Kto może zachorować na różyczkę?
Do tej pory udało się wyodrębnić tylko jedną odmianę wirusa różyczki. Rezerwuarem tego czynnika chorobotwórczego jest człowiek, więc choroba może przenosić się tylko między ludźmi. Na zakażenia tym patogenem najbardziej podatne są dzieci, ponieważ nie mają jeszcze w pełni rozwiniętego układu immunologicznego i nie potrafią samodzielnie obronić się przed chorobotwórczymi mikroorganizmami. Chociaż jest to typowa choroba wieku dziecięcego, mogą na nią zachorować także osoby dorosłe, zwłaszcza jeśli nie były zaszczepione. Na ryzyko wystąpienia różyczki w szczególności narażeni są pacjenci, którzy nie otrzymali szczepionki MMR, a zdiagnozowano u nich:
-
pierwotne niedobory odporności,
-
AIDS,
-
cukrzycę,
-
zespół Guillaina-Barrégo,
-
chorobę nowotworową.
Bliskiego kontaktu z osobami chorymi na różyczkę powinny unikać kobiety w ciąży, które nie są odporne na wirus z rodzaju Rubivirus. Szczególnie niebezpieczne są zakażenia w pierwszym trymestrze, gdyż mogą doprowadzić do poronienia oraz wystąpienia poważnych wad rozwojowych u płodu. Dziecko w takim przypadku może cierpieć na głuchotę, ślepotę, choroby serca, a także na uszkodzenie wątroby, nerek oraz mózgu. Zespół tych wad określa się mianem różyczki wrodzonej. Jeśli do styczności z wirusem dojdzie na późniejszym etapie ciąży (po 4 miesiącu), wówczas może nie mieć to żadnego wpływu na zdrowie dziecka.
Najczęstsze przyczyny zachorowania
Choroba przenosi się wyłącznie między ludźmi, a do zakażenia dochodzi drogą kropelkową lub przez kontakt z wydzielinami chorego. Istotną rolę w transmisji patogenu odgrywa też łożysko, stąd ogromne ryzyko przeniesienia infekcji na płód. Różyczka jest szczególnie niebezpieczna na początkowym etapie ciąży. Może wówczas dojść do wystąpienia u płodu poważnych wad rozwojowych prowadzących do nieprawidłowości w budowie serca, mózgu, wątroby, śledziony i wielu innych narządów wewnętrznych.
Okres zakaźny w przypadku różyczki rozpoczyna się mniej więcej na tydzień przed wystąpieniem plamisto-grudkowej wysypki. Kończy się natomiast po około czterech, pięciu dniach od jej ustąpienia. W pierwszej fazie wirus atakuje jamę nosowo-gardłową oraz miejscowe węzły chłonne, a następnie przedostaje się na pozostałe tkanki organizmu, wywołując charakterystyczne objawy skórne. Różyczka nabyta w większości przypadków ma łagodny przebieg. W trakcie choroby dość rzadko pojawiają się powikłania takie jak zapalenie jąder czy stawów z towarzyszącym obrzękiem i bolesnością. Znacznie poważniejszym problemem dla zdrowia publicznego jest różyczka wrodzona. Jej skutki mogą być bardzo niebezpieczne dla płodu, zwłaszcza jeżeli do infekcji dojdzie w początkowym etapie ciąży. Obecnie dzięki szczepieniom ochronnym zakażenia przez łożysko są odnotowywane stosunkowo rzadko.
Typowe objawy: jak rozpoznać chorobę?
Najbardziej charakterystycznym objawem różyczki jest wysypka o charakterze plamisto-grudkowym, którą dość łatwo pomylić z innymi zakażeniami wirusowymi. Wykwity mogą przybrać różny kolor – od bladoróżowego do czerwonego. Na początku pojawiają się tylko na twarzy, a w ciągu kolejnych dni rozprzestrzeniają się obwodowo, obejmując kończyny oraz tułów. Jeśli choroba ma łagodny przebieg, objawy skórne na ogół ustępują samoistnie bez przebarwień. Może im towarzyszyć nieznaczne złuszczanie naskórka. U niektórych pacjentów zakażenie wirusem z rodzaju Rubivirus rozwija się bez wysypki.
Pozostałe dolegliwości, jakie mogą pojawić się u chorych na różyczkę to:
-
nieznaczne podwyższenie temperatury ciała,
-
zapalenie spojówek,
-
zaczerwienienie gardła,
-
powiększenie i bolesność węzłów chłonnych,
-
bóle kostno-stawowe.
U starszych dzieci oraz u osób dorosłych niekiedy dochodzi też do powiększenia śledziony. Ponadto zakażeniu może towarzyszyć nieżyt górnych dróg oddechowych, utrata apetytu, osłabienie oraz ogólne złe samopoczucie. Nieco rzadziej obserwowane są zmiany plamiste na podniebieniu, zapalenie stawów oraz skaza krwotoczna.
Przebieg choroby
Okres wylęgania się choroby średnio trwa od dziesięciu do dwudziestu dni. Jak już wyżej wspomnieliśmy, do zakażenia dochodzi głównie drogą kropelkową, a więc przez kontakt z materiałem zakaźnym obecnym w powietrzu w postaci drobnych kropelek. Rzadziej infekcja rozwija się drogą przez łożysko. Po zainfekowaniu komórek jamy nosowo-gardłowej wirus przenika do układu chłonnego, skąd następnie dociera do różnych narządów wewnętrznych. Czas wylęgania się różyczki nabytej wynosi ok. trzech tygodni.
U większości pacjentów choroba rozpoczyna się gorszym samopoczuciem, któremu mogą towarzyszyć bóle głowy, zapalenie gardła oraz bóle mięśniowe. Niekiedy występuje też stan podgorączkowy, nieprzekraczający 38 stopni Celsjusza. Po kilku dniach pojawia się drobna wysypka. Na początku jest obecna głównie na twarzy i szyi, następnie także na tułowiu, rękach oraz nogach.
W przypadku uporczywych objawów lekarz może przepisać leki przeciwbólowe i przeciwzapalne. Jeśli różyczka przebiega z wysoką gorączką, co raczej zdarza się rzadko, choremu przepisany może być środek przeciwgorączkowy z paracetamolem lub ibuprofenem.
Podczas chorowania ważny jest odpoczynek, aby organizm mógł zregenerować się i skupić się na wytwarzaniu niezbędnych w tym czasie białych krwinek. Ponadto należy zadbać o regularne uzupełnianie płynów. Oprócz wody można sięgnąć po rozgrzewające napary ziołowe lub owocowe.
Powikłania po różyczce
Choroba wywoływana przez wirus z rodzaju Rubivirus z reguły nie jest niebezpieczna dla dzieci. Powikłania w tej grupie pacjentów zdarzają się stosunkowo rzadko. U niektórych chorych rozwija się zapalenie stawów (skokowych, kolanowych, nadgarstków, rąk), którego objawy ustępują w ciągu kilkunastu dni. Do innych powikłań należą: odwodnienie i osłabienie organizmu, charakterystyczne wybroczyny na skórze, skaza krwotoczna małopłytkowa, zapalenie nerwu wzrokowego, aplazja szpiku oraz zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.
Szczególnie niebezpieczne powikłania po różyczce mogą pojawić się u kobiet w pierwszym trymestrze ciąży. Jeśli do zakażenia dojdzie w ciągu pierwszych dwunastu tygodni po zapłodnieniu, istnieje duże prawdopodobieństwo wystąpienia poważnych wad rozwojowych. Obejmują one m.in. upośledzenie słuchu, zaćmę, choroby serca, opóźnienie rozwoju psychomotorycznego. Może też dojść do ograniczenia wzrostu wewnątrzmacicznego. W ciągu ostatnich lat ilość krążącego w populacji wirusa Rubivirus znacząco spadła dzięki wprowadzeniu szczepień przeciwko tej chorobie. Zwykle pierwszą dawkę szczepionki przeciwko różyczce podaje się dzieciom w 13-14 miesiącu życia, a drugą uzupełniającą w wieku 6 lat. Szczepienia ochronne zalecane są także kobietom planującym zajście w ciążę.