Od kilku lat specjaliści obserwują wyraźny wzrost zapadalności na choroby alergiczne. Uważa się, że za zwiększenie częstotliwości ich występowania są odpowiedzialne nie tylko uwarunkowania genetyczne, ale także czynniki środowiskowe. Chociaż w większości przypadków objawy alergii ustępują samoistnie, zwykle konieczna jest eliminacja alergenów prowadzących do pojawienia się w organizmie reakcji nadwrażliwości. Jakie symptomy mogą wskazywać na uczulenie? Jak wygląda diagnostyka i leczenie schorzeń alergicznych? Odpowiedzi na te i inne pytania zawarliśmy w poniższym tekście. Przeczytaj!
Alergia – jak powstaje reakcja alergiczna?
Zanim przejdziemy do omówienia najczęstszych objawów towarzyszących alergiom, zatrzymajmy się na chwilę przy mechanizmie powstawania reakcji alergicznej. Nadwrażliwość na składniki pokarmowe, pyłki roślin czy substancje chemiczne to nic innego jak złożona odpowiedź ze strony układu immunologicznego. System odpornościowy po zetknięciu z alergenem wytwarza specyficzne substancje określane mianem immunoglobulin oraz pobudza działanie limfocytów. Ich zadaniem jest zwalczenie cząsteczek ciała obcego, które przedostały się do organizmu. Termin alergia po raz pierwszy został zaproponowany przez austriackiego naukowca i pediatrę Clemensa von Pirqueta. Ustalił on również, że reakcja alergiczna może mieć zarówno podłoże genetyczne, jak i środowiskowe. Do jej wystąpienia może dojść poprzez kontakt z alergenem:
-
drogą wziewną,
-
przez dotyk,
-
przez układ pokarmowy.
W rzadkich przypadkach uczulenie może doprowadzić do powstania reakcji zagrażającej życiu. W takiej sytuacji mamy do czynienia ze wstrząsem anafilaktycznym, podczas którego dochodzi do gwałtownego obniżenia ciśnienia krwi, zaburzenia jej cyrkulacji oraz stopniowego obumarcia tkanek. Do innych objawów wstrząsu należą m.in. nudności, wymioty, zawroty głowy i kołatanie sera. W przypadku wystąpienia gwałtownych objawów wstrząsu anafilaktycznego konieczne jest podanie domięśniowo adrenaliny.
Typowe objawy alergiczne
Uczulenie może wywoływać bardzo wiele objawów. Wszystko zależy od alergenu, a także od stopnia jego stężenia w organizmie. Przykładowo alergia pokarmowa np. na gluten może dawać o sobie znać bólem brzucha, biegunką, zaparciami, nudnościami, wzdęciami, spadkiem wagi. Nierzadko reakcjom alergicznym towarzyszy też wysypka określana mianem pokrzywki lub egzemy. Z kolei alergia kontaktowa zazwyczaj objawia się zmianami skórnymi w postaci czerwonych grudek, plamek lub pęcherzyków wypełnionych płynem surowiczym oraz silnym swędzeniem. U większości pacjentów symptomy rozwijają się w ciągu 24-48 godzin od zetknięcia się z alergenem.
Podejrzenie choroby alergicznej mogą też budzić objawy ze strony układu oddechowego takie jak częste kichanie, wodnisty katar, duszący kaszel, trudności z równomiernym oddychaniem. Niektórzy chorzy uskarżają się też na nawracające łzawienie oczu, bóle gardła, chrypkę oraz zapalenie spojówek. W łagodzeniu tych objawów najczęściej stosuje się leki bez recepty, które zawierają substancje czynne blokujące receptory histaminowe biorące udział w reakcjach zapalenia alergicznego. Więcej na temat ich działania i właściwości przeczytasz tutaj.
Jak wygląda diagnostyka alergii?
By wykryć lub potwierdzić uczulenie najczęściej wykonuje się specjalistyczne testy na alergię. Badanie polega na niesieniu na skórę niewielkiej ilości alergenów i nakłuciu powierzchniowej warstwy naskórka. Wyniki są odczytywane przez lekarza po upływie ok. 15-20 minut. Co istotne, diagnostyka nie może być przeprowadzana w czasie infekcji, a także w trakcie zaostrzenia objawów reakcji alergicznej. Cała procedura nie wymaga specjalnego przygotowania ze strony pacjenta. Ważne jest jednak, aby przed zaplanowanymi testami nie smarować skóry kosmetykami w postaci kremów i balsamów. O ile lekarz nie zaleci inaczej, na około tydzień przed badaniem zazwyczaj odstawia się leki przeciwhistaminowe. Ich przyjmowanie może sprawić, że wynik będzie niewiarygodny. Do rozszerzonej diagnostyki służą natomiast testy serologiczne. Są one często wykonywane u pacjentów, u których klasyczne próby skórne nie mogą być przeprowadzone z różnych powodów.
Co warto wiedzieć o leczeniu?
U większości pacjentów z chorobą alergiczną stosuje się leki przeciwhistaminowe pierwszej i drugiej generacji zawierające pochodne piperazyny, etanolaminy, fenotiazyny oraz alkyloaminy. Do takich substancji należy m.in. cetyryzyna, loratadyna, hydroksyzyna, dimetinden, lewocetyryzyna. Mechanizm ich działania polega na wiązaniu się z receptorami H1 w celu zniesienia objawów wywołanych histaminą. Należy podkreślić, że tego typu środki nie leczą schorzeń alergicznych, ale jedynie usuwają ich symptomy. Alergie pokarmowe, skórne czy krzyżowe można też leczyć za pomocą immunoterapii, czyli odczulania. Metoda ta może pomóc w złagodzeniu dokuczliwych objawów, a efekty są w stanie utrzymywać się nawet przez 3-4 lata po jej zakończeniu.
Poza stosowaniem odpowiednich środków farmakologicznych przepisanych przez lekarza istotne znaczenie w poprawie jakości życia pacjentów odgrywa eliminacja czynników o właściwościach alergennych. W sytuacji, kiedy zostanie stwierdzona np. alergia na gluten, konieczne jest odstawienie pieczywa pszennego i makaronów oraz zastąpienie ich produktami niezawierającymi składnika uczulającego. Nieco trudniej mają pacjenci, u których rozpoznano alergię na słońce objawiającą się wysypką, zaczerwienieniem i swędzeniem skóry. Całkowite unikanie promieni słonecznych nie jest możliwe. Można jednak ograniczyć ekspozycję ciała na promieniowanie ultrafioletowe, szczególnie w miesiącach letnich w godzinach od 11 do 15. Bardzo przydatne mogą też okazać się kosmetyki z filtrami UV oraz akcesoria w postaci czapek, kapeluszy i okularów przeciwsłonecznych.
Najpopularniejsze alergeny
Uczulenie mogą powodować różne substancje obecne w pokarmach oraz w środowisku. Ze względu na drogę wniknięcia do organizmu wyróżnia się alergeny wziewne oraz pokarmowe. Te pierwsze znajdują się w powietrzu i wraz z nim przedostają się do dróg oddechowych. Należą do nich m.in. pyłki roślin, sierść zwierząt, grzyby pleśniowe oraz roztocza kurzu domowego. Z kolei do najczęściej uczulających alergenów pokarmowych można zaklasyfikować:
-
jaja,
-
białko mleka,
-
ryby,
-
orzechy,
-
pszenicę,
-
owoce morza.
Ponadto reakcje alergiczne mogą powodować czynniki kontaktowe, do których zalicza się metale, barwniki, konserwanty, związki zapachowe. Jednym z najbardziej rozpowszechnionych alergenów kontaktowych jest nikiel obecny w biżuterii, zegarkach, a nawet w żywności. Alergia skórna na nikiel najczęściej objawia się wysypką oraz wypryskami, które pieką i swędzą. U niektórych alergików pojawiają się też pęcherzyki i łuszczące grudki.
Jakie są choroby alergiczne?
Do częstych schorzeń o podłożu alergicznym należy kontaktowe zapalenie skóry, któremu towarzyszy pokrzywka oraz obrzęk naczynioruchowy. Większość wysypek trwa krótko i ustępuje samoistnie w ciągu kilku-kilkunastu godzin. Są jednak i takie alergie, które stają się uciążliwymi chorobami o przewlekłym charakterze. Do takich należy m.in. atopowe zapalenie skóry, które zazwyczaj rozpoczyna się w okresie niemowlęcym. Można je rozpoznać po szorstkich i zaczerwienionych ogniskach zlokalizowanych na twarzy i kończynach dziecka.
Do rozwoju uczulenia może też przyczynić się alergia krzyżowa, która polega na wystąpieniu lub nasileniu objawów spowodowanych przez alergeny reagujące ze sobą krzyżowo. Przykładowo osoby uczulone na pyłki brzozy mogą doznawać reakcji alergicznej na skutek zjedzenia czekolady czy innych produktów, w których znajdują się niewielkie ilości orzechów. Ważnym alergenem związanym z rozwojem tego typu alergii jest też lateks. Substancja ta wykazuje reaktywność krzyżową z niektórymi pokarmami takimi jak pomidory, banany, kiwi, papaja, ananas, seler.
Zadbaj o siebie i swoich bliskich
Choroby alergiczne stanowią coraz powszechniejszy problem, z którym zmagają się osoby w różnym wieku. Ich występowanie jest związane z wieloma czynnikami takimi jak dieta, nawyki żywieniowe, miejsce zamieszkania. W celu zmniejszenia objawów towarzyszących alergiom najczęściej wykorzystuje się leki przeciwhistaminowe, które są dostępne w postaci kapsułek, tabletek musujących, kropli do oczu oraz aerozoli do nosa. Jeżeli chcesz dowiedzieć się więcej o zdrowiu, sprawdź bloga Lek24.