Zwana krętkowicą lub chorobą z Lyme, borelioza to choroba odkleszczowa wywoływana przez bakterie. Może dotykać zarówno ludzi, jak i zwierzęta i powodować poważne konsekwencje zdrowotne. Początkowo zakażenie może objawiać się podobnie do grypy, jednak nieleczone prowadzi do zaostrzenia się symptomów. Przeczytaj, jak wyglądają objawy boreliozy u ludzi, jak przebiega leczenie i czy można się uchronić przed tą groźną chorobą.
Borelioza – najczęstsza choroba odkleszczowa
Tylko w Polsce można spotkać ok. 21 rodzajów kleszczy. Nie wszystkie zostały dokładnie przebadane. Nie są również znane wszystkie choroby, jakie przenoszą. Do tych najbardziej znanych należy borelioza. Chociaż jej przypadki notowane są od przeszło wieku, dopiero w latach 80. schorzenie rozpoznał Willy Burgdorfer. Naukowiec nazwał dolegliwość chorobą z Lyme. Jak się okazało, wywołują ją bakterie borellia burgdorferi znajdujące się w jelitach kleszczy.
Zakażenie boreliozą przebiega poprzez kontakt z kleszczem, a dokładnie jego ukąszenie. Kleszcze bytują na terenach zielonych, głównie w lasach, przy ścieżkach lub w parkach. Za pomocą aparatu ssąco-kłującego te pajęczaki przyczepiają się do skóry. Samo wkłucie nie jest bolesne, ponieważ kleszcze wydzielają substancję znieczulającą. Czy jednak ukąszenie wiąże się natychmiastowo z zakażeniem boreliozą? Nie do końca. Ważny tu jest czas od momentu ukłucia do wyciągnięcia pasożyta. Przyjmuje się, że wprowadza on substancję wraz z bakteriami borellia burgdorferi dopiero po ok. 24 godzinach od przyczepienia do skóry. Dlatego też tak ważne jest jego wczesne usunięcie.
Należy również pamiętać, że wpływ na zakażenie ma odporność zaatakowanej przez kleszcza osoby oraz obecność innych chorób towarzyszących.
Jakie są wczesne i późne objawy boreliozy?
Ze względu na małą charakterystyczność, objawy boreliozy u ludzi mogą być ignorowane lub przypominać zwykłą grypę. Jeszcze trudniejsze jest wykrycie choroby na podstawie późnych symptomów. Dzieje się tak, ponieważ ugryzienie kleszcza może zostać niezauważone, a bez odpowiednich badań lekarzowi trudno będzie stwierdzić, czy za niepokojące objawy odpowiada ugryzienie pajęczaka sprzed kilku lat.
Objawy skórne: tworzenie się rumienia
Najbardziej wyraźnym symptomem boreliozy jest pojawienie się rumienia. Przypomina on zaczerwieniony pierścień o średnicy 5 cm, który tworzy się wokół ukąszenia, a czasem w innym miejscu na ciele. Może się również koncentrycznie powiększać, a na jego powierzchni czasami powstają pęcherze. Przy boreliozie rumień tworzy się od kilku dni do nawet kilku tygodni po ukąszeniu. Należy przy tym pamiętać, że tego rodzaju zmiana skórna nie dotyka wszystkich zakażonych, a obejmuje zaledwie 60-70% przypadków. Rumień zwykle ustępuje samoistnie po ok. 4 tygodniach, lecz zdarza się, że będzie się utrzymywał nawet kilka miesięcy.
Oprócz rumienia na ciele mogą pojawić się inne zmiany w postaci zanikowego zapalenia skóry u dzieci (plamy na nogach w szaro-czerwonym kolorze) lub chłoniaków w formie guzów na mosznie, sutkach i w małżowinie usznej.
Objawy narządowe: kolejne stadium choroby
Powstaniu rumienia w początkowej fazie mogą towarzyszyć objawy przypominające grypę, a więc bóle stawów i mięśni oraz gorączka. W kolejnych stadiach dochodzi do dalszego rozsiania bakterii i pojawienia się symptomów narządowych. Dotyczą one m.in. układu sercowo-naczyniowego, nerwowego oraz stawów.
W dłuższej perspektywie czasu borelioza może prowadzić do wystąpienia takich schorzeń, jak:
Boreliozowe zapalenie stawów
W początkowej fazie choroby borelioza może wywoływać bolesność stawów. Poważniejsze zmiany w tym obszarze zwykle występują w kolejnych etapach. Wówczas w stawach dochodzi do namnażania krętków boreliozy. Brak leczenia grozi zaatakowaniem chorobą kolejnych stawów, prowadząc do powstania stanów zapalnych. Ich objawami są m.in.:
-
bolesność niektórych stawów;
-
obrzęk stawu;
-
nawracające bóle kostno-stawowe;
-
wyczuwalna większa temperatura stawu przy dotyku.
W zależności od stopnia zakażenia oraz stanu organizmu objawy te mogą przybierać ostry lub przewlekły charakter. Niestety często bywają mylnie rozpoznawane jako reumatoidalne zapalenie stawów.
Neuroborelioza, neurologiczna postać choroby
W sytuacji zaatakowania układu nerwowego przez bakterie borellia burgdorferi możemy mówić o neuroboreliozie. Jest to dość częsta odmiana choroby, która pojawia się średnio w 15-40% przypadków. Nieregularne jest tu tempo rozprzestrzeniania się zakażenia. U niektórych chorych objawy neurologiczne boreliozy ujawniają się po kilku tygodniach, u innych zaś po kilku latach od ukąszenia kleszcza.
We wczesnej, rozsianej fazie zakażenia neuroborelioza objawia się m.in.:
W dalszej fazie chory może cierpieć na zaburzenia psychiczne, obniżenie sprawności umysłowej, zaburzenia czucia, a także, wyjątkowo rzadko, zapalenie mózgu i rdzenia kręgowego.
Jak wygląda diagnoza choroby?
W skutecznym leczeniu boreliozy ważny jest czas, dlatego diagnostyka pod kątem tej choroby powinna być wprowadzona jak najszybciej po każdym ukąszeniu kleszcza. Należy przy tym pamiętać, że ryzyko zakażenia znacznie wzrasta po 24 godzinach od ugryzienia.
W celu wykrycia boreliozy wykonuje się testy laboratoryjne. Istnieje kilka rodzajów badań o różnej skuteczności. Podstawą jest test ELISA, w którym na podstawie pobranej krwi bada się obecność przeciwciał. Badanie jest stosunkowo tanie i można wykonać je w ramach NFZ, ma jednak wadę w postaci niewielkiej skuteczności, sięgającej zaledwie 40%. Często stosuje się test ELISA w połączeniu z testem Western Blot. Ma on na celu wykrycie konkretnych przeciwciał IgM oraz IgG charakterystycznych dla boreliozy. Badanie to osiąga wysoką skuteczność (blisko 90%), lecz jego cena to ok. 200-300 zł, a wyniki uzyskuje się dopiero po 6 tygodniach. Kolejnym testem możliwym do wykonania przy podejrzeniu boreliozy jest test PCR, w którym wykrywa się DNA bakterii. To wiarygodne badanie, na którego wynik czeka się ok. tydzień.
Leczenie boreliozy – jak wygląda, jak długo trwa?
Choroba z Lyme jest w pełni uleczalna, niezależnie od stopnia jej zaawansowania. Mimo wszystko jednak największą skuteczność leczenia osiąga się, jeśli zostanie ono wprowadzone jak najszybciej. Terapia prowadzona jest poprzez podawanie antybiotyków (penicylina, tetracyklina, cefalosporyna) przez 3-4 tygodnie. W niektórych przypadkach może wystąpić konieczność przedłużenia leczenia. Zdarza się również, w zaawansowanym stadium choroby, że niektóre objawy nie ustąpią mimo podjęcia antybiotykoterapii.
Skuteczność leczenia zależy od wczesnego wykrycia i zdiagnozowania choroby, obecności innych chorób odkleszczowych, a także stanu pacjenta.
Profilaktyka – uchroń się od ukąszenia kleszcza
Ze względu na groźne dla zdrowia skutki boreliozy bardzo ważna jest profilaktyka tej choroby. Najlepiej jest unikać samego ukąszenia przez kleszcza, jednak nie zawsze jest to zależne od nas. Jeśli już wybierasz się w tereny zalesione lub nawet do parku z psem, pamiętaj o nakryciu głowy, długich spodniach oraz skarpetkach. Zanim wyjdziesz z domu możesz użyć repelentów ze środkami odstraszającymi kleszcze, komary oraz mieszki. Więcej o środkach zaradczych przeczytasz w naszym artykule.
Każdorazowo po przyjściu z domu dobrze obejrzyj swoje ciało w poszukiwaniu „pasażera na gapę”. Jeśli znajdziesz kleszcza na ciele, niezwłocznie go usuń. Przydadzą Ci się do tego specjalne zestawy do usuwania kleszczy dostępne na lek24.pl lub zwykła pęseta. Pamiętaj, by nie smarować niczym pajęczaka, ani nie przypalać. Zdecydowanym ruchem chwyć go jak najbliżej skóry i pociągnij.
Chociaż nie jest dostępna szczepionka przeciwko boreliozie, istnieje możliwość zaszczepienia się przed kleszczowym zapaleniem mózgowym – najpoważniejszym skutkiem choroby.
Postaw na bezpieczne wakacje!
Lato to czas, w którym kleszcze są najbardziej aktywne. Piesze wędrówki, wakacje w terenie – niezależnie od docelowego miejsca wakacji, zawsze pamiętaj o odpowiednim zabezpieczeniu przed pasożytami. Noś odpowiednią odzież oraz zadbaj o ochronę skóry, stosując odpowiednie preparaty odstraszające. W apteczce natomiast dobrze mieć zawsze zestaw do wyciągania kleszczy. Niezbędne produkty dostępne są na Lek24.