Istnieje wiele chorób zakaźnych, które przebiegają z powiększeniem szyjnych węzłów chłonnych. Jedną z nich jest świnka, na którą najczęściej chorują dzieci. Bolesne obrzmienie ślinianek, szyi i żuchwy powoduje wirus z grupy paramyksowirusów. Infekcji nie należy bagatelizować, ponieważ może prowadzić do szeregu powikłań zdrowotnych. Wprowadzenie szczepień ochronnych pozwoliło na znaczne ograniczenie zachorowań. Nie wszyscy rodzice i opiekunowie jednak wiedzą, kiedy należy zaszczepić dziecko na tę groźną chorobę. Jakie symptomy powinny wzbudzić niepokój? Przeczytaj i usystematyzuj swoją wiedzę.
Choroby wieku dziecięcego
Większość chorób wieku dziecięcego jest bardzo zaraźliwa i z łatwością przenosi się na kolejne osoby. Ich rozprzestrzenianiu się sprzyjają duże skupiska ludzi, zapominanie o podstawowych zasadach higieny oraz niedostatecznie rozwinięta odporność małego organizmu. Najczęstsze choroby zakaźne, na które zapadają dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym to:
-
ospa wietrzna,
-
różyczka,
-
odra,
-
szkarlatyna (płonica),
-
gorączka trzydniowa,
-
mononukleoza.
Do powyższej listy należy jeszcze dopisać świnkę, znaną także jako nagminne zapalenie ślinianek przyusznych. Choroba najczęściej dotyka dzieci między 4 a 15 rokiem życia, ale może rozwinąć się także u osób dorosłych. Wprowadzenie szczepień ochronnych znacząco wpłynęło na spadek liczby zachorowań, jednak nie oznacza to, że choroby te zupełnie przestały występować w populacji. Przedszkola i szkoły stanowią idealne miejsca dla chorób zakaźnych. Chore maluchy powinny być jak najszybciej izolowane od reszty grupy. Z tego względu bardzo ważna jest znajomość objawów, które mogą wskazywać na świnkę, różyczkę, ospę czy inną wysoce zaraźliwą chorobę.
Przyczyny powstawania świnki
Nagminne zapalenie ślinianek przyusznych jest wywoływane przez wirus z grupy paramyksowirusów. Drobnoustroje z tej rodziny należą do otoczkowych, jednoniciowych wirusów RNA, które powodują zakażenia układu oddechowego u ludzi oraz u zwierząt. Dzięki otoczce są w stanie niezwykle szybko przeniknąć do organizmu. Najpierw patogeny atakują komórki odpornościowe i zaczynają się w nich namnażać w niekontrolowany sposób. Następnie przez drogi limfatyczne docierają do dróg oddechowych, skąd przedostają się do gruczołów ślinowych, wywołując takie objawy jak kaszel, gorączka, nieżyt nosa. Wirus świnki jest przenoszony z człowieka na człowieka drogą kropelkową. Oznacza to, że można się nim zarazić poprzez kontakt z wydzieliną zainfekowanej osoby. Zachorowaniu sprzyja brak higieny oraz zachowania maluchów (przytulanie, niezakrywanie ust podczas kichania i kaszlu, a także wymienianie się kubkami, sztućcami, ręcznikami i tym podobnymi przedmiotami mającymi styczność ze śliną chorego).
Objawy zapalenia przyusznic
Ta niegdyś często występująca u dzieci choroba zakaźna przebiega z bolesnym obrzmieniem ślinianek, szyi i żuchwy. Zanim jednak dojdzie do powiększenia węzłów przyusznych, u pacjentów często pojawiają się tzw. objawy zwiastunowe. Zalicza się do nich bóle mięśniowo-stawowe, bóle głowy oraz podwyższoną temperaturę ciała. W typowym przebiegu świnki obserwuje się też ból gardła, trudności z przełykaniem pokarmów, wrażliwość na kwaśny smak, zwiększone wydzielanie śliny oraz ogólne złe samopoczucie. Gorączka zwykle ustępuje w ciągu kilku dni, natomiast obrzęk ślinianek może utrzymywać się nieco dłużej.
Szczególnie niebezpieczne są powikłania świnki, które mogą wystąpić zarówno u dzieci, jak i u dorosłych. Do tych najgroźniejszych należy zapalenie opon mózgowych oraz zapalenie nerwu przedsionkowo-ślimakowego, które może prowadzić do częściowej lub całkowitej utraty słuchu. Objawami powikłań wymagającymi natychmiastowej konsultacji lekarskiej są:
-
wysoka gorączka,
-
drgawki,
-
nasilone lub długo utrzymujące się wymioty,
-
bóle głowy połączone ze sztywnością karku,
-
dzwonienie w uszach,
-
nadwrażliwość na bodźce (światło, dotyk).
Do niepokojących symptomów należą też zmiany zapalne oraz obrzęk jąder, który można zaobserwować mniej więcej po trzech-czterech dniach od pojawienia się obrzęku ślinianek przyusznych. Niekiedy zdarza się, że objaw ten poprzedza początek klasycznej świnki. Ryzyko wystąpienia tego powikłania wzrasta wraz z wiekiem. W większości przypadków zapalenie objawiające się tkliwością i silnym bólem promieniującym do krocza występuje jednostronnie. Skutkiem stanu zapalnego jąder może być zmniejszenie ich wielkości, osłabienie libido, upośledzenie produkcji plemników oraz problemy z płodnością.
Diagnostyka choroby
U większości pacjentów świnka jest rozpoznawana na podstawie objawów klinicznych oraz obrzęku ślinianek przyusznych. Trzeba jednak pamiętać, że powiększenie szyjnych węzłów chłonnych może też być wynikiem innej choroby. Taki objaw często pojawia się np. przy schorzeniach wątroby i nerek, przy mukowiscydozie oraz przy ciężkim wyniszczeniu organizmu. W diagnostyce tej choroby zakaźnej wykorzystuje się badanie serologiczne, które polega na oznaczeniu obecności przeciwciał specyficznych dla antygenów wirusa wywołującego zapalenie ślinianek w surowicy krwi. Na wynik badania może wpłynąć niedawno przebyte szczepienie. Przeciwciała obecne są przede wszystkim w ostrym okresie choroby.
Jak uchronić dziecko przed zachorowaniem?
Do tej pory nie udało się opracować skutecznych leków na świnkę i wiele innych chorób wywoływanych przez patogeny z grupy paramyksowirusów. Oznacza to, że w przypadku infekcji leczenie jest czysto objawowe i polega na stosowaniu środków przeciwbólowych, przeciwzapalnych oraz przeciwgorączkowych. Świnka u dzieci często ma łagodny przebieg, dlatego może być leczona w domowych warunkach. Wskazany jest odpoczynek i dieta obfitująca w miękkie, rozdrobnione posiłki, które łatwo przełykać. Należy unikać kwaśnych pokarmów. Aby zapobiec odwodnieniu, niezbędne jest dostateczne spożycie płynów.
Dopóki nie zostało wprowadzone szczepienie, świnka stanowiła dość częstą chorobę zakaźną wieku dziecięcego. Obecnie występuje znacznie rzadziej, chociaż nadal są odnotowywane sporadyczne przypadki tego schorzenia u dzieci oraz u dorosłych. Na zachorowanie szczególnie narażone są maluchy w wieku przedszkolnym, ponieważ ich układ immunologiczny nie zawsze jest w stanie obronić się przed niebezpiecznymi drobnoustrojami. Pierwszą linię obrony organizmu stanowią błony śluzowe nosa i gardła, dlatego warto zadbać o ich prawidłowe nawilżenie. Należy też zwrócić uwagę, aby powietrze w pomieszczeniu, w którym przebywa malec, nie było zbyt suche. Pokój najlepiej regularnie wietrzyć, a na grzejnikach umieścić nawilżacze. W miarę możliwości warto też przypominać dziecku o właściwej higienie rąk oraz o niedotykaniu nosa, oczu, uszu i buzi w miejscach publicznych.
Kalendarz szczepień ochronnych
Najlepszym sposobem zapobiegania zachorowaniu na świnkę jest szczepienie ochronne. Zgodnie z obowiązującym w naszym kraju Programem Szczepień Ochronnych pierwsza dawka powinna zostać podana dziecku między 13 a 15 miesiącem życia. Kolejna – uzupełniająca jest wskazana w szóstym roku życia. Dawniej drugą dawkę podawano po ukończeniu dziesiątego roku życia, ale zalecenie to zostało zmienione, aby dzieci mogły uzyskać odpowiednią ochronę jeszcze przed pójściem do szkoły. Osoby dorosłe również mogą się zaszczepić. W tym przypadku jednak preparat podawany w jednej lub w dwóch dawkach nie jest refundowany przez Narodowy Fundusz Zdrowia.
Szczepienie przeciwko śwince jest dostępne w postaci skojarzonej i jest podawane wraz z atenuowanymi wirusami odry i różyczki. Zwykle jest poprzedzone badaniem kwalifikacyjnym przeprowadzanym przez lekarza pediatrę. Nabyta w ten sposób odporność chroni przed zachorowaniem przez całe życie. Pozwala też zabezpieczyć się przed najpoważniejszymi powikłaniami, do których należy zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie jąder, plamica małopłytkowa, niedosłuch, głuchota oraz niepłodność.
