Z medycznego punktu widzenia anoreksja należy do najgroźniejszych zaburzeń odżywiania, ponieważ prowadzi do wyniszczenia organizmu, które może skutkować nawet śmiercią. Potwierdzają to statystyki, według których z powodu tego schorzenia umiera nawet 10% anorektyków. Niestety są wśród nich także dzieci, ponieważ anoreksja jest problemem dotyczącym głównie osób młodych między 11. a 20. rokiem życia. Sprawdź, jak rozpoznać to zaburzenie oraz jak wygląda jego leczenie.
Anoreksja, czyli jadłowstręt psychiczny
Na początku wyjaśnijmy, czym jest anoreksja. Jest to zaburzenie odżywiania zwane również jadłowstrętem psychicznym, które polega na świadomym i celowym ograniczaniu ilości spożywanego jedzenia. Problemu nie należy jednak mylić z odchudzaniem lub brakiem apetytu. Anorektyk ma bowiem nieprawidłowe wyobrażenie własnego ciała – chce za wszelką cenę utrzymać szczupłą sylwetkę lub ją jeszcze bardziej wysmuklić, pomimo już drastycznego spadku masy ciała.
Schorzenie ma więc podłoże psychiczne, a jego głównym symptomem jest nadmierne wychudzenie. Ze względu na sposób rozwoju wyróżnia się jego dwie odmiany:
-
typ restrykcyjny – polega na konsekwentnym ograniczaniu podaży kalorii i ilości spożywanych posiłków, a nierzadko także na wzmożonej aktywności fizycznej w celu odchudzenia sylwetki,
-
anoreksja bulimiczna – charakteryzuje się występowaniem epizodów objadania się i późniejszego pozbywania się spożytych pokarmów poprzez wymioty, stosowanie lewatywy, czy też środków przeczyszczających.
Tak jak wspomnieliśmy we wstępie, na anoreksję cierpią głównie osoby młode i są to przede wszystkim dziewczęta w okresie dojrzewania (w Polsce problem ten dotyczy nawet 1,8% dziewczynek poniżej 18. roku życia). Zdarza się jednak, że schorzenie dotyka także chłopców i młodych mężczyzn.
Poznaj przyczyny tej choroby
Przyczyny anoreksji zwykle są bardzo złożone i w każdym przypadku mogą być inne. Jak sama nazwa wskazuje, jadłowstręt psychiczny ma przede wszystkim podłoże psychologiczne, ale na jego rozwój duży wpływ mają także czynniki środowiskowe (głównie kulturowe), a nawet rodzinne i biologiczne.
Przyczyny psychologiczne
Osoby cierpiące na anoreksję zazwyczaj są wrażliwe i mają niski poziom samooceny. W związku z tym bardzo boją się krytyki i co za tym idzie, dążą do perfekcjonizmu, skupiając się właśnie na własnym ciele, które w ich mniemaniu wciąż nie jest doskonałe. U osób chorych na jadłowstręt psychiczny często diagnozuje się także depresję i stany lękowe. Niestety często skutkują one myślami samobójczymi – wg badań miewa je nawet 54% anorektyków, a średnio 27% zgonów osób cierpiących na jadłowstręt psychiczny wynika właśnie z targnięcia się na swoje życie.
Przyczyny biologiczne
Za rozwój anoreksji mogą odpowiadać także geny i to nawet w 50%. Naukowcom udało się potwierdzić, że mogą być to te same fragmenty DNA, które zwiększają ryzyko wystąpienia autyzmu. Ponadto w toku badań zauważono, że u osób z jadłowstrętem psychicznym dziesięciokrotnie częściej niż u zdrowych ludzi występuje ubytek na chromosomie 13. Zaburzenie może być zatem dziedziczne.
Przyczyny środowiskowe
Istotnym czynnikiem sprzyjającym anoreksji jest też środowisko. Nie bez powodu na schorzenie to zapadają głównie osoby w wieku dojrzewania, ponieważ to właśnie one są szczególnie podatne na wpływy otoczenia. Problemem jest przede wszystkim propagowany ideał szczupłej sylwetki, który ma świadczyć o atrakcyjności. Młode dziewczęta chcą więc wyglądać jak ich idolki ze świata showbiznesu i przez to jednocześnie udowodnić swoją wartość wśród rówieśników.
Za rozwój zaburzeń odżywiania może odpowiadać także środowisko rodzinne, o czym świadczy właśnie dość częsta anoreksja u dzieci i młodzieży. Wielu anorektyków wywodzi się bowiem z rodzin dysfunkcyjnych, w których byli zaniedbywani przez rodziców, co wywołało w nich niskie poczucie własnej wartości. Są też osoby, u których wykształciło się dążenie do perfekcji wskutek nadmiernych wymagań stawianych przez bliskich np. w zakresie osiągnięć w nauce (duży odsetek młodych dziewcząt cierpiących na jadłowstręt psychiczny to szkolne prymuski).
Czynniki ryzyka anoreksji
Rozwój schorzenia jest kwestią indywidualną, ale za najważniejsze czynniki ryzyka anoreksji uważa się:
-
okres dojrzewania,
-
niską samoocenę i nieadekwatne poczucie własnej atrakcyjności,
-
nadwrażliwość na krytykę,
-
perfekcjonizm,
-
nieprawidłowy stosunek do jedzenia,
-
podatność na wpływy środowiskowe i kulturowe,
-
skłonność do depresji,
-
zaburzenia osobowości (np. autodestrukcyjne, narcystyczne),
-
stres.
Kiedy mamy do czynienia z anoreksją?
Rozpoznanie jadłowstrętu psychicznego zwykle nie jest trudne, ponieważ najważniejszym jego symptomem jest zbyt niska masa ciała, która jest widoczna „gołym okiem”, bez konieczności weryfikowania jej na wadze. Jednak w początkowej fazie pierwsze objawy anoreksji mogą być niezauważone przez bliskich. Bardzo często bowiem zmniejszenie ilości spożywanych posiłków lub wzmożone treningi są traktowane jako element zwykłej kuracji odchudzającej. Właśnie dlatego do zdiagnozowania problemu specjaliści stosują pewne dodatkowe kryteria.
Sprawdź, jakie są objawy anoreksji
Kryteria diagnostyczne pozwalające stwierdzić jadłowstręt psychiczny zostały sformułowane w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10. Zgodnie z nimi objawy anoreksji są następujące:
-
wskaźnik BMI niższy niż 17,5 lub masa ciała mniejsza o co najmniej 15% od prawidłowej wagi dla danego wieku, wzrostu i płci,
-
zachowania świadczące o dążeniu do utraty wagi lub utrzymania szczupłej sylwetki – odmawianie jedzenia, unikanie kalorycznych pokarmów, prowokowanie wymiotów, stosowanie środków przeczyszczających, wzmożone ćwiczenia fizyczne itp.,
-
obsesyjna obawa o przytycie,
-
nieprawidłowy obraz własnego ciała (uważanie się za osobę otyłą pomimo szczupłości),
-
zaburzenia hormonalne – u kobiet dochodzi do zatrzymania miesiączki, a u mężczyzn pojawiają się problemy z potencją.
W zaawansowanej fazie schorzenia dość typowymi objawami anoreksji są także:
-
wypadanie włosów i łamliwość paznokci,
-
zmiany w wyglądzie skóry, która staje się szorstka, szara lub zażółcona, a nierzadko także pokrywa się charakterystycznym meszkiem,
-
przewlekłe zmęczenie,
-
bezsenność,
-
problemy z koncentracją i nauką,
-
nadwrażliwość na chłód,
-
zaburzenia rytmu serca.
Jak wygląda leczenie anoreksji?
Jadłowstręt psychiczny jest zaburzeniem, które wymaga zazwyczaj kompleksowej terapii. O tym, jak leczyć anoreksję, decyduje specjalista, który musi najpierw ocenić stopień zaawansowania problemu oraz wyniszczenia organizmu.
Podstawową formą pomocy dla anorektyków jest psychoterapia, która może być przeprowadzana w trybie ambulatoryjnym lub w ośrodku zamkniętym. Jej celem jest przede wszystkim przywrócenie pacjentowi prawidłowego sposobu postrzegania własnego ciała, a także nauczenia go właściwych wzorców żywieniowych. Zazwyczaj indywidualny program leczenia psychologicznego uzupełniany jest także o terapię rodzinną i grupową.
Oprócz tego konieczne jest zastosowanie odpowiedniej diety, która uzupełni braki w organizmie spowodowane niedożywieniem oraz pozwoli na odbudowę utraconej masy ciała. Żywienie w chorobie anorektyków jest niezwykle ważne i polega na podawaniu im wysokoenergetycznych produktów, bogatych w składniki odżywcze. Sprawdzają się tutaj specjalne preparaty, najczęściej w płynnej formie, które zawierają dużą ilość białka oraz bogaty zestaw witamin i minerałów. Są one łatwo przyswajalne i przede wszystkim zaspokajają zapotrzebowanie organizmu na te składniki w znacznie większym stopniu niż standardowe produkty żywnościowe.
W skrajnych przypadkach, gdy wskutek anoreksji dochodzi do poważnej dewastacji organizmu zagrażającej zdrowiu lub nawet życiu pacjenta, konieczna okazuje się hospitalizacja oraz karmienie za pomocą sondy lub kroplówki. Niektóre osoby wymagają także leczenia psychiatrycznego, a więc przyjmowania np. antydepresantów.
Zadbaj o zdrowie swoje i najbliższych
Umiejętność rozpoznania jadłowstrętu psychicznego, a także wiedza na temat przyczyn tego schorzenia jest szczególnie ważna dla rodziców, ponieważ to właśnie dzieci i młodzież najczęściej miewają zaburzenia odżywiania. Zadbaj o ich zdrowie, kształtując w nich prawidłowe nawyki żywieniowe i właściwą ocenę własnej wartości. Jeśli rozpoznasz u siebie lub najbliższych objawy anoreksji, jak najszybciej udaj się po pomoc do specjalisty, ponieważ tylko odpowiednia terapia pozwoli na powrót do zdrowia oraz zapobiegnie najpoważniejszym skutkom schorzenia.