Pieluszkowe zapalenie skóry to jedna z najczęstszych chorób skóry u niemowląt i małych dzieci, występuje nawet u połowy niemowląt. Wyróżniamy trzy kliniczne postaci pieluszkowego zapalenia skóry: odparzenie, kontaktowe zapalenie skóry, zakażenie grzybicze okolicy pieluszkowej.
Zmiany skórne w postaci rumienia i złuszczania naskórka typowo występują w miejscach przylegania pieluszki – pośladki, podbrzusze, okolica krzyżowa i okolica narządów płciowych. W cięższych postaciach na skórze mogą być obecne rumieniowe grudki, krostki i nadżerki. Tego typu zmiany wymagają różnicowania z innymi stanami chorobowymi, w tym z nadkażeniami grzybiczymi i bakteryjnymi.
Pieluszkowe zapalenie skóry utrzymuje się zwykle przez 2-3 dni i stopniowo ustępuje. Warunkiem jest prawidłowa pielęgnacja skóry.
Czynnikami biorącymi udział w patogenezie tej dermatozy są głównie:
- rzadka zmiana pieluszek, niedokładna toaleta okolicy krocza prowadzące do przedłużonego narażenia skóry na mocz i kał,
- używanie drażniących detergentów o zasadowym pH,
- czynniki fizykalne i mechaniczne: duża wilgotność, wysoka temperatura, tarcie,
- nadmierne nawilżanie skóry kremami,
- częste, luźne stolce (biegunka),
- podrażnienie okolicy przez dodatki w preparatach do pielęgnacji okolicy pieluszkowej – substancje zapachowe, konserwanty, barwniki, emulgatory.
Wszystkie te zjawiska powodują macerację skóry i uszkodzenie bariery naskórkowej, co wywołuje podrażenie.
W profilaktyce pieluszkowego zapalenia skóry najważniejsza jest prawidłowa pielęgnacja skóry, która obejmuje:
Częste zmiany pieluszek (co 3-4 godziny), stosowanie jednorazowych pieluch z żelowym wkładem o dużych możliwościach chłonnych. Podczas każdej zmiany pieluchy należy delikatnie przemywać krocze letnią wodą z dodatkiem delikatnego mydła o obojętnym pH lub bawełnianym wacikiem nasączonym wodą. Nawilżane chusteczki pielęgnacyjne powinno się używać tylko w wyjątkowych sytuacjach (np. podczas podróży). Dobrym zwyczajem pielęgnacyjnym jest stosowanie maści ochronnych, które zwykle uważane są za lepszy wybór niż kremy i emulsje, ze względu na lepszy kontakt ze skórą, co chroni ją przed narażeniem na mocz i stolec. Preparaty do pielęgnacji okolicy pieluszkowej zawierają zwykle wazelinę, lanolinę, alantoinę, D-pantenol, witaminy A i E.
Leczenie pieluszkowego zapalenia skóry
W większości przypadków wystarczająca jest odpowiednia pielęgnacja skóry krocza. Zmiana pieluchy po każdym oddaniu moczu lub stolca, stosowanie pieluch o 1-2 rozmiary większe, żeby zminimalizować tarcie, w miarę możliwości odsłanianie okolicy pieluszkowej i „wietrzenie” jej, mycie skóry wodą z dodatkiem mydła o neutralnym pH, natłuszczanie skóry. W razie pojawienia się sączących zmian można doraźnie włączyć okłady z 1-2% roztworu gencjany, jednak nie dłużej niż 1-2 dni lub nasiadówki w bladoróżowym roztworze nadmanganianu potasu. W mniej nasilonych przypadkach skuteczne mogą być kremy z tlenkiem cynku, ichtiolem. Nie zaleca się stosowania talku, sody, kwasu bornego, kwasu salicylowego, kamfory. Jeżeli po trzech dniach pielęgnacji zmienionej skóry nie występuje poprawa, wskazana jest konsultacja z lekarzem, gdyż bardzo prawdopodobne jest nadkażenie bakteryjne lub grzybicze, wymagające leczenia mupirocyną, kwasem fusydowym, nystatyną, klotrimazolem bądź innymi substancjami przeciwdrobnoustrojowymi. Bardzo pomocne są kremy i maści ze słabymi glikortykosteroidami, np. z hydrokortyzonem. Jednak takie leczenie powinien zlecać lekarz po zbadaniu dziecka.

Oporne na leczenie zmiany skórne w okolicy pieluszkowej wymagają różnicowania z innymi jednostkami chorobowymi, takimi jak łojotokowe zapalenie skóry, nadwrażliwość kontaktowa, łuszczyca, świerzb, atopowe zapalenie skóry, histiocytoza z komórek Langerhansa i inne.
Piśmiennictwo:
Lekarz Rodzinny Medycyna Praktyczna wydanie specjalne 1/2018r.
Dermatologia pediatryczna diagnostyka różnicowa Wiliam L.Weston, Joseph G. Morelli Elsevier Urban &Partner Wrocław 2013r.
Dermatologia Pediatryczna Bernard A.Cohen wyd.2 Elsevier Urban &Prtner Wrocław, 2006r.