologię krwi oraz ogólne badanie moczu. Na podstawie badania ultrasonograficznego ginekolog oceni ułożenie i ruchy płodu, a także ilość płynu owodniowego.
Zaleca się także:
-
pomiar ciśnienia i stężenia glukozy we krwi,
-
badanie przeciwciał odpornościowych,
-
badanie w kierunku toksoplazmozy – w przypadku, gdy poprzedni test był ujemny.
Do 40. tygodnia ciąży
W trzecim trymestrze trzeba powtórzyć wiele badań, które wykonywałaś już we wcześniejszym okresie ciąży. Należą do nich:
-
morfologia krwi,
-
ogólne badanie moczu,
-
badanie czystości pochwy i w kierunku HIV,
-
oznaczenie antygenu HBs – wirusa zapalenia wątroby typu B,
-
kontrola poziomu przeciwciał odpornościowych, jeśli wykryto je podczas wcześniejszej diagnostyki.
W takcie badania ultrasonograficznego ginekolog oceni, czy płód rozwija się prawidłowo, oszacuje przybliżoną masę ciała i ułożenie dziecka oraz zmierzy poziom wód płodowych. Lekarz na podstawie wyników zdecyduje, czy poród odbędzie się siłami natury, czy niezbędne będzie cesarskie cięcie. Akcja serca płodu zostanie zbadana w ostatnim okresie za pomocą KTG i w razie potrzeby będzie monitorowana aż do rozwiązania.
Badania prenatalne – kiedy i jakie wykonać?
Do oceny stopnia rozwoju płodu, płci dziecka i określenia, czy ciąża jest pojedyncza, czy mnoga, służy badanie ultrasonograficzne – USG. Pozwala ono także rozpoznać nieprawidłowości w wykształceniu narządów, ale niestety, za jego pomocą nie można określić konkretnej choroby czy wady genetycznej. Natomiast na podstawie otrzymanych wyników, lekarz może zlecić dalsze badania diagnostyczne – prenatalne, które wykonuje się w oparciu o analizę kodu DNA płodu. Warto wymienić:
-
USG genetyczne – ocenia się wymiary wszystkich organów; na podstawie otrzymanych wyników można między innymi zdiagnozować wady wrodzone, wodogłowie i bezmózgowie, rozszczep kręgosłupa i wargi oraz karłowatość,
-
test poziomu AFP – alfa-fotoproteiny we krwi; jest to ważny marker wielu chorób, np. wad rdzenia kręgowego i mózgu, m.in. przepukliny rdzeniowej,
-
test potrójny poziomów hCG, AFP i estriolu, który pozwala wykryć zespół Downa,
-
test NIFTY – Nieinwazyjny Test Prenatalny, pozwalający określić ryzyko trisomii płodu – dodatkowego chromosomu w danej parze homologicznej; wykonuje się go na podstawie analizy DNA dziecka; jest to badanie bardzo dokładne.
W razie niejednoznacznych wyników badań metodami nieinwazyjnymi wykonuje się procedury inwazyjne:
-
amniopunkcję,
-
biopsję kosmówki,
-
kordocentezę.
Ta ostatnia jest przeprowadzana najrzadziej, gdyż podczas jej wykonywania może dojść do poronienia.
Okres okołoporodowy – na czym polega badanie KTG?
KTG, czyli kardiotokografia to metoda służąca do wewnątrzmacicznej rejestracji częstości skurczów serca dziecka, z jednoczesną rejestracją czynności skurczowej mięśnia macicy. Dokładność tego badania znacznie przewyższa metodę osłuchową za pomocą stetoskopu położniczego. Pozwala na wczesne rozpoznanie zagrożenia płodu w przebiegu ciąży i porodu oraz roztoczenie opieki nad kobietami z ciążą wysokiego ryzyka.
Badanie to wykonuje się bezpośrednio przed porodem i w trakcie porodu, jeśli wszystko przebiega prawidłowo. W szczególnych przypadkach, gdy przyszła mama cierpi na różne dolegliwości, np. na długoterminowy ból brzucha, nadciśnienie tętnicze czy ma problemy z nerkami, badanie można wykonać ok. 25. tygodnia ciąży. Jest ono również wskazane podczas konfliktu serologicznego.
Zapis KTG powala też lekarzowi ocenić, czy poród powinien odbyć się siłami natury, czy niezbędne jest cesarskie cięcie.
Przyszła mamo – wiesz już, dlaczego warto się badać?
Jesteśmy przekonani, że tak! Im szybciej odwiedzisz swojego ginekologa, tym lepiej. Poprowadzi Cię przez cały okres ciąży, zleci wszystkie potrzebne badana i będzie monitorował Twój stan zdrowia, aż do szczęśliwego rozwiązania. Masz wątpliwości, czy to już ten moment, kiedy warto udać się do specjalisty? Nie czekaj i zadbaj o zdrowie swoje i dziecka!