Psychologowie potwierdzają, że jeszcze nigdy w społeczeństwie nie było tak wielu przypadków zaburzeń lękowych. Pandemia koronawirusa, konflikt za naszą wschodnią granicą i wszechobecny stres to czynniki, które potęgują tego rodzaju schorzenia. Zaburzenia lękowe, zwane też nerwicowymi, mają wiele postaci, a swoimi objawami mogą przypominać inne choroby. Sprawdź, co powinieneś wiedzieć o zaburzeniach na tle lękowym i czy istnieją leki na nerwicę.
Czym są zaburzenia lękowe?
W nomenklaturze medycznej zaburzenia lękowe stanową całą grupę problemów psychicznych, których przyczyną jest lęk. Nie należy jednak mylić lęku ze strachem, który jest naturalną reakcją organizmu i występuje w momentach zagrożenia. Stany lękowe są takimi nastrojami, w których dominują irracjonalny lęk i niepokój. Mogą one paraliżować chorego do tego stopnia, że ten zacznie wycofywać się z życia towarzyskiego, doprowadzając nawet do poważnej depresji. Przypuszcza się, że na zaburzenia nerwicowe może cierpieć nawet 30% ludzi na całym świecie.
Podobnie jak skomplikowany jest nasz umysł, tak zaburzenia lękowe są bardzo zróżnicowane. Wyróżnia się cały zespół objawów, które w dużej mierze obejmują również symptomy somatyczne. Z tego powodu często trudno jest zdiagnozować problem, a chory, zanim trafi na terapię psychologiczną, może być odsyłany od jednego specjalisty do drugiego.
Do objawów, które występują najczęściej u osób dotkniętych problemami nerwicowymi, zalicza się:
Najczęstsze rodzaje zaburzeń lękowych
Wyróżnia się wiele odmian zaburzeń lękowych. Czasem są one uogólnione, a objawy utrzymują się nieustannie, znacząco pogarszając jakość życia, a nawet prowadząc do zaostrzenia problemów psychicznych. Bywa, że lęki dotyczą konkretnego stanu, rzeczy czy sytuacji. Rozpoznanie przyczyny problemu jest bardzo ważne w jego leczeniu.
Przeczytaj więcej o najczęstszych rodzajach zaburzeń lękowych.
Zespół lęku uogólnionego
Ten rodzaj zaburzenia znany jest również pod akronimem GAD (ang. generalized anxiety disorder). Jest popularnym problemem i może dotykać nawet 4% populacji, z czego większość to kobiety. Lęk uogólniony to stan, w którym pacjent odczuwa ciągły niepokój i ma predyspozycje do ciągłego zamartwiania się, pisania czarnych scenariuszy. Objawy (również te somatyczne) utrzymują się niezależnie od sytuacji i otoczenia.
GAD może rozwinąć się w każdym wieku. Czasem wiąże się z trudnym okresem w życiu, np. utratą pracy, śmiercią członka rodziny. Według badań jednym z czynników sprzyjających powstaniu lęku uogólnionego jest również uzależnienie od alkoholu lub narkotyków.
Nerwica z napadami lęku
Osoby z nerwicą lękową cierpią przez błędne koło objawów, w które niezauważenie sami siebie wpędzają. Ten rodzaj zaburzeń jest stosunkowo trudny do zdiagnozowania i wymaga nie tylko przeprowadzenia dokładnego wywiadu z pacjentem. Często konieczne jest wykluczenie innych chorób. Wynika to z faktu, że nerwica lękowa prowadzi do objawów somatycznych, które z kolei generują niepokój i irracjonalny lęk o swoje zdrowie i życie. To w konsekwencji prowadzi do kolejnych lęków. Pacjent przez wiele lat może odczuwać drażliwość, bóle w różnych częściach ciała, skurcze, problemy jelitowe czy o podłożu seksualnym.
W nerwicy z napadami lęku charakterystyczne są tzw. ataki paniki, czyli stany paraliżującego lęku, które utrzymują się od kilku do kilkunastu minut. Mogą objawiać się przyspieszonym biciem serca, poceniem się czy drżeniem rąk. Osoba doświadczająca ataku paniki często ma wrażenie, że za chwilę zemdleje. Omdlenia w takiej sytuacji są jednak rzadkie, a jeśli występują, to są efektem hiperwentylacji. Dlatego podczas napadu lęku ważne są odpowiednie techniki oddychania relaksacyjnego.
Fobia społeczna
Na fobię społeczną cierpi nawet 10% populacji. Osoby dotknięte tym problemem odczuwają strach przed sytuacjami, w których mogą być oceniani przez innych ludzi. Boją się potencjalnej krytyki czy ośmieszenia się. Pacjent z fobią społeczną ma wrażenie, że wszystkie spojrzenia zawsze skierowane są na niego, a każdy może być świadkiem jego poniżenia. Takie osoby często unikają takich sytuacji, jak:
-
jedzenie w miejscach publicznych;
-
wygłaszanie wykładów lub odpowiadanie na lekcji;
-
przebywanie w dużej grupie osób, zwłaszcza płci przeciwnej;
-
korzystanie z publicznych toalet, automatów czy nawet kasy samoobsługowej w sklepie.
Nieleczona fobia może prowadzić do alienacji i pogłębiania się problemów. Chorzy czasem szukają rozwiązania w używkach – na przykład do nadużywania alkoholu w celu „dodania sobie odwagi”.
Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne
Zaburzenia te potocznie nazywane są nerwicą natręctw i wynikają z mechanizmu obsesji i kompulsji. Chorego cierpiącego na OCD (ang. obsessive-compulsive disorder) nurtują ciągłe, intruzywne myśli, które powodują stres. Mogą one dotyczyć lęku przed brudem i zarazkami, dążenia do symetrii, ciągłego liczenia lub powtarzania. W konsekwencji obsesji rodzą się kompulsje, czyli czynności, do których niejako „skłaniają” obsesyjne myśli. I tak pacjent może myć ręce po kilka razy, układać wszystkie przedmioty w symetrycznym porządku lub nawet powtarzać wypowiedziane słowa określoną ilość razy.
Jakie są przyczyny zaburzeń lękowych?
Przyczyny lęku są różne, mogą być wrodzone lub nabyte. Kluczowe przy rozpoznaniu zaburzeń lękowych jest odnalezienie ich źródła, co nie zawsze jest łatwe.
Do najczęstszych przyczyn problemów nerwicowych należą:
-
typ osobowości – z badań wynika, że niektóre cechy osobowościowe mogą sprzyjać lękom. Szczególnie podatne są osoby wrażliwe, z niską samooceną, dążące do kontroli, a także perfekcjoniści;
-
geny – występowanie zaburzeń psychicznych wśród członków rodziny może zwiększyć prawdopodobieństwo nerwic i fobii u kolejnych pokoleń;
-
stres – najczęściej związany jest z przełomowym wydarzeniem w życiu, np. śmiercią bliskiej osoby, utratą pracy, zmianą miejsca zamieszkania, doświadczeniem przemocy;
-
uzależnienia – lęki mogą występować w momencie, gdy alkohol lub substancja psychoaktywna przestaje działać. Często jednak osoby z zaburzeniami lękowymi sięgają po używki, by „wyciszyć” obawy.
Leczenie zaburzeń lękowych: kiedy szukać pomocy?
Świadomość problemu oraz zwrócenie się do odpowiedniego specjalisty stanowią pierwszy krok do wyleczenia z zaburzeń lękowych. Najczęściej chorzy zwracają się po pomoc do psychologów i psychoterapeutów. Za najskuteczniejsze uważa się psychoterapię w nurcie poznawczo-behawioralnym. Pomaga rozpoznać dysfunkcyjne zachowania oraz dokonać zmian w życiu pacjenta.
W niektórych sytuacjach chorzy z zaburzeniami lękowymi są kierowani do psychiatrów. Jednak warto pamiętać, że stosowanie środków farmakologicznych powinno mieć konkretne podstawy medyczne. Preparaty przeciwdepresyjne i przeciwlękowe mogą jedynie zagłuszać objawy, nie rozwiązując pierwotnej przyczyny. Większość specjalistów rekomenduje uzupełnienie farmakoterapii pracą z psychologiem lub terapeutą.
Jak zapobiegać objawom nerwicy?
Utrzymujące się objawy nerwicy potrafią negatywnie wpłynąć na codzienne funkcjonowanie, a także osłabiać ciało i umysł. Oprócz przepracowywania swoich lęków na psychoterapii ważne jest zadbanie o siebie.
Przede wszystkim znajdź czas na relaks i odprężenie. Techniki medytacyjne, joga, qigong, tai-chi – możesz wybrać ćwiczenia, które pomagają „uziemić” błądzące myśli. Skutecznym sposobem na złagodzenie objawów nerwicy lękowej, który szczególnie sprawdza się przy atakach paniki, jest technika kwadratowego oddechu. Polega na wykonaniu cyklu oddechów: 4 sekundy wdechu, 4 sekundy wstrzymania, 4 sekundy wydechu, 4 sekundy wstrzymania. Ćwiczenie to można wykonywać kilka razy dziennie.
Wspomagająco, możesz sięgnąć po ziołowe leki na nerwicę w postaci herbacianych mieszanek czy tabletek. Ich działanie oparte jest na właściwościach melisy czy waleriany.
Profesjonalna pomoc to szansa na większy komfort życia
Gdy paraliżuje Cię irracjonalny strach, nie wahaj się zwrócić do specjalisty. Chociaż psychoterapia wymaga czasu, jej efekty pomogą ci odnaleźć komfort życia. Zadbaj również o swoje zdrowie poprzez techniki relaksacyjne, które nauczą Cię, jak ukoić nerwy i znaleźć wewnętrzny spokój. Zdrowie psychiczne jest ważne, a jego jakość zależy od Twojego nastawienia.