O wirusie brodawczaka ludzkiego HPV mówi się coraz częściej, ponieważ to właśnie on jest odpowiedzialny za większość przypadków raka szyjki macicy. Niestety jest to patogen, którego bardzo trudno uniknąć, szczególnie w przypadku osób aktywnych seksualnie. Na szczęście od kilku lat dostępna jest szczepionka na HPV, która pomaga uchronić się przed zakażeniem i jego groźnymi skutkami. Sprawdź, co warto wiedzieć o samym wirusie oraz o szczepieniach przeciwko niemu.
Wirus brodawczaka ludzkiego: dowiedz się więcej
Zacznijmy od wyjaśnienia, że wirus HPV, czyli brodawczaka ludzkiego (Human papilloma virus) jest dość powszechnym patogenem, który występuje w około 150 odmianach. Co więcej, każda z nich ma inny wpływ na nasze zdrowie. Niektóre typy wywołują bowiem jedynie stosunkowo niegroźne dolegliwości w postaci zmian na skórze jak np. kurzajki. Niestety są też tzw. wysokoonkogenne warianty wirusa, które przyczyniają się do rozwoju nowotworów i należą do nich m.in. typ 16, 18, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 58 i 59.
Problem polega na tym, że wirusem HPV dość łatwo się zakazić, ponieważ dochodzi do tego głównie drogą płciową, co wyjaśnimy niżej. Warto jednak wspomnieć, że według szacunków co najmniej połowa aktywnych seksualnie kobiet i mężczyzn na świecie albo już jest jego nosicielami, albo wkrótce się nim zarazi.
Kiedy można się zakazić? Jakie są objawy?
Jak już wspomnieliśmy, wirus HPV roznoszony jest głównie drogą płciową podczas stosunków seksualnych, w tym również tych oralnych i analnych. Zakazić się nim można także poprzez bezpośredni kontakt ze śliną lub krwią osoby zakażonej, czyli np. podczas wizyty u kosmetyczki lub na basenie i saunie, o ile mamy uszkodzony naskórek. Zdarza się również, że do transmisji patogenu z matki na dziecko dochodzi podczas porodu.
Objawy zakażenia HPV zależą od typu wirusa oraz miejsca jego przedostania się do organizmu. Najczęściej w jego efekcie powstają jednak różne zmiany skórne takie jak:
-
brodawki zwykłe (tzw. kurzajki) – mają one postać niewielkich grudek o nierównej powierzchni i najczęściej zlokalizowane są na palcach rąk,
-
brodawki podeszwowe – występują od spodu stopy,
-
kłykciny kończyste – są to brodawki płciowe, które mogą pojawić się na wargach sromowych, pochwie, odbycie, prąciu, cewce moczowej i napletku.
Jeśli do zakażenia doszło wskutek seksu oralnego, kłykciny mogą powstać także w obrębie gardła, krtani i jamy ustnej.
Powyższe zmiany są dość uciążliwe w leczeniu i mogą mieć charakter nawracający, jednak nie zawsze są groźne, o ile były wywołane przez nieonkogenną odmianę wirusa.
Największe zagrożenie wynika z zakażenia wariantami onkogennymi. Mogą one bowiem powodować śródnabłonkową neoplazję narządów płciowych np. szyjki macicy, pochwy, sromu, prącia lub odbytu. Jest to stan, który może przeobrazić się w nowotwór.
HPV a rak szyjki macicy
Rak szyjki macicy jest jednym z najpoważniejszych powikłań zakażenia wirusem HPV. Do jego rozwoju dochodzi głównie wskutek oddziaływania dwóch typów tego patogenu: 16 i 18, które odpowiadają za większość przypadków tego nowotworu.
Zakażenie szyjki macicy przebiega w trzech etapach. W pierwszym, utajonym nie występują żadne objawy, a kobieta ma nawet prawidłowe wyniki cytologii. Dopiero w kolejnej fazie subklinicznej pojawiają się pewne odchylenia od normy w badaniach oraz zaczynają dokuczać różne dolegliwości np. infekcje grzybicze w obrębie narządów płciowych, które jednak dość często ustępują po 1-2 latach. Tylko u części kobiet dochodzi do fazy klinicznej choroby, gdy zakażenie doprowadza do rozwinięcia się nowotworu.
Rak szyjki macicy może rozwijać się nawet 10 lat. Ponieważ przez długi czas nie daje żadnych objawów (lub są one bagatelizowane przez kobiety), jest często wykrywany zbyt późno i dlatego odznacza się wysoką śmiertelnością (choroba zabija nawet 50% pacjentek).
O skali problemu najlepiej świadczą liczby – każdego roku na nowotwór ten umiera ponad 340 tys. kobiet na świecie. W Polsce zapada na niego rocznie aż 3 tysiące kobiet.
Szczepionka: zawalcz o swoje zdrowie
Jednym z najskuteczniejszych sposobów na uniknięcie zakażenia wirusem HPV jest szczepienie. Specjalne szczepionki przeciw najgroźniejszym, onkogennym typom patogenu zostały wprowadzone jeszcze w 2006 roku i są stosowane już w kilkudziesięciu krajach na całym świecie, w tym w Polsce. Występują one w trzech wariantach:
-
2-walentnej – zapewnia ona ochronę przed wirusem typu 16 i 18, a więc jest podstawowym preparatem zapobiegającym nowotworowi szyjki macicy,
-
4-walentnej – chroni przed odmianami: 6, 11, 16, 18, a więc dodatkowo przed patogenami odpowiedzialnymi za powstawanie kłykcin kończystych,
-
9-walentnej – zapobiega zakażeniom wariantami wirusa: 6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52, 58 i przez to zapewnia najszerszą ochronę.
Jak pokazały dotychczasowe badania, szczepionka na HPV zmniejsza ryzyko zachorowania na raka szyjki macicy nawet o 70-90% (najskuteczniejsza jest 9-walentna).
Dla kogo jest szczepienie?
Szczepienie przeciwko wirusowi HPV jako element profilaktyki raka szyjki macicy polecane jest przede wszystkim dla dziewczynek w wieku od 9 lat. Jak wykazały bowiem badania, najlepsze efekty ochronne przynosi podanie szczepionki przed rozpoczęciem współżycia i przed zakażeniem patogenem. Szczepić mogą się również dorosłe kobiety w wieku rozrodczym, o ile lekarz uzna to za zasadne.
Co ważne, zgodnie z zaleceniami Polskiego Programu Szczepień Ochronnych szczepienie rekomendowane jest również dla chłopców w wieku od 9 lat i dorosłych mężczyzn, ponieważ wirus brodawczaka ludzkiego także u nich może wywołać nowotwór narządów płciowych.
Czy szczepienie jest bezpieczne?
Jak dotąd szczepionka na HPV została podana w ponad 270 milionach dawek i dlatego można już jednoznacznie stwierdzić, że jest ona bezpieczna i dobrze tolerowana przez ludzki organizm. Czasami po jej podaniu występują typowe objawy poszczepienne np. ból, obrzęk i zaczerwienienie w miejscu wkłucia, czy też uczucie zmęczenia oraz dolegliwości bólowe głowy i mięśni.
Jak się okazuje, nie ma też wielu przeciwwskazań do podania szczepienia. Preparatu nie powinny przyjmować bowiem głównie osoby uczulone na jego składniki i cierpiące na zaburzenia odporności, a także dziewczęta poniżej 9 roku życia oraz kobiety w ciąży i w okresie karmienia piersią.
Poznaj schemat dawkowania szczepienia
Schemat dawkowania szczepionki na HPV zależy od jej rodzaju oraz wieku osoby przyjmującej preparat:
-
dwuwalentna – nastolatkom w wieku 9-14 lat podawana jest w dwóch dawkach w odstępie od 5 do 13 miesięcy (co ważne, jeśli druga z nich była przed upływem 6 miesięcy od pierwszej, konieczne jest przyjęcie także trzeciej); z kolei starsza młodzież ma cykl szczepienia składający się z 3 dawek, gdzie druga z nich powinna być przyjęta po jednym miesiącu, a trzecia w ciągu pół roku,
-
czterowalentna i dziewięciowalentna – dla dzieci w wieku 9-14 podawane są one w takim samym dwuetapowym cyklu jak szczepionka HPV2; natomiast starszym nastolatkom cykl szczepień składa się z 3 dawek przyjmowanych w odstępie 0, 2, 6 miesięcy.
Powyższy schemat dawkowania preparatów został określony w Polskim Programie Szczepień Ochronnych. Warto jednak podkreślić, że w naszym kraju szczepienie przeciw HPV wciąż nie jest obowiązkowe, a jedynie zalecane. W związku z tym jest ono odpłatne i w niektórych poradniach kosztuje nawet kilkaset złotych. Niektóre samorządy finansują jednak szczepienia dla dzieci, dlatego warto o nie zapytać w swojej przychodni.
Należy też pamiętać, że szczepionki na HPV nie można przyjąć „na życzenie”, ponieważ o możliwości jej podania powinien zdecydować lekarz. W przypadku dzieci i młodzieży jest to pediatra, a dorosłych kobiet – ginekolog.
Profilaktyka ma znaczenie!
W krajach, w których prowadzone są szczepienia ochronne przeciw wirusowi HPV, liczba infekcji spadła nawet o 90%. Szczepionki zapewniają więc skuteczną ochronę także przed najgroźniejszymi skutkami zakażenia się tym patogenem, czyli rakiem szyjki macicy. Pomyśl zatem o takiej profilaktyce, aby dzięki szczepieniu uchronić przed tą śmiertelną chorobą siebie i swoje dzieci. Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej, jak dbać o zdrowie najbliższych, zajrzyj na blog naszej internetowej apteki Lek24, gdzie znajdziesz wiele ciekawych artykułów na ten temat.