Jedną z często występujących chorób endokrynologicznych jest nadczynność tarczycy. Mogą o niej świadczyć dość specyficzne objawy np. trudny do wyjaśnienia spadek masy ciała, wzmożona potliwość, czy też zaburzenia miesiączkowania. Nie zawsze jednak pojawiają się takie dolegliwości i dlatego zdiagnozowanie schorzenia wymaga wykonania specjalistycznych badań. Sprawdź, jak potwierdzić nadczynność tarczycy oraz na czym polega leczenie tej choroby.
Prawidłowe działanie tarczycy
Znajdująca się w przedniej części wnętrza szyi tarczyca jest narządem pełniącym bardzo ważne funkcje w naszym organizmie. Jest to bowiem jeden z gruczołów wydzielania wewnętrznego, który jest odpowiedzialny za magazynowanie i wytwarzanie (przynajmniej w części) takich hormonów jak:
-
trijodotyronina (T3),
-
tyroksyna (T4),
-
kalcytonina.
Hormony T3 i T4 biorą udział w przemianach energetycznych organizmu, ponieważ wspierają metabolizm lipidów, węglowodanów i białek oraz normalizują termogenezę ciała. Dodatkowo trijodotyronina wpływa na regenerację nerwów obwodowych i funkcjonowanie mózgu. Z kolei kalcytonina kontroluje gospodarkę wapniowo-fosforanową i hamuje resorpcję tkanki kostnej.
Od prawidłowego wydzielania takich hormonów przez gruczoł tarczowy zależy więc funkcjonowanie wielu narządów oraz przebieg różnych procesów fizjologicznych. Jeśli występują zaburzenia ich poziomu, mogą pojawić się różne problemy – m.in. z płodnością, przemianą materii, a także z układem nerwowym, sercowo-naczyniowym i kostnym.
Nadczynność tarczycy: co warto wiedzieć
Pod pojęciem nadczynności tarczycy należy rozumieć stan, w którym gruczoł ten wytwarza zbyt dużą ilość hormonów T3 i T4. Powoduje to jednoczesny spadek TSH, czyli hormonu tyreotropowego wydzielanego przez przysadkę mózgową właśnie w celu stymulacji produkcji trijodotyroniny i tyroksyny.
Przyczyny nadczynności tarczycy
Na nadczynność tarczycy cierpi około 1-2% osób dorosłych i w większości są to kobiety w wieku 20-40 lat. Schorzenie bardzo rzadko natomiast dotyka dzieci. Do najczęstszych przyczyn choroby zalicza się:
-
chorobę Gravesa i Basedowa – ma ona charakter autoimmunologiczny, ponieważ to sam organizm wytwarza przeciwciała naśladujące TSH, które pobudzają gruczoł tarczowy do produkcji hormonów; dokładna geneza tego schorzenia nie jest znana, ale uważa się, że do jego rozwoju mogą przyczyniać się m.in. czynniki genetyczne, stres, palenie tytoniu oraz przebyte infekcje;
-
wole guzkowe toksyczne – w tym przypadku w gruczole rozrastają się guzki, które wydzielają dodatkowe ilości hormonów; schorzenie rozwija się m.in. wskutek niedoboru jodu w przeszłości, ale może mieć też podłoże genetyczne.
Do nadczynności tarczycy może przyczynić się także m.in. podostre zapalenie tego narządu, gruczolak przysadki, zaburzenia hormonalne podczas ciąży, a także nieprawidłowe leczenie niedoczynności gruczołu tarczowego.
W jaki sposób objawia się choroba?
Objawy nadczynności tarczycy mogą być bardzo różne, ale najczęściej pacjenci zauważają u siebie następujące dolegliwości:
-
niewyjaśnione chudnięcie przy jednoczesnym zwiększeniu apetytu,
-
częste uczucie gorąca i nadmierna potliwość,
-
szybsza męczliwość,
-
zaburzenia akcji serca,
-
drżenie rąk,
-
drażliwość i nadpobudliwość,
-
problemy z koncentracją,
-
bezsenność,
-
biegunki,
-
zaburzenia miesiączkowania u kobiet (np. skąpe krwawienia lub brak okresu),
-
problemy z erekcją u mężczyzn.
Widocznymi oznakami nadmiernej produkcji hormonów tarczycowych mogą być też: zwiększony obwód szyi spowodowany wolem, czy też wytrzeszcz oczu.
Diagnostyka: jakie badania wykonać?
Zauważywszy u siebie powyższe objawy, warto udać się do lekarza, który zaleci odpowiednie badania w celu potwierdzenia problemu ze wzmożoną pracą gruczołu tarczowego. W pierwszej kolejności wykonuje się tutaj badania laboratoryjne krwi na poziom TSH oraz fT3 i fT4. Nadczynność tarczycy diagnozowana jest, jeśli poziom TSH jest zbyt niski, a fT4 podwyższone lub w normie (w tym drugim przypadku mówi się o tzw. subklinicznej nadczynności).
Dalszą procedurą powinno być określenie przyczyny problemu, co wymaga przeprowadzenia dodatkowych testów diagnostycznych np.:
-
badania krwi w kierunku wykrywania specyficznych przeciwciał anty-TSHR – pomaga ono wykryć chorobę Gravesa i Basedowa,
-
USG tarczycy – jest to badanie obrazowe, dzięki któremu można stwierdzić m.in. stan zapalny, czy też występowanie guzków,
-
biopsję aspiracyjną cienkoigłową (BACC) – jest ona konieczna w przypadku wykrycia guzków, aby pobrać z nich materiał w celu wykluczenia zmian nowotworowych,
-
scyntygrafia – służy ono także do oceny stanu czynnościowego zmian guzowatych.
O konieczności przeprowadzenia powyższych badań decyduje już zwykle specjalista od chorób gruczołu tarczowego, czyli endokrynolog.
Jak wygląda leczenie nadczynności
Sposób leczenia nadczynności tarczycy zależy od wielu czynników. Lekarz musi bowiem wziąć tutaj pod uwagę m.in. przyczyny schorzenia, jego objawy, a także ogólny stan zdrowia pacjenta. Ogólnie jednak istnieją trzy podstawowe formy terapii choroby:
-
farmaceutyczna – polega ona na podawaniu leków zmniejszających produkcję hormonów i zazwyczaj są to tyreostatyki hamujące wydzielanie T4,
-
operacyjna – jest ona stosowana głównie w przypadku zmian nowotworowych w obrębie gruczołu,
-
za pomocą jodu radioaktywnego – wskazaniem do jego podawania jest najczęściej choroba Gravesa-Basedowa, wole guzkowe tarczycy oraz gruczolak toksyczny.
Nadczynność tarczycy a dieta
Dość duże znaczenie w leczeniu nadczynności gruczołu tarczowego jest przestrzeganie odpowiednich zaleceń żywnościowych. Dieta przy tej chorobie tarczycy powinna przede wszystkim być uboga w produkty zawierające jod, który pobudza organ do pracy. Należy zatem unikać soli jodowanej, a także ograniczyć spożycie ryb morskich i owoców morza. Warto też wykluczyć kawę, mocną herbatę oraz napoje energetyzujące, aby nie pobudzać dodatkowo organizmu.
Poza tym należy dbać o odpowiednie zbilansowanie posiłków, aby zawierały wszystkie niezbędne składniki odżywcze. Szczególne znacznie ma tutaj białko, które potrzebne jest do zachowania odpowiedniej masy ciała. Warto jeść szczególnie chude mięso oraz nabiał – ten ostatni przy okazji zadba o prawidłową podaż wapnia, którego może brakować wskutek zaburzonej pracy tarczycy.
Powikłania po nieleczonej chorobie
Nieleczona nadczynność tarczycy może skutkować poważnymi powikłaniami. Do najgroźniejszych z nich należą: zawał serca i udar mózgu, a także tzw. przełom tarczycowy, który prowadzi do niewydolności całego organizmu i może skończyć się nawet śmiercią.
Nie należy też lekceważyć innych skutków choroby, czyli np. problemów z płodnością, osłabienia siły mięśniowej i męczliwości, czy też większego ryzyka złamań kości i rozwoju osteoporozy.
Odczuwając więc objawy, które mogą świadczyć o problemach z gruczołem tarczycowym, warto jak najszybciej udać się do lekarza. Jeśli schorzenie zostanie bowiem w odpowiednim czasie zdiagnozowane i poddane leczeniu, możliwe jest uniknięcie powyższych powikłań, a także całkowite powrócenie do zdrowia.
Warto też wykonywać rutynowo badania na poziom hormonów tarczycowych, ponieważ ich nieprawidłowa ilość nie zawsze skutkuje wyraźnymi dolegliwościami. Brakiem objawów charakteryzuje się choćby subkliniczna nadczynność tarczycy, która mimo to również wymaga leczenia.
Nadczynność u kobiet w ciąży
Warto wiedzieć, że nadczynność gruczołu tarczowego może być szczególnie niebezpieczna u kobiet w ciąży, zwłaszcza jeśli jej przyczyną jest choroba Gravesa i Basedowa. Może ona bowiem prowadzić do nadciśnienia tętniczego i stanu przedrzucawkowego, które zagrażają zdrowiu i życiu ciężarnej oraz jej nienarodzonego dziecka. Nawet jeśli do tego nie dojdzie, niekontrolowany przebieg schorzenia może skutkować niską masą urodzeniową noworodka.
Zdarza się jednak, że powodem nadmiernej produkcji hormonów tarczycowych jest zbyt duże stężenie gonadotropiny łożyskowej, które pojawia się naturalnie w I trymestrze. Wówczas nadczynność ma zwykle łagodny i przede wszystkim przemijający charakter.
Wiesz więcej o pracy tarczycy
Pamiętaj, że tarczyca jest bardzo ważnym gruczołem, który wpływa na pracę niemal całego organizmu. Regularnie wykonuj więc badania na poziom hormonów tarczycowych oraz nie zwlekaj z wizytą u specjalisty w przypadku nieprawidłowych wyników takich testów lub złego samopoczucia. Jeśli zaciekawił Cię ten temat, więcej informacji znajdziesz na blogu naszej apteki Lek24. Odwiedzaj go jak najczęściej, a będziesz wiedzieć więcej, jak dbać o swoje zdrowie.