Podstawowym męskim hormonem steroidowym o wielokierunkowym działaniu jest testosteron. Związek ten wpływa na rozwój cech płciowych, rozkład tkanki tłuszczowej, a także stymuluje przemiany anaboliczne w organizmie. Nieprawidłowe stężenie tej substancji może powodować zmiany w wyglądzie oraz w zachowaniu. Na określenie jego poziomu pozwala proste badanie laboratoryjne z krwi, które jest przeprowadzane zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn. W jakich sytuacjach lekarz może zlecić oznaczenie stężenia tego hormonu? O czym świadczy za wysoki testosteron, a na jakie problemy może wskazywać jego niedobór? Sprawdź!
Testosteron: dowiedz się więcej o tym hormonie
Hormon określany mianem testosteronu należy do grupy androgenów i jest wydzielany przez komórki śródmiąższowe Leydiga, które znajdują się w męskich gonadach. Związek ten jest niezbędny między innymi do rozwoju tkanek rozrodczych jąder i gruczołu krokowego. Jest także odpowiedzialny za uaktywnianie przemian anabolicznych prowadzących do zwiększenia siły i wytrzymałości, pobudzenia odbudowy tkanki kostnej oraz do przyrostu masy mięśniowej. W przypadku sportowców jego właściwa ilość może ułatwiać adaptację mięśni do wysiłku oraz usprawniać zdolność ich regeneracji po treningu.
Utrzymanie prawidłowego stężenia tego hormonu we krwi ma także istotne znaczenie ze względu na jego oddziaływanie na sferę psychiczną. Nie od dziś wiadomo, że substancja ta wpływa na nastrój i poczucie własnej wartości, a jej deficyt może powodować rozdrażnienie, niepokój, zmęczenie czy nawet problemy ze snem. Co więcej, badania przeprowadzone przez naukowców dowodzą, że u osób zmagających się z depresją często występuje niedobór testosteronu.
Testosteron w organizmie mężczyzny a kobiety
Jeszcze do niedawna sądzono, że testosteron jest kluczowym związkiem warunkującym zdrowie mężczyzn. Dzisiaj wiadomo, że hormon ten odgrywa ważną rolę także w przypadku płci żeńskiej. W organizmie kobiet jest on wytwarzany przede wszystkim w jajnikach oraz w nadnerczach, ale nieznaczna jego ilość pochodzi też z konwersji obwodowej polegającej na przemianie innych związków hormonalnych. Taki proces zachodzi między innymi w wątrobie, mięśniach oraz w tkance tłuszczowej.
U zdrowych kobiet i mężczyzn, z prawidłowo funkcjonującą gospodarką hormonalną, poziom testosteronu jest stały. Czynniki, które mogą przyczyniać się do zmiany jego stężenia to:
-
wiek – z biegiem czasu poziom tego hormonu wzrasta u kobiet, natomiast u mężczyzn spada,
-
przyrost lub utrata masy ciała – osoby otyłe mogą mieć nieznacznie wyższy poziom tego związku we krwi,
-
przyjmowanie niektórych leków – głównie leków przeciwpadaczkowych oraz hormonalnych środków antykoncepcyjnych,
-
ciąża – nadmiar tej substancji może utrudniać zajście w ciążę, z kolei jego niedostateczna ilość może powodować wystąpienie wad rozwojowych u płodu.
Wiele osób nie zdaje sobie sprawy, ale testosteron ma tak samo ważne znaczenie zarówno w przypadku mężczyzn, jak i kobiet. Podczas gdy u płci męskiej odpowiada za kształtowanie cech płciowych, u pań wpływa między innymi na prawidłowe funkcjonowanie jajników.
Zalecenia lekarza – kiedy bada się poziom testosteronu?
Aby organizm mógł prawidłowo funkcjonować, bardzo ważne jest utrzymywanie testosteronu na określonym poziomie. Zbyt niskie lub za wysokie stężenie tego hormonu może powodować różne objawy. W celu oznaczenia jego ilości we krwi przeprowadza się proste badanie laboratoryjne, które jednocześnie daje możliwość skontrolowania równowagi hormonalnej. Wskazaniem do jego wykonania u mężczyzn mogą być między innymi zaburzenia płodności. Testosteron może bowiem hamować wydzielanie związków charakterystycznych dla nabłonka plemnikotwórczego, przyczyniając się do zmniejszenia objętości jąder czy do zakłócenia procesu spermatogenezy.
Z kolei u kobiet badanie określające poziom testosteronu zleca się w przypadku występowania nieregularnych miesiączek, trudności z zajściem w ciążę, zmiany barwy głosu oraz pojawienia się nadmiernego owłosienia na ciele. Podwyższone stężenie tego hormonu z grupy androgenów może pojawić się w przebiegu niektórych schorzeń endokrynologicznych, do których należy np. zespół policystycznych jajników.
Jak przygotować się do badania, jak przebiega?
Ze względu na rytm dobowy zaleca się, aby badanie było przeprowadzane rano. W przypadku kobiet powinno być wykonywane między drugim a piątym dniem cyklu miesięcznego lub według indywidualnych zaleceń wydanych przez lekarza. Test nie wymaga specjalnego przygotowania ze strony pacjenta, który nie musi być na czczo. Ważne, aby po przyjściu do laboratorium pozostać przynajmniej kwadrans w pozycji siedzącej. Wysiłek fizyczny powoduje zwiększenie poziomu testosteronu we krwi, dlatego wynik uzyskany tuż po aktywnym ruchu może być fałszywy.
Normy – co oznacza za wysoki poziom, a co za niski
Zbyt wysokie stężenie tego hormonu jest niekorzystne dla zdrowia. Testosteron występujący w zbyt dużej ilości może przyczyniać się między innymi do obniżenia odporności, a także zwiększać ryzyko rozwoju niektórych chorób, w tym depresji oraz schorzeń układu sercowo-naczyniowego. Taki stan może też świadczyć o nadczynności tarczycy, a nawet o guzie nadnerczy lub jąder. U pań za wysoki poziom tej substancji często sygnalizuje problemy z jajnikami, ale może też oznaczać maskulinizację lub hirsutyzm.
Normy testosteronu prezentują się w następujący sposób:
-
w przypadku kobiet prawidłowe stężenie mieści się w przedziale od 0,52 do 2,43 nmol/l,
-
w przypadku mężczyzn norma wynosi od 9 do 34,7 nmol/l.
Niedostateczna ilość testosteronu również nie pozostaje bez wpływu na organizm. Jego niedobór nierzadko pojawia się w przebiegu takich chorób jak osteoporoza, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia funkcji nerek czy niewydolność jąder. Ponadto niski poziom tego hormonu jest obserwowany w niektórych postaciach niedokrwistości.
Jak wygląda leczenie testosteronem?
Przed rozpoczęciem terapii u pacjenta zaleca się oznaczenie stężenia testosteronu całkowitego, a także określenie wartości lutropiny. Substancja glikoproteinowa jest wydzielana przez przysadkę mózgową, a jej podwyższony poziom często pojawia się w przebiegu niewydolności jąder, która objawia się obniżeniem hormonu z grupy androgenów. Ponadto wdrożenie leczenia powinno poprzedzać wykonanie morfologii krwi, stężenia lipidów, glikemii oraz ocenę pracy wątroby.
Wskazaniem do terapii u mężczyzn jest stan, w którym badanie laboratoryjne wskazało, że ilość testosteronu we krwi jest mniejsza niż 8 nmol/l. U kobiet taką kurację można przeprowadzić, kiedy stężenie tego związku nie przekracza 0,2 nmol/l. Najczęściej w tym celu lekarz przepisuje doustną antykoncepcję, która ma za zadanie ustabilizowanie poziomu hormonów. U panów natomiast stosuje się preparaty zawierające w składzie naturalny testosteron.
Co powinieneś wiedzieć o terapii testosteronem
Środki z najważniejszym męskim hormonem płciowym powinny być przyjmowane pod kontrolą lekarza. Stosowanie produktów na własną rękę może nie przynieść pożądanych efektów, a także spowodować wystąpienie działań niepożądanych. Zalicza się do nich przede wszystkim zmiany skórne, dolegliwości ze strony układu sercowo-naczyniowego oraz zmiany w tkance łącznej mogące prowadzić do zerwania ścięgien.
Przed rozpoczęciem terapii warto wiedzieć, że testosteron jest substancją, na której stężenie wpływa wiele różnorodnych czynników. Dlatego poza wagą czy aktywnością fizyczną należy szczególną uwagę zwrócić na właściwe odżywianie. Niedostateczna ilość tego hormonu często idzie w parze z niedoborem witaminy D. W celu uzupełnienia deficytu najważniejszych składników odżywczych w diecie można sięgnąć po suplementy dla mężczyzn. Zawarte w nich składniki mogą pomóc w ustabilizowaniu poziomu testosteronu oraz w uregulowaniu gospodarki hormonalnej.
Więcej o zdrowiu dowiesz się z naszego bloga
Jeden z trzech głównych hormonów androgenowych, testosteron, jest syntetyzowany w ilości kilku miligramów dziennie. Wraz z wiekiem u mężczyzn dochodzi do spadku jego stężenia w organizmie, co może skutkować obniżeniem libido, zaburzeniami erekcji, zmniejszeniem masy mięśniowej, a nawet wzrostem tendencji do otyłości. By określić dokładny poziom tej substancji we krwi, wykonuje się badanie laboratoryjne z krwi. Chcesz dowiedzieć się więcej o związkach produkowanych przez gruczoły i tkanki układu hormonalnego? Interesuje Cię tematyka związana ze zdrowiem? Jeśli tak, możesz zajrzeć na blog apteki internetowej Lek24.pl. Znajdziesz tam wiele artykułów, dzięki którym poszerzysz swoją wiedzę na temat badań, szczepień, a także różnych dolegliwości.