Błonica
Jeśli chodzi o choroby bakteryjne wieku dziecięcego, których odsetek śmiertelności jest wyjątkowo duży, błonica znajduje się w czołówce. Nawet 20% młodych pacjentów umiera na nią pomimo leczenia. Przed wprowadzeniem masowych szczepień liczba zakażonych w Polsce sięgała ponad 40 tys. rocznie, z czego umierało ok. 2,5 tys. dzieci.
Bakterią odpowiedzialną za wywołanie błonicy (określanej dawniej mianem dyfterytu) jest maczugowiec błonicy (Corynebacterium diphtheriae), który przenosi się drogą kropelkową. Objawy choroby to przede wszystkim szybko postępujące zapalenie krtani, które może prowadzić do uduszenia. Wśród pozostałych symptomów są m.in.:
Leczenie odbywa się w warunkach klinicznych i polega na podaniu antybiotyków oraz surowicy z antytoksyną błoniczą. Odporność na błonicę przynosi szczepionka lub przechorowanie.
Tężec
Kolejną ciężką chorobą bakteryjną jest tężec, który kojarzony jest ze źle leczonymi skaleczeniami. Do rozwoju choroby dochodzi w wyniku zabrudzenia rany skażoną substancją (zarodniki mogą znajdować się w kurzu, ziemi, zardzewiałych przedmiotach, układzie pokarmowym zwierząt itp.).
Laseczka tężca odpowiedzialna za zakażenie produkuje silną truciznę, która atakuje układ nerwowy, prowadząc do bolesnych skurczów mięśni. Oprócz charakterystycznych spazmów, których efektem są wyprężenia ciała i szczękościsk, objawy tężca to m.in. gorączka, bóle głowy (w początkowej fazie), a także zaburzenia czucia, ciśnienia krwi, oddychania.
Leczenie polega na podaniu antytoksyny. Niestety nawet przebycie choroby nie skutkuje całkowitą odpornością. Sposobem na uodpornienie się na tężec jest wykonanie szczepienia w wieku dziecięcym, a następnie szczepionki przypominające średnio co 10 lat. Niestety tężec charakteryzuje wysoka śmiertelność, sięgająca nawet 50%.
Krztusiec
Szczególnie niebezpieczną chorobą dla niemowląt i małych dzieci jest krztusiec, zwany również kokluszem. Pałeczki krztuśca przenoszone drogą kropelkową dostają się do dróg oddechowych, gdzie namnażają się, produkując niebezpieczne toksyny. Efektem są męczące napady kaszlu z charakterystycznym „pianiem” pod koniec. Objawom mogą towarzyszyć wymioty, drgawki, bezdech. Ostry przebieg choroby nierzadko prowadzi do śmierci, zwłaszcza u najmłodszych.
Liczba zachorowań na krztusiec uległa znacznemu zmniejszeniu po 1960 roku (wprowadzenie masowych szczepień ochronnych). Obecnie jednak zauważalny jest wzrost zakażeń, również u dorosłych. Podobnie jak w przypadku tężca, szczepienia na koklusz należy powtarzać co 10 lat.
Szczepienie DTP – więcej informacji
Rozpowszechnienie szczepień po II wojnie światowej pozwoliło na znaczne ograniczenie zachorowań na choroby bakteryjne. W Polsce pierwszy obowiązkowy program szczepienny wprowadzono w latach 60. XX wieku i z regularnymi aktualizacjami jest stosowany do dziś. Jeżeli chodzi o szczepienia przeciwko błonicy, kokluszowi i tężcowi stosuje się skojarzoną szczepionkę DTP. Jest to swojego rodzaju szczepionka 3w1, która zawiera kilka rodzajów przeciwciał.
Rodzaje szczepionki DTP
Szczepionka DTP ma za zadanie skłonić organizm do wytworzenia przeciwciał na tężec, błonicę oraz krztusiec. Podczas szczepienia wstrzykiwane są nieaktywne toksyny oraz zabite pałeczki określonych bakterii, stąd DTP określana jest jako szczepionka „nieżywa”. Oprócz tego duże znaczenie ma tzw. składnik skierowany – w zależności od jego rodzaju mogą występować szczepionki:
-
całokomórkowe (DTPw) – to najbardziej powszechny rodzaj szczepionki DTP podawany w ramach bezpłatnego programu szczepień. Zawiera całe bakterie krztuśca;
-
bezkomórkowe (DTPa) – zawierają jedynie białka bakterii. Można je znaleźć w płatnych szczepionkach wieloskładnikowych.
W niektórych przypadkach można zastosować szczepionki wyłącznie na krztusiec – zwłaszcza w przypadku profilaktyki.
Kto powinien się zaszczepić
Obecnie szczepienie DTP (błonica, tężec, krztusiec) włączane jest w obowiązkowy program szczepień ochronnych. Szczepionkę podaje się dzieciom w trzech dawkach podzielonych do osiągnięcia 2. roku życia. Następne dwie dawki przypominające dziecko otrzymuje w wieku 6 i 14 lat. Ważne jest dopasowanie odpowiedniego rodzaju szczepionki – przykładowo, DTPw nie wolno podawać dzieciom powyżej 3 lat.
Oprócz tego dorośli powinni szczepić się profilaktycznie raz na 10 lat. Wiele osób decyduje się na to zwłaszcza przed zagraniczną podróżą. Do dyspozycji są szczepionki skojarzone lub pojedyncze.
Kiedy zaszczepić dziecko
Pierwszą dawkę szczepionki należy podać w następujących odstępach:
-
I dawka: 2 miesiąc życia;
-
II dawka: 3-4 miesiąc życia;
-
III dawka: 5-6 miesiąc życia;
-
IV dawka: 16-18 miesiąc życia.
Kolejne szczepienia przypominające podaje się w 6. i 14. roku życia.
Przed podaniem szczepionki lekarz bada dziecko – wykluczeniem do podania DTP są bowiem trwające infekcje. Do przeciwwskazań należą również choroby przewlekłe nerek czy cukrzyca.
Skuteczność szczepienia
Szczepionka DTP wykazuje dużą skuteczność w zakresie ochrony przeciwko tężcowi, kokluszowi i błonicy, jednak na uodpornienie wpływ ma podanie wszystkich dawek. Efekty wprowadzenia powszechnych szczepień potwierdzają, chociażby dane statystyczne. Przykładowo, w ciągu 20 lat od pierwszych szczepień w latach 60. zakażenia krztuścem sięgające blisko 100 tys. przypadków zmniejszyły swoją liczbę do ok. 120. Szczepienie na błonicę, tężec i krztusiec wykazują skuteczność sięgającą od 70 do nawet 100% - tyle dzieci nie zachoruje lub łagodnie przejdzie przez te choroby.
Należy jednak pamiętać o dawkach przypominających, ponieważ odporność organizmu spada po kilku latach od szczepienia.
Powikłania i przeciwwskazania
Wspominaliśmy wcześniej o niektórych przeciwwskazaniach do szczepienia. Oprócz czynnej infekcji można tu wymienić również wrodzone zaburzenia odporności lub gruźlicę, a także uczulenia na substancje zawarte w szczepionce.
Do częstych skutków ubocznych, które mogą występować po szczepieniu, należą z kolei: gorączka, tkliwość czy obrzęk. Zaburzenia te ustępują w ciągu 48 godzin. Rzadko zdarzają się poważniejsze odczyny poszczepienne: zaburzenia neurologiczne, niedowłady. Natomiast niepotwierdzone jest skojarzenie szczepienia DTP z autyzmem, jak twierdzą niektórzy przeciwnicy szczepionek.
Kalendarz szczepień dziecka w Lek24
Szczepionki ochronne przeciwko tężcowi, krztuścowi i błonicy powstały w celu ochrony najmłodszych przed groźnymi powikłaniami wywołanymi chorobami bakteryjnymi. Należy pamiętać, że ryzyko, a także prawdopodobieństwo wystąpienia skutków ubocznych po szczepieniu jest zdecydowanie niższe od możliwych skutków zachorowań. Więcej na temat kalendarza szczepień przeczytasz w artykułach dla rodziców na naszym blogu na lek24.pl.