Rzadkie oddawanie stolca przez kilka dni może być nieprzyjemne dla dziecka. Oddawanie zaś twardych stolców jest bolesne, więc maluch je wstrzymuje, a to powoduje jeszcze większy ból. Zaparcia u najmłodszych to dość częsta dolegliwość – jak zareagować, jak je leczyć domowymi sposobami, kiedy udać się do lekarza? Odpowiedzi na te i wiele innych pytań znajdziesz w naszym artykule. Zapraszamy do lektury.
Przyczyny zatwardzeń u dzieci
Zaparcia należą do często spotykanych objawów u dzieci obarczonych np. krzywicą, zespołem Downa, niedoczynnością tarczycy, a także z chorobą Hirschsprunga – rzadkim, wrodzonym schorzeniem unerwienia jelita.
Zatwardzenia mogą zostać wywołane także przez nowe pokarmy. Zastanów się więc, czy do diety Twojego maleństwa został wprowadzony kleik ryżowy, a może zostało odstawione od piersi i zaczęło pić mleko modyfikowane albo przeszło właśnie z mleka modyfikowanego na krowie? Jeśli podejrzewasz, że przyczyną zaparć może być rodzaj pokarmu, najlepiej powróć do poprzedniej diety. Jeśli sprawcą jest mleko modyfikowane, warto poeksperymentować z różnego rodzaju mieszankami i znaleźć taką, którą dziecko będzie tolerować. Dobrze też dać maluchowi karmionemu mieszanką dodatkową butelkę wody dziennie.
Zatwardzenie może mieć także podłoże emocjonalne – dziecko przechodzi trudny okres, jest niespokojne – zaprzestało nosić pampersy, podjęło zajęcia w przedszkolu lub szkole, zmieniło placówkę oświatową... Negatywne uczucia mogą mieć wpływ na perystaltykę jelit i prowadzić do zaparć lub biegunek.
Zatwardzenia dotykają także dzieci, które mają niedostateczną ilość ruchu – dotyczy to zwłaszcza uczniów w porze zimowej, a także cierpiących na schorzenia odbytu, np. hemoroidy.
Jak u dzieci objawiają się zaparcia
Zaparcia to niemożność oddania kału przez kilka dni lub oddawanie twardych stolców, co jest bardzo bolesne. Maluch więc je wstrzymuje. Im dłużej kał zostaje niewydalony, tym staje się on twardszy – dziecko, próbując go oddać, niestety odczuwa coraz większy ból. Jeśli twardy stolec przechodzi przez wąski odbyt dziecka, może dochodzić do pęknięć, które są odpowiedzialne za ślady krwi w kale. To dodatkowe źródło bólu również przyczynia się do wstrzymywania defekacji. Jeśli chcesz wiedzieć, czy Twoje dziecko cierpi na zaparcia, sprawdź, czy występują u niego następujące objawy:
-
u noworodka – twarde stolce mniej niż raz dziennie, wydalane z wysiłkiem i z trudem,
-
suche, twarde, duże stolce, których oddawanie jest bolesne,
-
twarde, małe stolce, wydalane z wysiłkiem: dziecko napina się, podciąga nogi do brzuszka, jęczy i robi się czerwone na twarzy,
-
ślady krwi przebiegające wzdłuż stolców,
-
bóle brzucha i twarde, rzadko oddawane stolce.
Dzieci, które cierpią na zaparcia, są często rozdrażnione, apatyczne i smutne. Wykazują niechęć do korzystania z toalety, a ich bielizna jest często zabrudzona. Nie mają apetytu i ich brzuch jest napięty.
Leczenie zaparć domowymi sposobami
Gdy Twojemu dziecku dokuczają zaparcia, najpierw sięgnij po domowe sposoby. Dobrze jest masować brzuszek maluszka okrężnymi ruchami, aby pobudzić perystaltykę jelit. Niekiedy też wystarczą drobne zmiany w diecie, np.:
-
Zrezygnuj z podawania dziecku niektórych pokarmów, np. białego ryżu, kleiku ryżowego, gotowanej marchewki, mleka modyfikowanego czy sera. Produkty te mogą być przyczyną zaparć.
-
Wprowadź do diety więcej błonnika. Wchłania on wodę i zmiękcza stolce, które są łatwiejsze do wydalenia. Starsze dzieci mogą jeść otręby i płatki jęczmienne, pieczywo pełnoziarniste i pokarmy bogate w błonnik, np. groszek, brokuły, fasolę. Dobrze też, by w menu malucha znalazły się owoce, takie jak morele, suszone i świeże śliwki, brzoskwinie, truskawki.
-
Dostarczaj małemu organizmowi więcej wody. To ważne zwłaszcza przy podawaniu większej ilości błonnika. Przy spożywaniu małych ilości płynów, błonnik może sprawić, że stolce zamiast bardziej miękkie staną się jeszcze twardsze.
-
Regularnie sadzaj malucha na nocniku lub toalecie – najlepiej o stałej porze – rano i po posiłkach.
-
Bardzo dobrze na perystaltykę jelit wpływa aktywność fizyczna. Zadbaj więc o ruch dziecka zarówno na świeżym powietrzu, jak i w domu.
-
Nie stosuj kar ani nie wyśmiewaj malucha, który np. zabrudził bieliznę. Tylko pochwały mogą mieć pozytywny wpływ na jego psychikę.
Kiedy zgłosić się do lekarza
Jeśli domowe sposoby na zaparcia nie przynoszą rezultatów, konieczna jest konsultacja ze specjalistą. Alarmujące mogą być następujące objawy:
-
silne bóle brzucha, gorączka i wymioty,
-
wzdęcia brzucha,
-
obecność krwi w stolcu,
-
hemoroidy,
-
utrata masy ciała,
-
uszkodzenia śluzówki odbytu,
-
wady anatomiczne dolnego odcinka pokarmowego,
Pediatra musi zbadać małego pacjenta i postawić diagnozę. Najpierw najprawdopodobniej przeprowadzi wywiad z rodzicami, aby znaleźć przyczynę zaparć – wykluczyć ewentualne choroby. W razie konieczności może zlecić dodatkowe badania.
Leczenie farmakologiczne i zabiegowe
Leczenie farmakologiczne zaparć u dzieci polega na podawaniu związków, takich jak np.:
-
makrogole – mają zdolności zatrzymywania wody w jelitach, regulują ich perystaltykę, zmiękczają stolec i ułatwiają jego wydalanie. Nie wchłaniają się z układu pokarmowego ani nie podlegają fermentacji w jelicie,
-
laktuloza – jeden z najczęstszych składników syropów i roztworów doustnych. Ma pozytywny wpływ na mikrobiom przewodu pokarmowego. Czasami może wykazywać niepożądane wzdęcia i przeciwwskazaniem jest nietolerancja laktozy,
-
czopki glicerynowe – są szczególnie pomocne, gdy twarde stolce kaleczą odbyt dziecka. Ich dłuższe stosowanie zawsze warto jednak skonsultować z lekarzem,
-
naturalne środki przeczyszczające, takie jak np. siemię lniane czy łuski babki jajowatej. Możesz je dodawać do płatków i jogurtów z owocami. Zmiękczają stolec i mają łagodne działanie przeczyszczające. Nie zaleca się natomiast stosować na zaparcia u dzieci, np. oleju rycynowego. Środek ten wykazuje działanie drażniące błonę śluzową jelit.
Przy szczególnie ciężkich, przewlekłych zaparciach, w których nie skutkują środki farmakologiczne, lekarz może zalecić leczenie zabiegowe. Niekiedy wskazane jest założenie przetoki Malone’a, co umożliwia płukanie jelita grubego poprzez otwór w przetoce. Czasami wskazane jest usunięcie u dzieci części okrężnicy. Stosuje się także wszczepianie stymulatorów nerwów krzyżowych czy przezskórną elektrostymulację jelita.
Profilaktyka: jak nie dopuścić do zaparcia u dziecka
Dbanie o prawidłową perystaltykę jelit jest istotne z punktu widzenia profilaktyki zaparć, ale nie tylko. Ważne jest, aby rozszerzenie diety malucha przebiegało według ściśle określonych zasad. Nie wolno dopuścić do zaburzenia proporcji podawanych pokarmów. Tylko w ten sposób można zapobiec problemom trawiennym. Warto przestrzegać podstawowych zasad zapobiegających też wzdęciom i zaparciom poprzez:
-
urozmaicenie diety dziecka – włączanie do niej produktów bogatych w błonnik,
-
dostarczanie organizmowi dużej ilości wody i innych płynów czy ziół wspomagających trawienie,
-
regularną aktywność fizyczną,
-
wypracowanie u dziecka stałego rytmu wypróżnień,
W menu malucha nie powinno znajdować się zbyt wiele produktów powodujących zaparcia i wzdymających. Rośliny strączkowe wprowadzaj stopniowo i w umiarkowanych ilościach. Zwracaj uwagę, aby dziecko brało do buzi małe kęsy, jadło powoli i dokładnie przeżuwało pokarm przed połknięciem.
Zatwardzenie a inne choroby: co warto wiedzieć
Zaparciom często sprzyjają uchyłki jelita grubego oraz hemoroidy – żylaki odbytu. Zatwardzenia mogą także występować w niektórych chorobach:
-
neurologicznych, takich jak np. neuropatia cukrzycowa, choroba Parkinsona czy choroby mózgu,
-
endokrynologicznych – niedoczynność tarczycy, nadczynność przytarczyc,
-
metabolicznych – mocznica,
-
genetycznych – mukowiscydoza, która wpływa na układ oddechowy oraz pracę przewodu pokarmowego,
-
tkanki łącznej,
-
w depresji.
W razie przewlekłych zaparć zawsze należy skonsultować się z lekarzem, który postawi diagnozę i w razie potrzeby wdroży odpowiednie leczenie.
Już wiesz, jak pomóc swojemu dziecku
Zachęć je do większej aktywności na świeżym powietrzu. Ruch sprzyja budowaniu odporności, a także ma istotny wpływ na właściwą perystaltykę jelit. Postaraj się, aby w codziennej diecie Waszej rodziny znalazły się świeże warzywa, owoce oraz otręby bogate w błonnik. Jeśli domowe sposoby nie pomagają, możesz podać dziecku łagodne środki na zaparcia dostępne w każdej aptece bez recepty. Gdy bóle brzucha i zatwardzenia długo się utrzymują lub często nawracają, koniecznie skonsultuj się z pediatrą.
