Osłabienie, bladość skóry, duszności i zawroty głowy to typowe, choć niejedyne objawy anemii, czyli dość powszechnie występującej choroby krwi związanej z niedostateczną ilością czerwonych krwinek lub hemoglobiny. Sprawdź, jak jeszcze objawia się tzw. niedokrwistość, jakie są jej przyczyny oraz na czym polega leczenie anemii.
Anemia: jedna z najczęstszych chorób krwi
Spośród wielu rodzajów chorób krwi anemia występuje najczęściej. Zazwyczaj kojarzona jest z niedoborem żelaza, ponieważ rzeczywiście brak tego pierwiastka jest jedną z przyczyn powstawania tego schorzenia. Tak naprawdę jednak powodów rozwoju niedokrwistości może być znacznie więcej, co szerzej wyjaśnimy niżej.
A czym dokładnie jest anemia? O charakterystyce tej choroby dużo mówi jej druga nazwa – niedokrwistość. Polega ona bowiem na tym, że krew nie zawiera odpowiedniej ilości czerwonych krwinek (erytrocytów) lub zawartej w nich hemoglobiny, czyli cząsteczek białka odpowiedzialnych za dostarczanie tlenu do różnych narządów. Nietrudno się domyślić, że jeśli poszczególne organy są niedotlenione, utrudnione jest ich prawidłowe działanie, co wpływa negatywnie na cały organizm. Właśnie dlatego anemii nie należy lekceważyć – jest to groźna choroba, wymagająca specjalistycznego leczenia. Należy też wiedzieć, jak jej zapobiegać, ponieważ na jej rozwój może mieć wpływ nawet niewłaściwa dieta.
Jakie są rodzaje niedokrwistości?
W medycynie wyróżnia się różne rodzaje anemii. Niektóre źródła podają, że występuje nawet 400 jej odmian. Najważniejszy podział dotyczy stopnia nasilenia choroby i według tego czynnika wymienia się 4 warianty niedokrwistości, które zależą bezpośrednio od stężenia hemoglobiny we krwi. Prezentuje je poniższa tabela.
Rodzaje anemii wg stopnia nasilenia choroby
|
Stężenie hemoglobiny we krwi
|
Anemia łagodna
|
10-12 g/dl u kobiet i 10-13,5 g/dl u mężczyzn
|
Niedokrwistość umiarkowana
|
8-9,9 g/dl
|
Ciężka odmiana anemii
|
6,5-7,9 g/dl
|
Niedokrwistość zagrażająca życiu
|
Poniżej 6,5 g/dl
|
Oprócz tego rozróżnia się wiele typów anemii w zależności od przyczyn jej powstania. Poniżej omawiamy najważniejsze z nich.
Anemie wynikające z zaburzeń produkcji erytrocytów
Przyczyną niedokrwistości może być nieprawidłowa liczba czerwonych krwinek lub ich nieprawidłowa budowa. Biorąc pod uwagę tę genezę choroby, wyróżniamy m.in.:
-
anemię mikrocytarną – w jej przypadku czerwone krwinki są zbyt małe, by móc przenosić odpowiednio dużą ilość natlenowanej hemoglobiny; najczęściej powodem tej odmiany schorzenia jest niedobór żelaza w organizmie,
-
niedokrwistość megaloblastyczną – powoduje ona powstawanie zbyt dużych erytrocytów, zazwyczaj ze względu na brak odpowiedniej ilości kwasu foliowego oraz witaminy B12 w organizmie,
-
anemię aplastyczną – wynika ona z upośledzenia funkcji szpiku kostnego, który jest odpowiedzialny za produkcję erytrocytów, dlatego skutkiem tego rodzaju niedokrwistości jest zmniejszona liczba czerwonych krwinek; najczęściej aplazja szpiku występuje u osób poddawanych chemioterapii lub radioterapii, a także działaniu substancji toksycznych.
Anemie związane ze skróconym czasem życia erytrocytów
Skrócony czas życia czerwonych krwinek to kolejna patologiczna sytuacja, która powoduje także zmniejszenie ich ilości we krwi. Taki stan nazywany jest anemią hemolityczną i zazwyczaj wynika z wad genetycznych lub czynników zewnętrznych np. zatrucia metalami ciężkimi albo przyjmowania niektórych leków.
Anemie spowodowane utratą krwi
Utrata znacznej ilości krwi również może prowadzić do anemii, którą nazywa się w takim przypadku niedokrwistością pokrwotoczną. Ostra postać choroby powstaje najczęściej wskutek poważnych urazów np. po wypadku albo po operacjach chirurgicznych. Zdarza się jednak przewlekła odmiana takiej anemii i wówczas jej przyczyną jest zazwyczaj krwawienie z przewodu pokarmowego, występujące np. przy wrzodach żołądka lub nowotworach.
Kto jest szczególnie narażony na niedokrwistość?
Już z opisów wybranych rodzajów niedokrwistości można wysnuć wniosek, że choroba ta jest często wynikiem innych schorzeń, szczególnie tych o charakterze przewlekłym. Anemia występuje m.in. przy nowotworach, chorobach powodujących krwawienia przewodu pokarmowego, reumatoidalnym zapaleniu stawów czy marskości wątroby. Na problem z nieprawidłowym poziomem hemoglobiny narażone są więc głównie osoby schorowane i starsze.
Na schorzenie szczególnie często zapadają też kobiety w wieku rozrodczym z powodu obfitych krwawień podczas miesiączki. Dość powszechnym zjawiskiem jest również anemia w ciąży. Jej przyczyną jest zwykle niedobór żelaza, którego organizm kobiecy potrzebuje w zwiększonej ilości ze względu na rozwijający się płód.
Warto mieć świadomość, że na anemię narażone są też osoby z zaburzeniami odżywiania (np. cierpiące na anoreksję lub bulimię), które mają poważne niedobory składników odżywczych. Z tego samego względu również niewłaściwie skomponowana dieta wegańska lub wegetariańska może przyczynić się do rozwoju tej choroby.
Jak rozpoznać anemię? Objawy i diagnostyka
Bez względu na przyczynę rozwoju choroby objawy anemii są dość podobne. Do najbardziej charakterystycznych należą między innymi:
-
bladość skóry oraz błon śluzowych (np. wewnątrz jamy ustnej),
-
ogólne osłabienie i szybkie męczenie się nawet przy niewielkiej aktywności fizycznej,
-
zawroty i bóle głowy,
-
duszności i przyśpieszone bicie serca (szczególnie przy wysiłku),
-
problemy z koncentracją,
-
uczucie zimna,
-
senność i apatia,
-
omdlenia,
-
sucha skóra, łamliwe włosy i paznokcie,
-
zajady w kącikach ust.
Należy pamiętać, że powyższe symptomy nie zawsze muszą świadczyć o niedokrwistości. Mogą wiązać się z zupełnie inną chorobą. Właśnie dlatego właściwe zdiagnozowanie anemii możliwe jest wyłącznie przez specjalistę, w oparciu o konkretne wyniki badań. Podstawą diagnostyki jest laboratoryjne badanie morfologii krwi, które służy do określenia liczby i wielkości czerwonych krwinek oraz stężenia hemoglobiny. Dodatkowo lekarz w celu ustalenia przyczyny problemu może zalecić zbadanie m.in. poziomu żelaza i witaminy B12, stężenia ferrytyny i transferyny, czy też wykonanie badania OB lub na krew utajoną w kale.
Leczenie i profilaktyka anemii
Istnieje wiele metod terapii niedokrwistości, a jej rodzaj zależy w głównej mierze od przyczyny choroby. Czasami najważniejszym elementem leczenia anemii jest wyeliminowanie innego schorzenia, będącego powodem problemów z wynikami badań krwi. Właśnie dlatego tak ważne są właściwa diagnostyka oraz konsultacja ze specjalistą. Nie zawsze musi być to od razu hematolog – na początku wystarczy udać się do lekarza rodzinnego.
Zazwyczaj leczenie anemii polega na podawaniu pacjentowi żelaza w środkach doustnych lub zastrzykach. Niekiedy niezbędna jest również suplementacja witaminy B12 lub kwasu foliowego. W skrajnych przypadkach, np. zagrożenia życia, może być konieczne przetaczanie krwi lub nawet przeszczep szpiku kostnego.
Jak już wspomnieliśmy wyżej, niektórzy są w szczególny sposób narażeni na niedokrwistość. To między innymi seniorzy oraz kobiety w ciąży. W ich przypadku niezbędna jest profilaktyka anemii, która polega na odpowiednim komponowaniu diety lub przyjmowaniu suplementów zawierających żelazo, witaminy z grupy B oraz kwas foliowy. Należy pamiętać jednak, że rodzaj i dawki takich preparatów powinien określić lekarz.
Jaką dietę stosować przy niedokrwistości?
Ważnym elementem leczenia niedokrwistości jest stosowanie odpowiedniej diety. Co jeść przy anemii? Jadłospis powinien przede wszystkim obfitować w produkty bogate w żelazo, a więc m.in. czerwone mięso, wątróbkę i inne podroby, żółtka jaj, buraki, rośliny strączkowe, szpinak, brokuły, natkę pietruszki, kaszę gryczaną, a także bakalie i owoce morza. Szczególnie polecane są produkty odzwierzęce, ponieważ zawierają one żelazo hemowe, które wchłania się nawet 10 razy lepiej niż niehemowa odmiana tego pierwiastka zawarta w produktach roślinnych.
Warto też pamiętać, że wchłanialność tego ważnego przy leczeniu anemii składnika do organizmu poprawia witamina C, dlatego dania mięsne warto wzbogacać o świeże surówki lub soki owocowe. Nie należy natomiast popijać ich herbatą i kawą lub łączyć z nabiałem, które „przeszkadzają” w przyswajaniu żelaza.
Uważaj na anemię i jej skutki!
Jeśli rozpoznajesz u siebie objawy anemii, jak najszybciej udaj się do lekarza, który skieruje Cię na odpowiednie badania diagnostyczne i w razie potrzeby zaleci odpowiednie leki. Pamiętaj, że nieleczona niedokrwistość prowadzi do poważnych powikłań, dlatego zasięgnij porady specjalistów i nie lekceważ problemu.