Do grupy drobnoustrojów cechujących się wysokim poziomem zjadliwości są zaliczane pneumokoki. Te gram dodatnie bakterie są szczególnie niebezpieczne dla niemowląt i małych dzieci. Zarażenie się nimi może doprowadzić do rozwoju wielu zagrażających zdrowiu i życiu chorób takich jak zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie płuc oraz sepsa. Nieodzownym elementem przeciwdziałania zakażeniom pneumokokowym są szczepienia. Dowiedz się, jakie są przyczyny i objawy chorób wywoływanych przez te mikroorganizmy, a także, w jakim wieku powinno zostać wykonane szczepienie na pneumokoki.
Streptococcus pneumoniae – dwoinki zapalenia płuc
Paciorkowce Streptococcus pneumoniae, znane powszechnie jako pneumokoki lub dwoinki zapalenia płuc, to gram dodatnie bakterie o charakterystycznym ziarnistym kształcie, które w obrazie mikroskopowym układają się w pary. Ich komórki są otoczone polisacharydową otoczką stanowiącą źródło antygenów, przeciwko którym ludzki system immunologiczny wytwarza swoiste przeciwciała.
W warunkach naturalnych drobnoustroje te bytują głównie na śluzówkach górnych dróg oddechowych. Do tej pory udało się zidentyfikować około dziewięćdziesięciu odmian pneumokoków, jednak nie wszystkie mogą prowadzić do wystąpienia inwazyjnej choroby pneumokokowej. W ostatnich latach obserwuje się zwiększenie oporności tych bakterii na niektóre rodzaje antybiotyków, zwłaszcza na penicylinę oraz cefalosporyny, co znacząco utrudnia prowadzenie skutecznego leczenia. Najefektywniejszą formą zapobiegania zakażeniom wywołanym przez te drobnoustroje jest szczepienie.
Kiedy i jak można zakazić się pneumokokami
Nosicielstwo pneumokoków jest szczególnie wysokie wśród dzieci uczęszczających do przedszkoli i żłobków. Maluchy, chociaż nie zawsze same chorują, mogą przenosić dwoinki zapalenia płuc na innych poprzez katar czy kichanie. Bakterie te rozprzestrzeniają się drogą kropelkową, a ich cechą charakterystyczną jest duża zakaźność. Z tego względu mogą zaatakować właściwie każdego.
Najbardziej narażone na zarażenie się pneumokokami są:
-
niemowlęta i dzieci do drugiego roku życia,
-
osoby w podeszłym wieku,
-
chorzy na cukrzycę,
-
osoby z przewlekłą chorobą serca, płuc, wątroby i nerek,
-
pacjenci z upośledzoną lub obniżoną odpornością.
Warto dodać, że te niezwykle niebezpieczne dla zdrowia drobnoustroje dobrze czują się w temperaturze pokojowej i są w stanie przetrwać nawet kilka godzin w niesprzyjających dla siebie warunkach. Największa liczba zakażeń przypada na miesiące zimowe, ale zachorowania zdarzają się też w okresie wczesnowiosennym.
Jakie objawy przy zakażeniu pneumokokami?
Pierwsze symptomy zwykle pojawiają się po około 1-3 dniach od kontaktu z nosicielem bakterii. Na zakażenie może wskazywać przede wszystkim wysoka gorączka, wynosząca nawet ponad 40 stopni Celsjusza, która nie ustępuje pomimo stosowania leków przeciwzapalnych i przeciwgorączkowych. Chorobie mogą towarzyszyć dreszcze, wzmożone pocenie całego ciała oraz ogólne osłabienie, które utrudnia normalne funkcjonowanie. Infekcja pneumokokami może ponadto objawiać się utratą apetytu, trudnościami w oddychaniu, kaszlem z odkrztuszaniem wydzieliny oraz bólem w klatce piersiowej.
Choroby, które wywołują pneumokoki
Zakażenia wywoływane przez te gram dodatnie bakterie można podzielić na nieinwazyjne oraz inwazyjne. Te ograniczone do błony śluzowej górnych dróg oddechowych charakteryzują się lżejszym przebiegiem i zwykle nie powodują ciężkich powikłań. Są też łatwiejsze w leczeniu. O wiele bardziej niebezpieczne są cięższe postacie o uogólnionym charakterze, które mogą prowadzić nawet do śmierci pacjenta.
Pneumokokowe zapalenie płuc
Jedną z chorób powodowanych przez pneumokoki jest zapalenie płuc. Dochodzi do niego na skutek zaatakowania pęcherzyków płucnych oraz otaczających ich tkanek przez bakterie. W wyniku ostrego stanu zapalnego w płucach gromadzi się płyn wysiękowy, którego obecność uniemożliwia prawidłowe zachodzenie wymiany gazowej. Zwykle schorzenie rozpoczyna się gwałtownie, a jego objawy w dużej mierze są zależne od wieku i ogólnego stanu zdrowia pacjenta. U większości pacjentów występuje gorączka, kaszel, duszność i złe samopoczucie. U małych dzieci i niemowląt zapalenie płuc można rozpoznać po sinicy oraz wzmożonym wysiłku oddechowym.
Zapalenie opon mózgowych
W sytuacji, kiedy patogeny przedostaną się do błon otaczających mózgowie i rdzeń kręgowy, dochodzi do rozwoju zapalenia opon mózgowych. Do zakażenia może dojść różnymi drogami: poprzez drobnoustroje krążące we krwi, na skutek urazu czaszki lub w wyniku rozsiewu np. z zatok przynosowych lub ucha środkowego. Choroba objawia się gorączką, bólem głowy, wymiotami, sztywnością karku, drgawkami oraz zaburzeniami świadomości. Zapalenie opon mózgowych może prowadzić do trwałych i zagrażających życiu następstw neurologicznych, w tym do uszkodzenia mózgu, utraty słuchu, wodogłowia oraz napadów padaczkowych.
Sepsa, czyli zakażenie krwi
Konsekwencją ciężkiej bakteriemii, czyli przedostania się pneumokoków do układu krwionośnego, jest posocznica. W wielu przypadkach jest ona następstwem ciężkiego zapalenia płuc, jednak może również rozwinąć się jako choroba podstawowa bez obecności wcześniejszego ogniska zapalenia. Do najczęstszych objawów sepsy należą: wysoka gorączka, przyspieszona akcja serca, zmniejszone wydalanie moczu, zaburzenia krzepnięcia krwi. Posocznica może doprowadzić do wystąpienia tzw. wstrząsu septycznego objawiającego się nagłym spadkiem ciśnienia tętniczego krwi. Taki stan stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia i życia pacjenta.
Inne choroby wywołane przez zakażenie
Jedną z częstszych chorób wywoływanych przez pneumokoki jest ostre zapalenie ucha środkowego. Jest to choroba charakteryzująca się stanem zapalnym, który obejmuje błonę śluzową, trąbkę, kosteczki słuchowe oraz pozostałe elementy ucha. Można ją rozpoznać po silnym, pulsującym bólu, gorączce, niedosłuchu oraz wysięku w jamie bębenkowej. Schorzenie dotyczy głównie dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym, u dorosłych występuje stosunkowo rzadko. Pozostałe choroby wywoływane przez te niebezpieczne bakterie gram dodatnie to:
Stosowanie szczepień ochronnych przeciwko pneumokokom znacząco wpłynęło na etiologię ostrych zapaleń ucha środkowego, a także pozostałych chorób powodowanych przez te drobnoustroje.
Powikłania po zakażeniu pneumokokami
Infekcje pneumokokowe stanowią jedną z głównych przyczyn śmierci wśród niemowląt oraz dzieci do szóstego roku życia. Z powodu niedojrzałego układu odpornościowego są one szczególnie narażone na zachorowanie. Powikłania rozwijają się na skutek rozszerzenia zakażenia na różne narządy wewnętrzne. Bakterie mogą przedostać się do płuc, opon mózgowo-rdzeniowych, a także do krwi, czego konsekwencją jest niebezpieczna posocznica. Wystąpieniu komplikacji sprzyjają czynniki upośledzające miejscową lub ogólną odpowiedź immunologiczną oraz niektóre schorzenia (niewydolność serca, cukrzyca, mukowiscydoza, niedokrwistość, choroby nowotworowe).
Szczepienie: dowiedz się więcej
W profilaktyce chorób wywoływanych przez pneumokoki stosuje się szczepienie ochronne. W ponad czterdziestu krajach na całym świecie jest ono traktowane jako obowiązkowe i bezpłatne. W Polsce dostępne są dwa podstawowe typy szczepionek przeciwko pneumokokom: polisacharydowe oraz skoniugowane. Są one podawane w celu zapobiegania przed inwazyjną infekcją pneumokokową, zapaleniem ucha środkowego oraz zapaleniem płuc. Powszechne szczepienie obejmuje podanie dwóch dawek preparatu w pierwszym roku życia dziecka oraz dawki uzupełniającej po ukończeniu przez malca dwóch lat. Większa liczba produktów leczniczych przysługuje dzieciom obarczonym czynnikami ryzyka inwazyjnej choroby pneumokokowej. Należą do nich przewlekłe schorzenia serca z niewydolnością krążenia, urazy i wady ośrodkowego układu nerwowego, a także zaburzenia immunologiczne i hematologiczne. Więcej na temat kalendarza szczepień ochronnych dowiesz się z naszego poradnika.
Obowiązkowe szczepienia dla dzieci
Najczęściej pneumokoki wywołują ostre zapalenie ucha środkowego oraz choroby dróg oddechowych. Ich podstawowym objawem jest wysoka gorączka, do której zwalczenia można zastosować preparaty przeciwgorączkowe dostępne na lek24.pl. Najlepszą metodą zapobiegania zakażeniom pneumokokowym jest szczepienie, które można rozpocząć już po ukończeniu przez niemowlę szóstego tygodnia życia. Jeśli masz wątpliwości, porozmawiaj z lekarzem pediatrą i zabezpiecz swoje dziecko przed zachorowaniem!
