Kompleksowe podejście w procesie gojenia ran obejmuje regularną kontrolę, dobór odpowiednich opatrunków, właściwą pielęgnację oraz wsparcie żywieniowe. Żywność jest źródłem składników, które mogą odgrywać dużą rolę w funkcjonowaniu organizmu i we wspomaganiu leczenia. Arginina to jeden ze składników, który wykazuje szczególnie korzystne właściwości w procesie gojenia ran. Dowiedz się jakie składniki odżywcze są istotne w kontekście gojenia ran, jakie są funkcje argininy oraz jakie produkty spożywcze są źródłem argininy.
Czym jest arginina?
Arginina to organiczny związek chemiczny zaliczany do aminokwasów. Aminokwasy to cząsteczki, z których zbudowane jest białko. Ich rola w organizmie jest bardzo zróżnicowana, pełnią między innymi funkcje budulcowe, transportowe i regulacyjne. Oprócz tego uczestniczą również w odpowiedzi odpornościowej organizmu.
Aminokwasy dzielą się na:
-
Aminokwasy egzogenne - muszą być dostarczane wraz z żywnością, ponieważ organizm nie jest ich w stanie sam wytworzyć.
-
Aminokwasy endogenne - mogą być syntetyzowane przez organizm z innych składników.
-
Aminokwasy względnie egzogenne - stają się niezbędne w pewnych sytuacjach.
Arginina należy do grupy aminokwasów względnie egzogennych, co oznacza, że w niektórych sytuacjach jej synteza wewnątrz organizmu może nie być wystarczająca. Dostarczenie odpowiedniej ilości argininy wraz z pożywieniem jest wyjątkowo istotne, między innymi w trakcie zakażenia, w przypadku obecności stanu zapalnego, trudno gojących ran oraz niedożywienia.
Właściwości i funkcje aminokwasów są nadal badane, ale w przypadku argininy wiele z nich jest już poznanych. Arginina między innymi wspiera prawidłową czynność mięśni, reguluje ilość tłuszczu w komórkach oraz ma szczególne znaczenie przy urazach i w procesie gojenia ran. Oprócz tego zmniejsza zmęczenie zarówno fizyczne, jak i psychiczne oraz znajduje zastosowanie w zatruciach amoniakiem.
Jak arginina wpływa na proces gojenia ran?
Arginina pełni ważną funkcję w skomplikowanym procesie gojenia ran. Poprzez uczestnictwo w procesie zwalczania drobnoustrojów, które potencjalnie mogłyby dostać się do rany wspomaga działanie układu odpornościowego. Warto pamiętać, że z argininy powstaje tlenek azotu (NO), który odpowiada za regulowanie przepływu krwi. Obecność rany inicjuje produkcję tlenku azotu, co wywołuje tworzenie nowych naczyń krwionośnych oraz poprawia ukrwienie rany. W konsekwencji poprawia się transport substancji odżywczych do tkanek, dzięki czemu tkanki są lepiej odżywione, a rana jest skuteczniej zaopatrywana w tlen. Arginina poprzez pobudzanie podziałów komórkowych wspiera tworzenie nowych tkanek, co jest niezbędnym procesem podczas gojenia rany. Arginina uczestniczy w tworzeniu kolagenu, który jest jednym z ważnych białek budujących skórę. Kolagen bierze udział w procesie powstawania i gojenia blizny.
Arginina – jakie są jej źródła
Arginina, która jest zaliczona do aminokwasów względnie egzogennych występuje w żywności zarówno pochodzenia roślinnego jaki i zwierzęcego. W żywności znajduje się, na przykład w orzechach, roślinach strączkowych, kaszach, rybach, owocach morza i żółtym serze. W zależności od różnorodności diety spożycie argininy w populacji może być bardzo zróżnicowane. Szacuje się, że u dorosłej osoby wynosi ono średnio 5 g/dobę. Spożycie argininy na tym poziomie może nie być wystarczające u osoby, u której występuje trudno gojąca rana.
Zapotrzebowanie energetyczne a gojenie ran
Obecność rany to sytuacja, która obciąża organizm, przez co zwiększa się wydatek energetyczny organizmu oraz w konsekwencji zwiększa się zapotrzebowanie na energię. Dlatego u pacjenta z trudno gojącą raną, np. odleżyną, owrzodzeniem żylnym lub tętniczym goleni, owrzodzeniem w przebiegu zespołu stopy cukrzycowej ważne jest zadbanie o odpowiednią, wyższą niż typowa podaż energii. Powinna być ona również dostosowana do poziomu aktywności fizycznej i stanu zdrowia pacjenta, np. u osób dorosłych z odleżynami, które są w ryzyku niedożywienia zaleca się podaż od 30 do 35 kcal/kg masy ciała.
Białko a gojenie ran
Zapotrzebowanie na białko może wzrosnąć do poziomu nawet dwukrotnie wyższego niż u zdrowego człowieka przez obecność rany. Zwiększone zapotrzebowanie na białko wynika bezpośrednio z funkcji pełnionych przez ten składnik. Aminokwasy, których źródłem jest białko, stanowią budulec dla tkanek, biorą udział w wielu procesach metabolicznych, wpływają na funkcjonowanie układu immunologicznego oraz uczestniczą w procesie krzepnięcia krwi. W sytuacji, w której podaż białka z dietą jest niewystarczająca brakujące aminokwasy są pobierane z rezerw organizmu, które w przypadku białka stanowi tkanka mięśniowa. Jest to sytuacja niekorzystna, która może skutkować osłabieniem mięśni oraz jeśli będzie trwała zbyt długo prowadzić do rozwoju wyniszczenia. Odpowiednia podaż białka i energii zapobiega wytworzeniu błędnego koła, w którym niedożywienie sprzyja powstawaniu trudno gojących ran, a obecność trudno gojących ran pogłębia niedożywienie.
Cynk i antyoksydanty a gojenie ran
Cynk to składnik mineralny, który ma wszechstronne działanie w organizmie – pełni funkcje strukturalne, regulacyjne, wchodzi w skład 300 enzymów, również tych, które uczestniczą w syntezie białka, bierze udział w procesie gojenia ran oraz odpowiedzi immunologicznej organizmu.
Antyoksydanty, zwane również przeciwutleniaczami, do których należy witamina C i E oraz miedź, mangan i selen uczestniczą w procesach regeneracji organizmu. Mają korzystne działanie w sytuacji, w której występuje stan zapalny wywołany obecnością trudno gojącej rany.
Żywność specjalnego przeznaczenia medycznego a gojenie ran
Żywność specjalnego przeznaczenia medycznego, nazywana czasem żywnością medyczną, to m. in. doustne preparaty odżywcze, które lekarz może zalecić aby uzupełnić jadłospis osoby, która wymaga wsparcia żywieniowego w potrzebne składniki odżywcze. Stosowanie odpowiedniego preparatu ma na celu zapobieganie powstawaniu niedożywienia oraz przeciwdziałanie niedoborom. Osoby z trudno gojącymi ranami mogą odnieść korzyść ze stosowania preparatu, który zawiera składniki wspomagające gojenie ran. Lekarz może zlecić żywność specjalnego przeznaczenia medycznego, opracowaną specjalnie dla takich pacjentów, która jest przebadana klinicznie oraz zawiera dużą ilość energii, białka oraz jest źródłem argininy, cynku, przeciwutleniaczy (witamina A, C i E oraz miedź, mangan i selen). Tego typu preparat powinien być również skoncentrowany w małej objętości, łatwej do wypicia.
Pomoc w gojeniu ran – energia, białko, arginina, antyoksydanty
Kompleksowa opieka nad pacjentem z trudno gojącą raną musi uwzględniać odpowiednią higienę i pielęgnację rany, dobór specjalistycznych opatrunków, a także zadbanie o prawidłowy stan odżywienia poprzez odpowiednie żywienie. Warto zwrócić uwagę na obecność w diecie składników żywności, które mają pozytywny wpływ na gojenie ran. W sytuacji gdy odpowiednie spożycie tych składników z zastosowaniem tradycyjnej diety jest trudne do realizacji warto zapytać lekarza o polecenie preparatu z kategorii żywności specjalnego przeznaczenia medycznego, który odżywia i dzięki temu wspomaga gojenie ran.
-
Sobotka L. i wsp. Podstawy żywienia klinicznego; Wydawnictwo Lekarskie PZWL 2013.
-
Kłęk Stanisław. Rola leczenia żywieniowego w procesie gojenia ran. Leczenie Ran, 2013.
-
Cereda et al., Annals of Internal Medicine, 2015; 162:167-174.
-
Aquilani et al., Nutritional Neuroscience 2008 Vol. 11: 235-240.3. M.Klimek, W. Szafraniec, E. Rojczyk”Pielęgniarstwo w anestezjologii i intensywnej opiece”, 2017;(4)201.
-
Klimek M. i wsp., Rola argininy w procesie gojenia ran, Leczenie Ran 2017;14(3):97-101, Evereth Publishing, 2017. Dostęp: 07.07.2021 r.
-
Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny, 2020.
-
European Pressure Ulcer Advisory Panel, National Pressure Injury Advisory Panel and Pan Pacific Pressure Injury Alliance. Prevention and Treatment of Pressure Ulcers/Injuries: Quick Reference Guide. Emily Haesler (Ed.) EPUAP/NPIAP/PPPIA:2019
Artykuł powstał przy współpracy z Nutricia Polska Sp. z o. o.