Ekspozycja na słońce jest zalecana zwłaszcza przy niedoborach witaminy D. Jednak zbyt długie kąpiele słoneczne mogą być niebezpieczne i grozić oparzeniami. Niekiedy negatywne reakcje skórne występują również po stosowaniu niektórych leków czy kosmetyków. Wówczas mogą pojawić się tzw. reakcje fotoalergiczne. Czym jest fotoalergia i co może ją wywołać? Na co warto zwrócić uwagę, zanim wystawisz skórę na promieniowanie UV?
Fotoalergia – czym jest?
Chociaż nie wszyscy o tym wiedzą, promieniowanie słoneczne również może wywoływać reakcje uczuleniowe. Jednak to nie samo słońce uczula, ale substancje o właściwościach fototoksycznych, zwane fotosensybilizatorami, które są aplikowane na skórę w postaci kosmetyków, maści czy podawane jako leki doustne. Fotoalergia jest więc nieprawidłową reakcją układu immunologicznego na dany składnik, pojawiającą się pod wpływem działania światła słonecznego.
W wyniku promieniowania UVA (tzw. długie promieniowanie słoneczne, które przenika również przez szyby i jest równie intensywne o każdej porze roku) w substancjach fototoksycznych dochodzi do wyodrębnienia się alergenów, które podrażniają układ odpornościowy. Efektem jest wystąpienie stanu zapalnego objawiającego się fotodermatozami w różnych postaciach. Najczęściej reakcja uczuleniowa przypomina oparzenie słoneczne.
Zmiany skórne obejmują obszary bezpośrednio eksponowane na słońce. Czas reakcji jest różny w zależności od rodzaju substancji oraz danego organizmu – może ujawnić się już w kilka minut od działania promieni UV do nawet doby.
Specjaliści zakładają, że fotoalergia nie jest obciążona genetycznie, chociaż u osób dotkniętych tą przypadłością mogą jednocześnie istnieć skłonności do chorób autoimmunologicznych skórnych, np. AZS.
Poznaj przyczyny fotouczuleń
Najczęstszą przyczyną fotoalergii jest stosowanie leków o właściwościach fotouczulających. Niestety takie reakcje bywają skutkiem ubocznym środków przyjmowanych długotrwale przepisanych przez lekarza w celu leczenia takich chorób jak cukrzyca, choroby krążenia czy schorzenia neurologiczne. Przed wykupieniem takiego leku lekarz lub farmaceuta powinien uprzedzić o konsekwencjach jego stosowania. Należy bowiem jednocześnie z nimi stosować kremy o wysokim filtrze SPF oraz zapobiegawczo chronić skórę przed ekspozycją na słońce.
Oprócz leków reakcje uczulające powodowane przez fotoalergię mogą wywołać kosmetyki z retinoidami, niektóre wyciągi ziołowe czy enzymy. Produkty zawierające te składniki powinny być stosowane głównie na noc. Szczególnie niebezpieczne mogą być tu również kwasy (np. glikolowy i pirogronowy) stosowane w popularnych zabiegach na skórę, które zaleca się przeprowadzać jesienią i zimą.
Co ważne, fotosensybilizatory znajdują się także w produktach spożywczych. Chodzi tu zarówno o sztuczne składniki, takie jak barwniki czy słodziki, jak i psoralen zawarty w cytrusach, marchwi, selerze, pietruszce. Osobom ze skłonnościami do fotodermatoz nie zaleca się zatem ekspozycji na słońce bezpośrednio po zjedzeniu któregoś z tych produktów.
Leki, które mogą wywołać fotoalergię
Fotouczulenie mogą wywołać leki bez recepty oraz te przepisane przez lekarza. Należy pamiętać, że nie ma tu znaczenia forma ich podania, uczulają bowiem zarówno maści do smarowania miejscowego, jak i środki doustne. Wśród leków o działaniu fotouczulającym można wymienić:
-
leki neuroleptyczne (sulfonamidy, fenotiazyny);
-
antybiotyki (ofloksacyna, doksycyklina, ciprofloksacyna, tetracyklina);
-
leki NLPZ (ibuprofen, naproksen, ketoprofen);
-
leki przeciwalergiczne (prometazyna, cetyryzyna, loratadyna);
-
leki przeciwgrzybiczne (terbinafina, ketokonazol, itrakonazol);
-
leki przeciwpasożytnicze (chlorochina);
-
leki stosowane na choroby krążenia (amiodaron, atenolol, kaptopryl, bisoprolol, diltiazem);
-
leki przeciwcukrzycowe (metformina, glipizyd);
-
leki psychotropowe (doksepina, haloperidol, karbamazepina, promazyna, amitriptylina);
-
środki antykoncepcyjne oraz HTZ.
Oprócz tego niepożądane reakcje alergiczne wywołują również hormony zastępcze, a także niektóre leki stosowane w chorobach dermatologicznych, np. zawierające isotretinoinę. Należy pamiętać, że fotoalergiczne działanie tych substancji nie kończy się z zaprzestaniem terapii farmakologicznej, lecz może utrzymywać się jeszcze przez kilka miesięcy po odstawieniu leków.
Zioła wywołujące reakcję alergiczną
Często kojarzy się fotoalergię z syntetycznymi substancjami znajdującymi się w lekach, kosmetykach czy żywności. Jednak podobne reakcje skórne wywołują także niektóre składniki naturalne, zwłaszcza zioła, które stosowane są również w kremach i maściach oraz naturalnej suplementacji. Warto zwracać uwagę zwłaszcza na takie rośliny, jak:
-
dziurawiec;
-
arcydzięgiel;
-
arnika;
-
słonecznik;
-
nagietek;
-
rumianek;
-
nawłoć;
-
skrzyp polny;
-
wrotycz;
-
ruta;
-
cykoria.
W przypadku fotoalergii bardzo ważne jest staranne czytanie etykiet, zwłaszcza na kosmetykach naturalnych, a także mieszankach ziołowych do picia.
Jeśli natomiast chodzi o reakcje uczuleniowe, może aktywować je nie tylko działanie słońca, ale również światło lasera jak np. w przypadku depilacji laserowej. Przed i po takim zabiegu także należy pamiętać o odstawieniu substancji, które mają działanie fotoalergiczne, w tym ziół. To samo dotyczy również korzystania z solarium.
Jak objawiają się reakcje fotoalergiczne?
Objawy fotoalergiczne mają charakter wielopostaciowy, co oznacza, że symptomy mogą różnić się w zależności od przypadku. Jak pisaliśmy wcześniej, fotodermatoza przypomina oparzenie słoneczne, najczęściej ujawniając się ogniskiem rumieniowym. Zaczerwienionej skórze mogą również towarzyszyć pęcherzyki lub grudki, a także świąd. Zmiany te obejmują przede wszystkim miejsca wystawione na ekspozycję słoneczną, a więc najczęściej twarz, ręce i dekolt, ale nierzadko rozszerzają się na osłonięte miejsca.
Odczyny fotouczuleniowe są przejściowe i ustępują po kilkunastu godzinach do kilku dni, nie pozostawiając trwałych zmian. Niekiedy jednak fotodermatozy, zwłaszcza w przypadku częstych reakcji alergicznych lub ostrych reakcji (np. z rozległymi pęcherzami) skutkują przebarwieniami. Oprócz tego chorzy mogą cierpieć na łuszczącą się skórę w tych okolicach.
Jak wygląda diagnoza i leczenie
Jednorazowa reakcja fotoalergiczna nie wymaga konsultacji lekarskiej, chyba że ma ona nasilony przebieg. Warto jednak zwrócić się do dermatologa w przypadku nawracających objawów. Podczas konsultacji lekarz pyta przede wszystkim o stosowane leki, kosmetyki oraz żywność, które mogą zawierać fotosensybilizatory. Często jednak nie sposób wskazać na jeden czynnik fotouczulający, dlatego istnieje możliwość wykonania fototestu. Polega on na naniesieniu różnych alergenów na skórę i naświetleniu ich światłem UVA. Tu warto zaznaczyć, że niewiele gabinetów wykonuje tego rodzaju badania.
Najskuteczniejszym sposobem leczenia fotoalergii jest odstawienie substancji, które ją wywołują. Jeśli jest to składnik kosmetyku czy suplementu, wystarczy zdecydować się na zamiennik. Dobrze również rozglądać się za dermokosmetykami. W przypadku leków stosowanych przy chorobach przewlekłych sytuacja jest nieco bardziej skomplikowana, ponieważ nie zawsze możliwa jest zmiana takiego środka farmakologicznego. Rozwiązaniem może być natomiast staranna ochrona przeciwsłoneczna, tj. stosowanie wysokiego filtra SPF. Przy nasilonych reakcjach lekarz może przepisać dodatkowo leki przeciwalergiczne.
Miejscowe leczenie dermatoz sprowadza się do łagodzenia objawów skórnych, takich jak ból, zaczerwienienie, swędzenie. Przydatne mogą być tu żele chłodzące lub zawierające panthenol, który sprzyja regeneracji skóry. Warto sięgnąć również po domowe sposoby, czyli okłady z soli fizjologicznej lub kwasu bornego, a także tłuste kremy zapobiegające utracie wody podczas gojenia. Rany wywołane pękniętymi pęcherzami można dodatkowo potraktować maściami z antybiotykiem.
Zadbaj o swoją skórę już dziś!
Warto mieć świadomość tego, jakie skutki wywołują składniki trafiające do naszego organizmu wraz z kosmetykami, żywnością oraz lekami. Fotoalergia może ujawnić się w każdym wieku – zadbaj o profilaktykę podczas przyjmowania niektórych składników. Szczególnie ważna jest tu ochrona przeciwsłoneczna i stosowanie dobrej jakości produktów. Na lek24.pl znajdziesz przydatne artykuły dotyczące kosmetyków oraz dowiesz się więcej o zapobieganiu chorobom i metodach leczenia.