Ostre zapalenie gardła i migdałków, zwane anginą, w zależności od wieku może być wywołane przez bakterie lub wirusy. Zazwyczaj choroba daje o sobie znać w okresie jesienno-zimowym, lecz niektórym osobom zdarza się chorować również latem. Częste nawroty anginy mogą wskazywać na konieczność operacyjnego leczenia laryngologicznego. Przeczytaj, jak rozpoznać zapalenie migdałków i co warto wiedzieć o możliwych powikłaniach.
Dowiedz się więcej o anginie u dzieci
Zanim wyjaśnimy, czym jest angina, przyjrzyjmy się bliżej budowie układu chłonnego gardła. Jest on częścią ogólnego układu immunologicznego, a w jego skład wchodzą migdałki, czyli tkanki chłonne. Ich główną funkcją jest produkowanie komórek odpornościowych (zwłaszcza u dzieci) oraz usuwanie drobnoustrojów z jamy ustnej, zanim dostaną się do gardła. Wyróżnia się: migdałki podniebienne, trąbkowe oraz (po jednym) gardłowym i językowym.
W wyniku zaatakowania gardła przez patogeny chorobotwórcze – wirusy lub bakterie – dochodzi do rozwoju stanu zapalnego. Angina u dzieci często wywołana jest przez bakterie paciorkowców beta-hemolizujących typu A (streptococcus pyogenes). W przypadku czynnika bakteryjnego przebieg choroby jest nagły i oprócz bólu towarzyszy pacjentowi wysoka gorączka. Drugą przyczyną zachorowania są wirusy, np. koronawirusy, rynowirusy, adenowirusy, wirusy cytomegalii, wirus opryszczki, wirus mononukleozy.
Czynnikami sprzyjającymi anginie jest wiek (3-15 lat), obniżona odporność czy przebywanie w dużych skupiskach ludzi, o co zresztą w wieku przedszkolno-szkolnym nietrudno. Dzieci zarażają się poprzez kontakt (np. wdychanie wydzieliny) lub drogę kropelkową (np. picie z tej samej szklanki).
Jak wygląda angina u dorosłych?
U dorosłych anginę przeważnie wywołują wirusy. Spośród czynników ryzyka należy przywołać tu również oralne kontakty seksualne, podczas których można zarazić się wirusami rzeżączki oraz kiły.
Czas wylęgania się choroby o podłożu wirusowym trwa ok. 1-6 dni, a chory może zarażać nawet do 3 tygodni po wystąpieniu objawów. Zapalenie migdałków jest chorobą o dość wysokiej zaraźliwości – przyjmuje się, że 2/3 domowników zakaża się po kontakcie z chorym.
Wirusowa odmiana anginy u dorosłych przebiega łagodniej niż bakteryjna. Czas trwania choroby jest zbliżony do innych chorób wirusowych, takich jak przeziębienie czy grypa.
Charakterystyczne objawy choroby
W zależności od czynnika chorobotwórczego objawy anginy mogą różnić się między sobą. Początki zapalenia zazwyczaj jednak są wspólne. Choremu towarzyszy ogólne rozbicie, stan podgorączkowy oraz ból podczas przełykania. Już w pierwszych dniach pojawiają się pierwsze zmiany na migdałkach, które sprawiają wrażenie podrażnionych i opuchniętych.
U dzieci zarażonych paciorkowcem początki choroby przebiegają dość gwałtownie. Szybko pojawia się gorączka przekraczająca 38 stopni Celsjusza oraz silny ból gardła. Do innych objawów należą:
W infekcji bakteryjnej mogą pojawić się dodatkowe wizualne symptomy, które pozwalają łatwiej rozpoznać anginę. Są to: charakterystyczny biały nalot oraz ropny wysięk na migdałkach.
Dorośli nieco inaczej odczuwają skutki choroby. U nich anginie towarzyszy:
Wirusowe zapalenie wyróżnia się stopniowym nasileniem objawów oraz łagodnym przebiegiem.
Angina a inne choroby
Zespół objawów przypisywanych anginie może być mylony z innymi chorobami gardła. Przykładowo, zakażenie mononukleozą zakaźną wywołaną przez wirusa Epsteina-Barra skutkuje trwającą wiele dni gorączką, powiększeniem wszystkich węzłów chłonnych (nie tylko przednich), czy obrzękiem śledziony i wątroby.
Podczas leczenia anginy ważne jest rozpoznanie przyczyny choroby. Dzięki temu możliwe jest skuteczne wdrożenie antybiotykoterapii. Oprócz infekcji powodowanych przez paciorkowce znane są również przypadki anginy Plauta i Vincenta wywołanej przez krętki i wrzecionowce. Charakterystycznym dla choroby jest wygląd zaatakowanego migdałka (zwykle jednego), na którym pojawiają się owrzodzenia oraz szary nalot.
Warto przywołać tu również inną chorobę kojarzoną z anginą, jaką jest ropowica jamy ustnej, znana również pod nazwą anginy Ludwiga. Zazwyczaj rozwija się na skutek powikłania po innych chorobach o podłożu bakteryjnym. Najczęstszą przyczyną (80 procent przypadków) jest nieleczona próchnica lub ekstrakcja chorego zęba i związany z nią stan zapalny.
Leczenie anginy
Po zaobserwowaniu objawów, mogących wskazywać na stan zapalny gardła, należy skontaktować się z lekarzem rodzinnym. Zazwyczaj rozpoznaje on przyczynę infekcji na podstawie badania fizykalnego, jednak sporadycznie zdarza się, że lekarz może zlecić wykonanie dokładniejszych badań, które pomogą dobrać odpowiedni sposób leczenia.
Do takich badań należą:
-
badanie krwi na obecność przeciwciał;
-
badanie bakteriologiczne na podstawie wymazu z gardła;
-
badanie za pomocą testu lateksowego (obecność przeciwciał paciorkowców).
Leczenie anginy bakteryjnej opiera się na podaniu antybiotyków. Najczęściej są to leki z rodziny penicylin, które wykazują największą skuteczność w zlikwidowaniu bakterii paciorkowców. Średnia długość trwania kuracji wynosi ok. 10 dni – ważne jest, by ściśle przestrzegać dawek oraz czasu antybiotykoterapii, nawet po ustąpieniu objawów. Zbyt wczesne odstawienie leków może bowiem skutkować nawrotem choroby, a nawet powikłaniami.
W przypadku infekcji wywołanej przez wirusy, zalecane jest leczenie objawowe. Lekarz może wówczas przepisać środki przeciwbólowe i przeciwzapalne, które mają na celu złagodzenie bólu oraz zmniejszenie stanu zapalnego. Oprócz tego stosuje się środki miejscowe w formie sprayów, płukanek czy tabletek. Mogą zawierać w swoim składzie m.in. substancje o właściwościach odkażających i przeciwbólowych: lidokainę, chlorek cetylopirydyniowy, benzydaminę czy salicylan choliny.
Dorośli pacjenci mogą dodatkowo stosować domowe sposoby wspomagające proces leczenia. Należą do nich:
-
płukanie gardła roztworem soli;
-
płukanie lub picie naparu z korzenia lukrecji;
-
picie herbaty z miodem oraz naparu z rumianku;
-
inhalacje z olejkami eterycznymi.
A co z lodami? Często wśród domowych porad na łagodzenie zapalenia gardła podaje się jedzenie lodów. Co prawda, nie jest to w żaden sposób udowodniony medycznie sposób leczenia, ale może podziałać kojąco. Należy przy tym pamiętać o dużej ostrożności. Nadmierne spożywanie zimnych lodów jest równie niebezpieczne dla zdrowia i grozi podrażnieniem błony śluzowej gardła oraz pogorszeniem stanu pacjenta.
Powikłania nieleczonej anginy
Nieleczona lub niedoleczona angina grozi licznymi powikłaniami zdrowotnymi. Istnieje niebezpieczeństwo rozwoju takich chorób, jak:
-
zapalenie zatok;
-
zapalenie ucha środkowego;
-
ropień okołomigdałkowy;
-
zapalenie płuc;
-
zapalenie mięśnia sercowego;
-
gorączka reumatyczna;
-
zapalenie nerek;
-
zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.
Szczególnie groźne jest przechorowanie anginy w czasie ciąży. W ekstremalnym przypadku powikłania mogą doprowadzić do poronienia. Aby uniknąć ryzyka, kobiety ciężarne powinny zadbać w tym czasie o profilaktykę, staranną higienę oraz unikanie kontaktów z chorymi. Początki ewentualnej choroby powinny być niezwłocznie konsultowane z lekarzem.
Nawracająca angina może być również mylona z niedoleczeniem choroby, zwłaszcza jeśli występuje wielokrotnie w jednym sezonie. Tymczasem przyczyną może być tu przerost migdałków. Wówczas taki pacjent kwalifikuje się do zabiegu tonsillektomii, czyli chirurgicznego usunięcia migdałków.
Profilaktyka: co warto wiedzieć?
Ze względu na liczne możliwe powikłania, a także brak szczepionki na anginę, warto zadbać o zmniejszenie ryzyka zachorowania. Przede wszystkim należy pamiętać o tym, że choroba ta jest wysoce zakaźna. Jeśli w domu znajduje się chory, należy go wyizolować od innych domowników na tyle, na ile jest to możliwe.
Dodatkowo w sezonie jesienno-zimowym zadbaj o higienę rąk oraz czystość w domu i miejscu pracy. Staraj się również unikać dużych skupisk ludzi, a jeśli to konieczne, zakładaj maseczkę, zwłaszcza w przychodniach i szpitalach.
Ważne jest również zadbanie o higienę jamy ustnej. Pamiętaj, że bakterie wywołujące próchnicę również mogą powodować zapalenie gardła i migdałków (angina Ludwiga). Aby tego uniknąć, starannie szczotkuj zęby oraz regularnie rób przegląd u stomatologa.