Biegunka to stan, w którym dziecko oddaje co najmniej 3 półpłynne/płynne stolce w ciągu doby albo gdy stolec zawiera domieszki patologiczne, takie jak śluz, krew lub ropę. Definicja ta nie odnosi się do niemowląt karmionych piersią, u których fizjologią może być częstsze oddawanie stolca. U tych dzieci biegunkę rozpoznajemy gdy zmieni się charakter stolca lub częstotliwość wypróżnień w stosunku do okresu poprzedzającego.
Ze względu na czas trwania biegunki wyróżniamy biegunkę ostrą – utrzymuje się krócej niż 14 dni oraz biegunkę przewlekłą – utrzymuje się ponad 14 dni.
Przyczyny biegunki
Biegunka ostra ma zwykle nagły początek i rzadko utrzymuje się dłużej niż 7 dni. W krajach rozwiniętych najczęstszą przyczyną biegunki ostrej są zakażenia wirusowe (około ¾ przypadków), z czego najwięcej wywołanych przez rotawirusy, rzadziej infekcje bakteryjne (około 1/5 przypadków) i pasożytnicze. W ponad połowie przypadków ostrej biegunki nie udaje się ustalić etiologii.
Biegunka przewlekła w każdym przypadku wymaga zgłoszenia się do lekarza i podjęcia diagnostyki w celu ustalenia jej etiologii. Możliwe przyczyny to: zakażenia, celiakia, nieswoiste zapalenia jelit, alergie i nietolerancje pokarmowe, zespół bakteryjnego przerostu flory bakteryjnej jelita cienkiego, wrodzone defekty transportu w jelicie, gastroenteropatia wysiękowa, wrodzone i nabyte niedobory odporności, przyjmowanie leków immunosupresyjnych, przeciwnowotworowych i innych, choroba Hirschsprunga, zespół jelita drażliwego, zapalenie trzustki, wątroby, choroby metaboliczne i inne.
Powikłania
W przypadku biegunki ostrej najczęstszym powikłaniem jest odwodnienie i zaburzenia elektrolitowe wynikające z utraty jonów ze stolcem. W skrajnych przypadkach odwodnienia i zaburzeń jonowych może dojść do niewydolności nerek, drgawek, zaburzeń rytmu serca.
W biegunce przewlekłej głównym problem jest niedożywienie spowodowane przewlekłymi zaburzeniami wchłaniania i utratą składników mineralnych, co może skutkować w dłuższej perspektywie czasu m.in. niedokrwistością i niskorosłością.
Leczenie
W biegunce przewlekłej należy zastosować leczenie przyczynowe, które zaleci lekarz, zależnie od etiologii biegunki.
W biegunce ostrej, która najczęściej jest spowodowana zakażeniami wirusowymi, zwykle wystarczające jest leczenie objawowe w domu.
1. Najistotniejsze jest nawadnianie doustne wodą i płynami elektrolitowymi dostępnymi w aptece bez recepty.
2. Dieta powinna być lekkostrawna i dostosowana do wieku dziecka. Wskazane jest unikanie pokarmów smażonych, słodyczy, owoców i soków owocowych. Jeśli dziecko jest karmione piersią, należy kontynuować tę metodę karmienia, także podczas nieżytu żołądkowo-jelitowego.
3. Zaleca się podawanie probiotyków zawierających szczepy Lactobacillus rhamnosus (LGG) oraz Saccharomyces boulardii.
W razie licznych, wodnistych stolców pomocne mogą być preparaty zawierające smektyn dwuoktanościenny. Przed podaniem powyższych leków trzeba skonsultować się z lekarzem.
Objawy alarmowe
Wystąpienie któregokolwiek z poniższych objawów stanowi wskazanie do konsultacji lekarskiej:
- przewlekła biegunka (utrzymująca się > 14 dni),
- obecność patologicznych domieszek w stolcu (krew, ropa, śluz),
- odmowa przyjmowania płynów doustnych przez dziecko,
- znaczne osłabienie, brak aktywności dziecka,
- towarzyszące uporczywe wymioty i wysoka gorączka,
- każde dziecko poniżej 3 miesiąca życia z biegunką,
- znaczne odwodnienie.
W zależności od stanu dziecka lekarz może podjąć decyzję o dalszym leczeniu w warunkach ambulatoryjnych, bądź skierować do szpitala.
Profilaktyka
W ramach profilaktyki ostrej biegunki infekcyjnej zalecane jest przestrzeganie podstawowych zasad higieny (mycie rąk przed każdym posiłkiem, przygotowywanie jedzenia w czystych warunkach, dokładne gotowanie mięsa i jaj, unikanie bezpośredniego kontaktu z osobami z objawami nieżytu jelitowego).
Ponadto dostępne są szczepionki przeciwko rotawirusom. Warto jednak wiedzieć, że szczepionki te nie gwarantują, że dziecko nie zachoruje na biegunkę rotawirusową, tylko zmniejszają ryzyko biegunki o ciężkim przebiegu.
Piśmiennictwo:
Wytyczne postępowania w ostrej bieunce u dzieci ESPGHAN oraz ESPID 2014r.
‘Pediatria’ tomy 1-3 J.J.Pietrzyk, P.Kwinta Wydawnictwo UJ 2018r.
Aleksandra Ciarka, lekarz
Absolwentka kierunku lekarskiego na Gdańskim Uniwersytecie Medycznym, obecnie w trakcie specjalizacji z Medycyny Rodzinnej, od dziecka miłośniczka medycyny i tajników działania ludzkiego ciała. Prywatnie wielbicielka podróży dalekich i bliskich, aktywności fizycznej pod każdą postacią, szczególnie jazdy na rowerze i pływania.
