Pielęgnacja rany pooperacyjnej nie kończy się wraz z zasklepieniem skóry. Powstała blizna również wymaga zabiegów, które wspomagają regenerację. Odpowiednio dbając o nowopowstałą tkankę, można zdecydowanie zmniejszyć jej widoczność w przyszłości. Przeczytaj, jak pielęgnować blizny pooperacyjne – które etapy są szczególnie istotne? Co warto wiedzieć o mobilizacji blizny?
Gojenie się blizn: dowiedz się więcej
Jesteśmy wyposażeni w wyjątkowe mechanizmy regeneracji, a jednym z nich jest proces powstawania blizn. W sytuacji urazów lub operacji, w których skóra zostaje uszkodzona (nacięcie, rozerwanie, poparzenie, itp.) ludzkie ciało dąży do szybkiego zastąpienia naderwanej tkanki nową. W tym celu produkuje włóknistą tkankę łączną, która imituje skórę. Wygląd blizny uzależniony jest od przyczyny jej powstania, procesu gojenia czy właściwości ciała pacjenta.
Wyróżnia się blizny:
-
przerostowe – powstają w wyniku nieprawidłowego gojenia się ran. Nadmierna produkcja kolagenu powoduje przerost blizny, która zaczyna wyraźnie odstawać od poziomu skóry;
-
zanikowe – przyczyną ich powstania są dolegliwości, które mogą skutkować bliznami. Same blizny najczęściej pojawiają się na skutek wysypki (np. ospa) lub wyprysków (np. trądzik). Większe ryzyko powstawania zmian pojawia się przy niewłaściwej pielęgnacji oraz zdrapywaniu strupów;
-
bliznowce – zaawansowane zmiany bliznowe, które mogą powstawać na skutek dysfunkcji organizmu lub predyspozycji genetycznych. Są formą unaczynionej blizny przerostowej, która niekontrolowanie rozrasta się poza obszar rany. Są bardzo trudne do usunięcia.
Szczególnym rodzajem są blizny po oparzeniu, które dość długo się goją. Ich wygląd zależy od rozległości oraz stopnia poparzenia – zmiany te stanowią wyjątkowo nieestetyczny problem dla pacjentów.
Jeśli chodzi o blizny pooperacyjne, są one wynikiem nacięcia chirurgicznego oraz zastosowanych szwów. W tej kategorii można wymienić chociażby blizny:
-
po operacjach ortopedycznych;
-
po amputacjach;
-
po operacjach plastycznych;
-
po operacjach kardiologicznych;
-
po cesarskim cięciu;
-
powypadkowe.
W wyniku niejednolitego gojenia się może dojść do powikłań i powstania zrostów pooperacyjnych, czyli zrastania się nowej tkanki bliznowej z powięzią lub tkanką podskórną. Wówczas część tkanki traci elastyczność, staje się twarda, a nawet uniemożliwia swobodne poruszanie się. Ryzyko takich zmian jest zwiększone w przypadku operacji w obszarze jamy brzusznej lub narządów rozrodczych oraz przy zaistniałych komplikacjach chirurgicznych.
Jak wygląda prawidłowe gojenie się blizny?
Rana pooperacyjna zazwyczaj goi się w ciągu 6-8 tygodni. Jednak w rzeczywistości jest to dopiero początek, ponieważ całkowite wygojenie obejmuje również bliznę, która tworzy się nawet przez kilka lat.
Można wyróżnić 3 etapy gojenia się blizny:
-
Pierwszy etap. W ciągu pierwszych 4-5 dni po zabiegu rana zasklepia się – w wyniku krzepnięcia krwi powstaje skrzep, który stanowi naturalny plaster dla rany. W tej fazie komórki elastyny i kolagenu ulegają wstępnemu namnożeniu.
-
Drugi etap. W kolejnej fazie (3-12 miesięcy) następuje tworzenie się blizny właściwej. Jest to tzw. proces zapalny, ponieważ może wystąpić obrzęk i zaczerwienienie. Blizna stopniowo twardnieje, swędzi i powoli przybiera określony kształt.
-
Trzeci etap. Ta część gojenia może trwać 2 lata lub dłużej. W tym czasie blizna blednie i robi się bardziej miękka.
Dojrzała blizna, która goi się prawidłowo, powinna być miękka i gładka w dotyku, a jej kolor jest lekko jaśniejszy od skóry. Sam proces gojenia przebiega sprawniej u osób młodych i zdrowych. Przykładowo, cukrzycy i pacjenci cierpiący na zaburzenia układu odpornościowego mają przeważnie większy problem z regeneracją po operacji.
Oczyszczanie i odkażanie blizny
Aby zadbać o prawidłowe gojenie się ran, należy przestrzegać zaleceń lekarza i pielęgnować ranę już od pierwszych dni po zabiegu. To w dużej mierze te początkowe czynności wpływają na wygląd blizny w przyszłości.
W codziennej higienie podstawowym zabiegiem jest delikatne mycie rany, do czego najlepiej sprawdza się sól fizjologiczna. Po wstępnym oczyszczeniu warto zastosować preparaty odkażające ze składnikami o działaniu antyseptycznym. Niemniej ważne są również odpowiednie opatrunki, które zapewniają wilgotne środowisko, a jednocześnie pozwalają uszkodzonej skórze oddychać. Zazwyczaj lekarz wskazuje, jaki rodzaj opatrunku powinien być zastosowany przy prawidłowo oraz trudno gojących się ranach.
W kolejnych etapach tworzenia się blizn pooperacyjnych pacjenci często sięgają po preparaty o właściwościach wygładzających i stymulujących regenerację tkanki. Takie maści i żele mogą zawierać alantoinę, heparynę, kwas hialuronowy, wyciągi z cebuli lub rumianku.
Czym jest mobilizacja blizny?
Wspomniane wcześniej przerosty powstałe na skutek nadmiernej produkcji kolagenu oraz zrostu z tkankami podskórnymi to duży problem natury estetycznej, ale i dyskomfort dla pacjenta. Miejsce blizny może częściowo ograniczać ruch, powodować ból nawet często w miejscach odległych od umiejscowienia blizny (poprzez wiązanie się z układem nerwowym czy mięśniowo-powięziowym). Aby temu zapobiec, zaleca się ręczne manipulowanie tkankami już na wczesnym etapie powstawania blizn.
Mobilizacja blizny, bo tak określa się tego rodzaju zabieg, jest wykonywana pod okiem profesjonalnego fizjoterapeuty. Polega ona na wykonywaniu specjalnych masaży dłońmi lub specjalnymi narzędziami. W zależności od rodzaju, umiejscowienia blizny czy predyspozycji ciała, dobierane są odpowiednie chwyty, uciski czy rozciągania. Czas trwania takiej terapii zależy od różnych czynników, jednak z reguły świeże blizny pooperacyjne są bardziej podatne na techniki manualne. W przypadku starszych urazów istnieje często konieczność odbycia nawet kilkunastu sesji.
Warto zwrócić uwagę na fakt, że mobilizowanie blizn może być ważnym elementem terapii psycho-emocjonalnej i przepracowania traum związanych z przyczyną operacji i jej skutkami (wypadek, choroba, uraz itp.).
Co ciekawe, terapię można wprowadzić jeszcze przed operacją. Wówczas specjalista pomaga przygotować skórę i tkanki do zabiegu poprzez wskazanie odpowiednich technik manualnych.
Do przeciwwskazań przeprowadzania masaży należą:
-
stany chorobowe;
-
nadmierne przerosty;
-
odczuwanie dużego bólu przez pacjenta;
-
skóra pergaminowa;
-
zaawansowana cukrzyca;
-
przyjmowanie leków przeciwbólowych;
-
przyjmowanie leków przeciwkrzepliwych;
-
świeża rana.
Wpływ promieniowania UV na blizny
Niektóre czynniki zewnętrzne mogą wpływać negatywnie na proces odnowy tkanek po operacji. Wśród nich jest promieniowanie UV. Wielu pacjentów zadaje sobie pytanie, czy po zabiegu chirurgicznym można się opalać. Niestety odpowiedź jest tu negatywna. Dlaczego?
Przede wszystkim z punktu widzenia estetycznego, blizna po opaleniu będzie jeszcze bardziej widoczna. Wynika to z faktu, że tkanka bliznowata nie zawiera melanocytów (komórek barwnikowych skóry), a więc nie ma zdolności do zmiany kolorytu. Opaleniu jednak może ulec skóra wokół rany, a w wyniku kontrastu będzie ona podkreślać umiejscowienie blizny. Co więcej, skóra pozbawiona ochrony melaniny jest bezbronna wobec promieniowania słonecznego, a to oznacza ryzyko powstania przebarwień, które bardzo trudno usunąć.
Działanie promieniowania UV ma jednak znacznie poważniejszy wpływ niż kwestia urody. Opalanie świeżych blizn pooperacyjnych, w których trwają procesy regeneracyjne, może znacznie opóźnić pełne wyleczenie tkanek, a nawet doprowadzić do komplikacji. Dlatego też po operacji konieczna jest ochrona przeciwsłoneczna. Najlepiej unikać opalania ran, a w razie konieczności należy osłonić je pod ubraniem lub opatrunkiem.
Czy możliwe jest zniknięcie blizny?
Staranna pielęgnacja już od pierwszych dni po operacji to duży krok do zmniejszenia widoczności blizny. Niestety często niemożliwe jest całkowite jej usunięcie – za pomocą dostępnych metod możesz jednak sprawić, że ślad po zabiegu będzie ledwie widoczny. Gdy i te sposoby zawiodą, pozostaje jeszcze zwrócenie się do kosmetologów, którzy mogą zaproponować zabiegi laseroterapii czy peelingi chemiczne. Jednak pamiętaj, że powinny odbywać się one wyłącznie po konsultacji z lekarzem oraz po całkowitym wygojeniu blizny.