Jednym z coraz powszechniej występujących zaburzeń czynnościowych układu pokarmowego jest zespół jelita drażliwego. Wiele osób nie wie, co to jest, jakie daje objawy i co jeść, by uniknąć uciążliwej biegunki oraz bólu brzucha. Jeśli interesuje Cię temat tej częstej i nawracającej choroby, zachęcamy Cię do przeczytania poniższego wpisu. Dowiesz się z niego między innymi, jak leczyć zespół jelita drażliwego, jak powinna wyglądać codzienna dieta osoby chorej, a także jakich produktów unikać, by nie pogarszać swojego stanu.
Zespół jelita drażliwego – co to jest?
W świetle najnowszych badań przeprowadzonych przez naukowców jest to zaburzenie o wieloczynnikowej etiologii, które dotyczy przede wszystkim osób między dwudziestym a czterdziestym rokiem życia. Zespół jelita drażliwego często daje niespecyficzne objawy, ale większość pacjentów uskarża się na powracający ból i dyskomfort w dolnej części brzucha, biegunkę oraz wzdęcia. Choroba nie stanowi bezpośredniego zagrożenia dla życia, jednak ze względu na przewlekły charakter może znacznie utrudniać codzienne funkcjonowanie.
Wyróżnia się trzy podstawowe rodzaje zespołu jelita drażliwego:
-
typ biegunkowy, z przeważającą biegunką,
-
typ zaparciowy, w którym dominują zaparcia,
-
typ mieszany, ze zmiennym rytmem wypróżnień.
Szacuje się, że schorzenie to może dotyczyć nawet 20% populacji krajów wysoko rozwiniętych. Pomimo tak dużej częstotliwości występowania, tylko niewielka część chorych szuka pomocy u lekarza pierwszego kontaktu lub u gastrologa.
Przyczyny zespołu jelita drażliwego
Wiesz już, co to jest zespół jelita drażliwego i kogo najczęściej dotyka. Czas bliżej przyjrzeć się przyczynom tej choroby. Jednym z głównych powodów jej rozwoju jest infekcyjne zapalenie żołądkowo-jelitowe, które prowadzi do zaburzeń w obrębie mikroflory przewodu pokarmowego. U pacjentów z tym schorzeniem często obserwuje się zmniejszenie liczebności bakterii z gatunku Lactobacillus oraz Bifidobacterium. Mikroorganizmy te są szczególnie ważne, gdyż wytwarzają enzymy, które wspomagają rozkład substancji nietrawionych przez człowieka. Ponadto są odpowiedzialne za zachowanie wydajnej bariery jelitowej oraz usprawniają przyswajanie niektórych składników mineralnych takich jak potas, magnez, wapń i sód. Do trwałych zaburzeń mikroflory prowadzi też częsta antybiotykoterapia, zwłaszcza środkami o działaniu ogólnoustrojowym, które wchłaniają się z przewodu pokarmowego.
Pozostałe przyczyny zespołu jelita drażliwego to:
-
zmiany w układzie genetycznym,
-
wydzielnicza nadwrażliwość trzewna,
-
nadużywanie preparatów przeczyszczających,
-
przewlekły stres o znacznym nasileniu,
-
niektóre schorzenia ośrodkowego układu nerwowego.
Objawy zespołu jelita drażliwego
Podstawowym symptomem u osób z tym zaburzeniem czynnościowym jest przewlekły i nawracający ból, któremu towarzyszy dyskomfort w dolnej części brzucha związany ze zmianą rytmu wypróżnień. Trzeba jednak pamiętać, że zespół jelita drażliwego daje też dodatkowe objawy, spośród których należy wymienić zaparcia, wzdęcia oraz luźne, wodniste stolce z domieszką śluzu. Niektórzy pacjenci zgłaszają ponadto uczucie parcia w odbycie, pilną potrzebę wypróżnienia oraz nadmierne gazy. Należy też podkreślić, że chorobie często towarzyszą dolegliwości spoza układu pokarmowego. Są to głównie bóle głowy o charakterze migrenowym, bóle mięśniowe, zaburzenia snu, przewlekłe zmęczenie oraz problemy z oddawaniem moczu.
Diagnostyka – kiedy zgłosić się do lekarza?
W celu postawienia diagnozy i podjęcia decyzji, jak leczyć zespół jelita drażliwego, bardzo ważne jest wykluczenie chorób o podobnym charakterze. Jest to istotne z tego względu, że niektóre schorzenia mogą dawać podobne objawy. Mowa tu głównie o takich chorobach jak wrzodziejące zapalenie jelita grubego, celiakia, czy choroba Leśniewskiego-Crohna. W podobny sposób manifestuje się nietolerancja laktozy, którą również należy wyeliminować podczas diagnostyki.
Zgodnie z najnowszymi wytycznymi Światowej Organizacji Zdrowia zespół jelita drażliwego należy rozpoznawać na podstawie objawów klinicznych zgłaszanych przez pacjenta. Nie istnieją bowiem żadne testy, które mogłyby potwierdzić lub wykluczyć zaburzenie. W diagnozowaniu wykorzystuje się głównie badania laboratoryjne krwi oraz ultrasonografię jamy brzusznej. Lekarz może też zlecić wykonanie badania endoskopowego przewodu pokarmowego. Do specjalisty należy zgłosić się zawsze, gdy symptomy choroby przybierają na sile i utrudniają codzienne funkcjonowanie na płaszczyźnie rodzinnej, towarzyskiej, zawodowej.
Jak wygląda leczenie zespołu jelita drażliwego?
Zastanawiając się, jak leczyć zespół jelita drażliwego, warto uświadomić sobie, że terapia powinna mieć charakter wielokierunkowy. U pacjentów z zaburzeniem czynnościowym układu trawiennego często stosuje się preparaty zawierające kwas masłowy, który przeciwdziała stanom zapalnym w obrębie jelit, a także pomaga w utrzymaniu niskiego pH treści żołądkowej. Ponadto w leczeniu wykorzystuje się ziołowe suplementy na zespół jelita drażliwego. Są to środki na bazie aloesu, rumianku, prawoślazu, ostropestu, melisy i mięty pieprzowej, które łagodzą uczucie pełności, eliminują wzdęcia oraz osłabiają skurcze żołądka. W aptece są dostępne nie tylko w postaci tabletek. Osoby, które mają problemy z połykaniem, mogą sięgnąć np. po doustny płyn. Zawarte w nim wyciągi roślinne wykazują właściwości wiatropędne, antybakteryjne oraz przeciwskurczowe.
Żywienie w zespole jelita drażliwego
Ważną rolę w leczeniu zespołu jelita drażliwego odgrywa też prawidłowe żywienie. Dieta powinna być lekkostrawna oraz dostosowana do objawów – inna w przypadku zaparć, a inna u pacjentów z dominującą biegunką. Ważne jest, aby pokarmy spożywać powoli i dokładnie je przeżuwać. Należy unikać potraw wzdymających, obfitujących w tłuszcze i ostro przyprawionych, a także produktów wysoko przetworzonych. Do żywności, która jest źle tolerowana przez pacjentów i powoduje nasilenie objawów choroby zalicza się:
Pacjenci, u których zdiagnozowano zespół jelita drażliwego, powinni też pamiętać o odpowiedniej ilości płynów w diecie. Lekarze rekomendują wypijanie minimum dwóch litrów wody, natomiast ograniczenie kawy i herbaty.
Dieta bogata w błonnik rozpuszczalny
Dla prawidłowego funkcjonowania układu trawiennego bardzo ważne znaczenie ma błonnik. Dlatego pacjenci, którzy cierpią na zespół jelita drażliwego i nie wiedzą, co jeść, do swojej codziennej diety powinni włączyć produkty bogate w ten składnik. Jest on obecny przede wszystkim w orzechach, suszonych morelach, siemieniu lnianym oraz w świeżych warzywach i owocach. Ważne, aby był to błonnik rozpuszczalny, który nie tworzy żelowej powłoki i nie nasila wzdęć. Pokarmy bogate w to włókno pokarmowe są zalecane zarówno w biegunkowej, jak i zaparciowej postaci choroby.
Dieta low FODMAP
Uciążliwe objawy, jakie daje zespół jelita drażliwego, można też złagodzić, stosując tzw. dietę low FODMAP. Jej głównym założeniem jest ograniczenie spożywania produktów zawierających duże ilości łatwo fermentujących monosacharydów, disacharydów, oligosacharydów oraz polioli. Substancje te wzmagają gromadzenie się płynów w przewodzie pokarmowym i przyspieszają motorykę jelitową, przez co powodują wzdęcia, zaparcia oraz uczucie dyskomfortu w jamie brzusznej. Dieta zalecana pacjentom chorującym na zespół jelita drażliwego powinna być wdrażania na drodze kilku etapów. Pierwszy zakłada ograniczenie żywności bogatej w wyżej wspomniane związki, drugi polega na wprowadzeniu pokarmów zawierających tylko jeden powyższy składnik, natomiast trzecia faza ma na celu ostateczne wyeliminowanie produktów źle tolerowanych przez pacjenta.
Zauważasz niepokojące objawy? Skonsultuj się z lekarzem!
Nieswoisty charakter objawów sprawia, że zespół jelita drażliwego jest chorobą trudną nie tylko do zdiagnozowania, ale i do leczenia. W łagodzeniu jej symptomów najczęściej wykorzystuje się dietę lekkostrawną, która polega na zwiększeniu pokarmów bogatych w błonnik i rezygnacji ze spożywania produktów, których spożycie nasila uciążliwe dolegliwości. Ponadto można zastosować preparaty przywracające prawidłową mikroflorę jelitową i regulujące pracę układu pokarmowego, które zmniejszają dyskomfort oraz ból brzucha. Aby działać skutecznie, najlepiej jest skonsultować się ze specjalistą.