Nawet 95 proc. dzieci w wieku do 2 lat ma w swoim organizmie przeciwciała swoiste dla wirusa RSV. Oznacza to, że niemal każdy kilkulatek jest narażony na kontakt z tym patogenem. Możliwe są też reinfekcje: przechorowany wirus RSV nie chroni przed ponownym zarażeniem. Czy jest groźny? I jak go rozpoznać? Sprawdź najważniejsze informacje na ten temat.
RSV – wirus atakujący drogi oddechowe dzieci
Wirus RSV (Respiratory Syncytial Virus – Syncytialny Wirus Układu Oddechowego) to wirus RNA z grupy paramyksowirusów, który wywołuje infekcje dróg oddechowych głównie u dzieci i osób starszych. Patogen odkryto w 1956 roku. Jest wysoko zakaźny: w jego cząsteczce wykryto 10 genów kodujących białka (to one odpowiadają za infekowanie ludzkich komórek). Biorąc pod uwagę ich budowę, wyróżnia się dwa typy RSV:
Wirus atakuje górne i dolne drogi oddechowe oraz występuje sezonowo (jesienią i zimą). Na infekcje są narażone przede wszystkim dzieci w wieku poniżej 5 lat. Co ważne, ciężki przebieg choroby zazwyczaj jest spowodowany przez RSV A.
W jaki sposób wirus RSV infekuje organizm? Okres inkubacji wynosi w jego przypadku 4-6 dni. Na początku, patogen namnaża się w komórkach nabłonkowych nosogardzieli. W dalszej kolejności wirus atakuje dolne drogi oddechowe. Dochodzi też do tworzenia syncytiów (wielojądrowych komórek), które powstają w wyniku łączenia się ze sobą pojedynczych komórek nabłonka. Ich aktywność zmusza do odpowiedzi układ odpornościowy. Efektem tego procesu jest zaś m.in. wzmożona produkcja wydzieliny zawierającej śluz i nadreaktywność oskrzeli.
Kiedy może dojść do zakażenia wirusem RSV
Rezerwuarem wirusa RSV jest człowiek (wyizolowano go także od małp). Patogen przenosi się drogą kropelkową lub w wyniku kontaktu bezpośredniego. Możliwe drogi zakażenia to zatem:
-
uwolnienie kropelek śliny w trakcie kichania lub kaszlu, a następnie ich kontakt z błoną śluzową innej osoby,
-
pocałunek,
-
wprowadzenie wirusa do organizmu przez dotknięcie zanieczyszczonej powierzchni.
Do zarażenia wystarczy krótki kontakt z patogenem. Wirus RSV jest w stanie przetrwać poza organizmem ludzkim wiele godzin na przedmiotach oraz różnego rodzaju powierzchniach. Źródłem infekcji zazwyczaj są dzieci, a wirus szybko rozprzestrzenia się w żłobkach i przedszkolach, powodując lokalne epidemie. Szczególnie wysoka zakaźność występuje u osób przechodzących infekcję lekko lub bezobjawowo (nie są one wówczas izolowane od otoczenia). Kiedy pojawią się pierwsze zarażenia, jedynym sposobem na uniknięcie kolejnych jest właściwe dbanie o higienę oraz dezynfekcja zabawek i wszystkich powierzchni, a najlepiej całej sali.
Zaraźliwość wirusa trwa ok. 8 dni, jednak może się wydłużyć: osoby z osłabioną odpornością mogą pozostawać zakaźne nawet 4 tygodnie po ustąpieniu objawów. Współczynnik reprodukcji patogenu wynosi 3, czyli osoba chora zaraża średnio 3, inne osoby. Dla porównania, w przypadku grypy jest on niewiele wyższy od 1.
Sprawdź, jakie objawy wywołuje zakażenie RSV
Wirus RSV ma zazwyczaj łagodny przebieg, a jego objawy przypominają klasyczne przeziębienie. Są to z reguły:
-
wodnisty katar,
-
kaszel,
-
gorączka,
-
złe samopoczucie,
-
spadek apetytu.
W miarę postępu choroby będą one ulegać modyfikacji: wydzielina staje się gęstsza i zmienia swoje zabarwienie, a kaszel przekształca się w mokry. Objawy mogą się od siebie różnić w zależności od tego, który odcinek układu oddechowego został zaatakowany przez patogen. Zazwyczaj ustępują w ciągu dwóch tygodni.
U osób o osłabionej odporności choroba może mieć znacznie cięższy przebieg oraz wywołać zakażenie dolnych dróg oddechowych (oskrzeli lub płuc). Wirus RSV jest szczególnie niebezpieczny dla małych dzieci (poniżej 4 roku życia), a ryzyko groźnych powikłań występuje przede wszystkim u noworodków, wcześniaków, niemowląt z dysplazją oskrzelowo-płucną lub z wadami serca. Reinfekcja u starszych dzieci daje z reguły dużo łagodniejsze objawy.
Częstą konsekwencją wirusa RSV jest zapalenie oskrzelików (bronchiolitis), które w 50-80 proc. przypadków jest powodowane właśnie przez ten patogen. Typowymi objawami choroby są podwyższone tętno, świszczenie podczas oddychania, duszność wydechowa i zasinienie twarzy. Średnio 50 proc. niemowląt z zapaleniem oskrzelików wymaga hospitalizacji. Inne, możliwe skutki zakażenia wirusem RSV to m.in. zapalenie ucha środkowego lub krtani.
Czy osoby dorosłe mogą zarazić się RSV?
Dorośli również mogą zarazić się Syncytialnym Wirusem Układu Oddechowego. Przebieg choroby i natężenie objawów zależą zaś w dużej mierze od stanu zdrowia. U osób zdrowych objawy są w większości przypadków ograniczone, a infekcja obejmuje wyłącznie górne drogi oddechowe. Dolegliwości, które mogą pojawić się w jej przebiegu to:
-
katar,
-
obrzęknięta śluzówka nosa,
-
ból gardła i głowy,
-
podwyższona temperatura ciała,
-
złe samopoczucie,
-
zmęczenie.
Infekcja wywołana przez wirus RSV może być niebezpieczna dla osób z osłabionym układem odpornościowym (np. w trakcie leczenia immunopresyjnego), zmagających się z chorobami współwystępującymi (m.in. nowotworami, astmą, POCHP, schorzeniami układu krążenia lub oddechowego), a także seniorów. W takiej sytuacji istnieje większe prawdopodobieństwo wystąpienia zakażenia dolnych dróg oddechowych. Sygnałem alarmowym powinny być wtedy mocno nasilone objawy, a także pojawienie się nowych, takich jak:
-
wysoka gorączka,
-
świsty oddechowe,
-
duszności,
-
dreszcze,
-
zwiększona częstość oddechów,
-
zabarwienie błon śluzowych i skóry na niebieski kolor,
-
ból w klatce piersiowej,
-
odkrztuszanie ropnej wydzieliny.
Taki stan wymaga pilnej konsultacji lekarskiej. Często niezbędne jest też leczenie szpitalne. Ciężkie zapalenie płuc może doprowadzić do niewydolności oddechowej i bezpośrednio zagraża zdrowiu. Źródłem zakażenia RSV u dorosłych są zazwyczaj małe dzieci.
Diagnoza i leczenie zakażenia wirusem RSV
W celu rozpoznania infekcji wywołanej przez wirusa RSV należy zgłosić się do lekarza, który przeprowadzi badanie przedmiotowe. Pod uwagę brane są takie czynniki jak historia przebiegu choroby oraz typowe objawy. W celu potwierdzenia diagnozy zleca się analizę laboratoryjną materiału uzyskanego przez wymaz pobrany z nosa lub nosogardła. Przeprowadza się tu dwa, podstawowe rodzaje badań, wykrywających:
-
antygen RSV – szybki test, skuteczny w ostrej fazie choroby,
-
RSV RNA (metoda PCR) – wyższa czułość i swoistość, dłuższy czas oczekiwania na wynik.
Możliwe jest też wykonanie badań z surowicy krwi, podczas których sprawdza się obecność przeciwciał w klasie IgA, IgM oraz IgG. Jako pierwsze, po ok. 5-10 dniach po zakażeniu pojawiają się przeciwciała IgM. 20-30 dni od zainfekowania organizmu można wykryć przeciwciała IgG (obniżają się po roku), zaś po 6 tygodniach IgA.
Wirus RSV wymaga leczenia objawowego oraz wspomagającego. Oznacza to najczęściej konieczność rozrzedzania i ułatwiania odkrztuszania wydzieliny, nawadniania doustnego i przeprowadzania inhalacji solą fizjologiczną. Zalecenia obejmują też dbanie o higienę nosa oraz podawanie środków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych (w razie konieczności). Szczegółowe postępowanie zależy od przebiegu choroby, a także nasilenia jej objawów.
Infekcje wywoływane przez RSV w większości przypadków mają samoograniczający się charakter, a objawy ustępują po 1-2 tygodniach. Do zwalczenia choroby nie stosuje się antybiotyków, które wykorzystuje się do leczenia infekcji bakteryjnych, nie zaś wirusowych (ich podanie jest uzasadnione tylko, jeśli w przebiegu choroby doszło do nadkażenia bakteryjnego). Leczenie powikłań uzależnione jest od ich charakteru. Do tej pory nie wprowadzono szczepionki przeciw RSV. Wciąż trwają nad nią badania, a wiele projektów znajduje się w ostatniej fazie testów.
Profilaktyka: jak uchronić dziecko przed RSV
Wirus RSV jest chorobą występującą powszechnie, dlatego bardzo trudno jest zapobiec zarażeniu. Chcąc ochronić przed nim swoje dziecko, należy działać profilaktycznie, zwracając szczególną uwagę na higienę oraz często myjąc ręce. Podczas sprzątania trzeba też stosować środki dezynfekujące, a w sezonie jesienno-zimowym unikać zatłoczonych miejsc. Osoby z objawami infekcji powinny pozostawać w domu oraz mieć ograniczony kontakt z osobami z zewnątrz. W profilaktyce ciężkiego przebiegu istotne jest także dbanie o kondycję układu odpornościowego.