Latem, kiedy słońce zaprasza do spędzania jak najwięcej czasu na powietrzu, należy szczególnie zadbać o swoje zdrowie. O tym, jak chronić skórę przed działaniem promieni słonecznych wiedzą wszyscy. Jednak innym, równie poważnym zagrożeniem spowodowanym ekspozycją na promieniowanie UV jest udar słoneczny. Z naszego artykułu dowiesz się, czym jest udar słoneczny, jakie są jego objawy, jak wygląda pierwsza pomoc w jego przypadku oraz co zrobić, aby się przed nim ustrzec.
Czym jest udar słoneczny?
Udar słoneczny jest odmianą udaru cieplnego, czyli mówiąc krótko przegrzania organizmu. Udar słoneczny, jak sama nazwa wskazuje, występuje na skutek nadmiernego nasłonecznienia szczególnie głowy oraz karku. Skutkuje to zaburzeniami termoregulacji, odwodnieniem oraz znaczną utratą elektrolitów. Bezpośrednia ekspozycja na silne słońce sprawia, że organizm nie jest w stanie oddawać ciepła, traci zdolność utrzymania odpowiedniej temperatury ciała i dochodzi do jego niebezpiecznego przegrzania.
Na ryzyko wystąpienia udaru słonecznego najbardziej narażone są:
- dzieci,
- osoby starsze,
- osoby z nadwagą,
- osoby z chorobami serca
- osoby wykonujące intensywny wysiłek fizyczny (podczas upału).
Warto zaznaczyć, iż do udaru słonecznego może dojść nie tylko w gorące, słoneczne dni, ale również na skutek bardzo gorących kąpieli, pobytu w saunie lub w pracy w gorących i wilgotnych miejscach jak np. pralnia.
Udar słoneczny u dzieci
Dzieci są grupą szczególnie narażoną na ryzyko wystąpienia udaru słonecznego. Bez względu na temperaturę powietrza dużo się ruszają, zapominają o piciu wody, zdejmują okrycia głowy. Małe dzieci mają rzadsze i cieńsze włosy, a także cieńszą powłokę czaszki. Ich system termoregulacji nie jest w pełni wykształcony. Mniej się pocą, przez co mniej efektywnie chłodzą organizm. Są również bardziej narażone na przegrzanie, ponieważ ich stosunek powierzchni ciała do masy jest większy niż u osób dorosłych.
Pamiętajmy, że to do nas - opiekunów i rodziców należy zadbanie o bezpieczeństwo najmłodszych w upalne, gorące dni.
Objawy udaru słonecznego i pierwsza pomoc w przypadku dzieci i dorosłych wygląda natomiast bardzo podobnie.
Objawy udaru słonecznego
Objawy udaru słonecznego mogą wystąpić nawet do kilku/kilkunastu godzin po bezpośredniej ekspozycji na słońce. W przypadku silnego przegrzania organizmu udar słoneczny może bezpośrednio zagrażać życiu.
Do głównych objawów udaru słonecznego należą:
- wysoka temperatura ciała, nawet powyżej 40 stopni,
- osłabienie,
- złe samopoczucie,
- zawroty głowy,
- zaburzenia widzenia,
- problemy z oddychaniem,
- zaczerwienienie skóry,
- dreszcze,
- przyspieszenie tętna,
- nudności i wymioty,
- zmniejszenie ilości oddawanego moczu,
- obrzęk kończyn,
- skurcze mięśni,
- zaburzenia układu nerwowego (drgawki, zaburzenia świadomości, majaczenie, śpiączka).
Do najbardziej niebezpiecznych skutków udaru słonecznego zalicza się śpiączkę, zaburzenia krzepnięcia krwi oraz niedokrwistość (anemię), a także niewydolność nerek. Bardzo często dochodzi również do poważnych uszkodzeń wątroby. W skrajnych przypadkach może dojść do niewydolności serca o nieodwracalnych skutkach. Udar cieplny wiąże się także ze zmniejszeniem przepływu krwi przez mózg i jego groźnym niedokrwieniem.
Pierwsza pomoc w przypadku udaru słonecznego
W sytuacji, kiedy podejrzewamy, że doszło do udaru słonecznego/cieplnego należy w pierwszej kolejności wezwać karetkę pogotowia. A w oczekiwaniu na jej przyjazd udzielić poszkodowanej osobie pierwszej pomocy.
1. Osobę z udarem należy przenieść w zacienione, chłodne miejsce. Zdjąć/poluzować ciasne ubranie i zapewnić drożność dróg oddechowych.
2. Gdy skóra twarzy jest blada, głowę należy ułożyć niżej od tułowia. W przypadku, gdy jest czerwona, najlepsza jest pozycja półsiedząca.
3. Należy schłodzić ciało i głowę chorego za pomocą wilgotnych okładów lub skraplać je chłodną wodą. Nie należy przykładać kostek lodu lub bardzo zimnej wody, aby nie doprowadzić do szoku termicznego. Do picia najlepiej podawać lekko osoloną wodę mineralną w celu uzupełnienia elektrolitów. Nie wolno natomiast podawać żadnych płynów zawierających kofeinę lub alkohol. Nie wolno także podawać leków przeciwgorączkowych czy przeciwbólowych.
4. Jeżeli ma się możliwość, należy mierzyć temperaturę ciała co ok. 10 minut i kiedy obniży się do ok. 38°C, można przerwać schładzanie ciała.
5. Jeśli dojdzie do utraty przytomności, ale osoba poszkodowana oddycha i ma wyczuwalne tętno, należy ułożyć ją w bezpiecznej pozycji bocznej. Jeżeli nie oddycha, należy rozpocząć resuscytację krążeniowo-oddechową (RKO).
Jak wygląda leczenie udaru słonecznego?
Leczenie specjalistyczne udaru cieplnego/słonecznego jest uzależnione od czasu, w jakim osoba z udarem miała bardzo wysoką temperaturę ciała, od jej wieku, od towarzyszących chorób oraz od szybkości podjęcia działań ratunkowych. Przeważnie u osób hospitalizowanych przeprowadza się nawodnienie z zastosowaniem elektrolitów podawanych dożylnie. W przypadku niewydolności oddechowej stosuje się wentylację mechaniczną, a na zaburzenia układu nerwowego podaje się leki przeciwdrgawkowe.
Należy pamiętać, że skutki udaru słonecznego i cieplnego mogą prowadzić do nieodwracalnych szkód w zdrowiu całego organizmu takich jak m.in. uszkodzenie mózgu, nerek, wątroby czy pracy serca, W wyniku niewydolności wielu narządów udar cieplny/słoneczny może również prowadzić do śmierci. Dlatego zawsze należy przestrzegać zasad bezpiecznego przebywania na słońcu.
Jak można zapobiec udarowi słonecznemu?
Pomimo iż w słoneczne i gorące dni opalanie i plażowanie są niezwykle kuszące, w pierwszej kolejności należy zadbać o swoje bezpieczeństwo. W celu zminimalizowania ryzyka wystąpienia poparzeń słonecznych i udaru słonecznego zastosuj się do poniższych zasad:
- Unikaj najgorętszych godzin: Należy unikać długotrwałego przebywania na słońcu, zwłaszcza w godzinach od 10:00 do 16:00, kiedy promieniowanie słoneczne jest najsilniejsze.
- Stosuj kremy z filtrem przeciwsłonecznym: Zawsze należy stosować kremy z filtrem przeciwsłonecznym o odpowiednim SPF (faktorze ochrony przeciwsłonecznej) – co najmniej SPF 30. Krem najlepiej aplikować przed wyjściem na słońce i później co 2 godziny oraz po kąpieli.
- Pamiętaj o ochronie przeciwsłonecznej: Warto zakładać lekkie i jasne, przewiewne ubrania, które osłonią skórę przed słońcem, ale umożliwią jej swobodne oddychanie. Należy nosić odpowiednie do pogody nakrycie głowy oraz okulary przeciwsłoneczne z filtrem UV.
- Pij wodę: Nawadnianie organizmu jest niezmiernie istotne, gdyż wraz z potem odprowadzane są duże ilości wody z organizmu, co może prowadzić do groźnego odwodnienia. Warto pamiętać również o elektrolitach, które pomagają w utrzymaniu odpowiedniego poziomu nawodnienia organizmu.
- Przełóż intensywne ćwiczenia fizyczne na chłodniejsze godziny: Podczas wysiłku fizycznego organizm produkuje ciepło, a przy wysokich temperaturach zdolność do efektywnego chłodzenia jest ograniczona. To może prowadzić do przegrzania.
