Skala Apgar – co to jest, jakie parametry mierzy?
Podstawowym narzędziem wykorzystywanym do oceny noworodka na oddziałach neonatologicznych są punkty w skali Apgar. Przydziela się je w ciągu pierwszych dziesięciu minut życia przy uwzględnieniu następujących parametrów:
-
kolor skóry,
-
puls,
-
oddychanie,
-
napięcie mięśniowe,
-
reakcja na bodźce.
Wynik od 8 do 10 punktów oznacza, że dziecko jest zdrowe, a jego stan jest dobry. Uzyskanie od 4 do 7 punktów wiąże się z koniecznością przeprowadzenia zabiegów wspomagających. Otrzymanie mniej niż 4 punktów świadczy o tym, że stan malucha jest słaby i konieczna jest natychmiastowa interwencja lekarska, gdyż jego życie może być zagrożone. W tym miejscu warto dodać, że niska skala Apgar u wcześniaków nie zawsze musi świadczyć o niedotlenieniu czy ogólnym złym stanie klinicznym. W przypadku dzieci urodzonych przedwcześnie niekiedy stosuje się również skalę CRIB lub SNAP, które obejmują ocenę aż dwudziestu sześciu parametrów życiowych.
Kangurowanie, czyli kontakt skóra do skóry
Bezpośredni kontakt ciała noworodka z ciałem matki jest określany mianem kangurowania. Metoda ta po raz pierwszy została opisana przez dwóch kolumbijskich lekarzy w sytuacji braku personelu, niewystarczającej liczby inkubatorów oraz wysokiego wskaźnika umieralności wcześniaków. Dziecko ułożone na klatce piersiowej mamy słyszy jej bicie serca i jest ogrzewane jej ciepłem. To sprawia, że czuje się bezpiecznie i spokojnie tak jak w łonie. Kangurowanie powinno zostać rozpoczęte zaraz po urodzeniu i trwać minimum do pierwszego karmienia.
Waga, długość oraz obwód główki
Po kontakcie skóra do skóry zwykle następuje ważenie i mierzenie noworodka. Średnia masa ciała dzieci przychodzących na świat mieści się w przedziale od 2500 do 4000 g. Waga mniej niż 2,5 kg świadczy o niskiej masie urodzeniowej. Jeśli chodzi o długość ciała, norma dla malucha urodzonego o czasie wynosi od 48 do 55 cm. Jeszcze jednym istotnym elementem badania jest pomiar obwodu główki, który wykonuje się przy użyciu specjalnej taśmy metrycznej. Zwykle mieści się on w przedziale między 33 a 38 cm.
Reakcja na bodźce, czyli wzrok i słuch
Standardowe badania przeprowadzane u noworodków obejmują również ocenę wzroku oraz słuchu. Pierwsze z nich polega na sprawdzeniu przez neonatologa, czy źrenice ulegają zwężeniu i rozszerzeniu pod wpływem światła. Lekarz weryfikuje też, czy gałki oczne poruszają się prawidłowo. Nieco dokładniejszej diagnostyce są poddawane maluchy urodzone przedwcześnie. Z kolei badanie słuchu u noworodków opiera się na rejestracji odpowiedzi powstających w uchu wewnętrznym po przekazaniu cichych, delikatnych dźwięków. Zwykle jest ono wykonywane około drugiej-trzeciej doby życia.
Inne badania, które są przeprowadzane
W ramach profilaktyki prozdrowotnej przeprowadza się także badanie bioderek u noworodków. Pozwala ono na wykrycie nieprawidłowości w obrębie kości udowej, bioder, ścięgien i więzadeł. Daje też możliwość wczesnego rozpoznania dysplazji stawów biodrowych. Przypadłość ta dotyczy około 4% dzieci, a jej przeoczenie może skutkować poważnymi chorobami w przyszłości takimi jak całkowite zwichnięcie stawu. Ponadto warto wykonać badanie ortopedyczne, w którego trakcie lekarz sprawdzi, czy malec nie ma ograniczeń i niestabilności w odwodzeniu nóżek.
Poziom bilirubiny
W pierwszych dniach życia wiele dzieci cierpi na tzw. żółtaczkę fizjologiczną. Występuje ona zarówno u noworodków urodzonych o czasie, jak i u wcześniaków. W tym celu konieczne jest określenie poziomu bilirubiny, żółtego barwnika będącego produktem rozpadu czerwonych krwinek. Jego stężenie zwykle jest najwyższe między trzecią a piątą dobą życia, po czym następuje spadek. Jeśli poziom jest wysoki i utrzymuje się dość długo, wówczas może oznaczać chorobę hemolityczną, zakażenie, niedoczynność przysadki lub niedrożność dróg żółciowych.
Zabieg Credego
By zminimalizować ryzyko zakażeń przedniego odcinka oka u noworodków, przeprowadza się zabieg Credego. Polega on na podaniu azotanu srebra do worków spojówkowych. Procedura ta została wprowadzona do szpitali w drugiej połowie XIX wieku, a jej celem była ochrona przed rzeżączkowym zapaleniem oka, które może prowadzić nawet do całkowitej utraty wzroku. Zakroplenie oczu roztworem azotanu srebra pozwala też uniknąć stanu zapalnego spojówek, które jest wywoływane zarówno przez wirusy, jak i bakterie. Choroby te mogą powodować poważne powikłania takie jak zbliznowacenie, zmętnienie, a nawet pęknięcie spojówki.
Aplikacja witaminy K
Wszystkie noworodki po urodzeniu otrzymują również witaminę K. Jej podanie ma na celu zapobieganie niebezpiecznej chorobie krwotocznej, która jest wywoływana niedoborem tej substancji. Schorzenie to jest diagnozowane u dzieci do szóstego miesiąca życia i wiąże się z zaburzeniami krzepnięcia. U chorych maluchów dochodzi do krwawień z przewodu pokarmowego, ze skóry, z nosa itp. Do grupy ryzyka należą przede wszystkim noworodki, których matki w okresie ciąży przyjmowały leki przeciwbakteryjne, przeciwzakrzepowe lub przeciwpadaczkowe. Wystąpienie choroby krwotocznej może wiązać się z trwałym uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego, a nawet ze zgonem dziecka.
Badania przesiewowe noworodków
Badania przesiewowe noworodków mają na celu wczesne rozpoznanie rzadko występujących chorób wrodzonych. U większości niemowląt nie są one wykrywane, ale w przypadku dzieci, u których zostaną wcześnie wykryte, dają wiele korzyści. Do ich przeprowadzenia pobiera się niewielką próbkę krwi z naczyń włosowatych poprzez nakłucie pięty, która następnie jest przenoszona na specjalny papierek. Wyniki wskazują, czy maluch znajduje się w grupie wysokiego, czy niskiego ryzyka pod względem zachorowania na takie schorzenia jak:
-
mukowiscydoza,
-
fenyloketonuria,
-
wrodzona niedoczynność tarczycy,
-
niedokrwistość sierpowata,
-
ciężki złożony niedobór odporności,
-
wrodzony przerost nadnerczy.
Wykonywane w wyspecjalizowanych laboratoriach badania przesiewowe noworodków stanowią standard opieki nad nowo narodzonymi dziećmi nie tylko w Polsce, ale także w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie oraz w wielu innych krajach na świecie.
Pierwsze szczepienia w szpitalu
Zgodnie z obowiązującym w naszym kraju Programem Szczepień Ochronnych w ciągu dwudziestu czterech godzin od narodzin noworodek powinien uzyskać szczepionki, które zapewnią mu ochronę przed takimi chorobami jak wirusowe zapalenie wątroby typu B oraz gruźlica. Wstrzykiwane preparaty są bezpieczne i bardzo rzadko powodują powikłania. Podanie następnych szczepionek jest zaplanowane po ukończeniu przez dziecko szóstego tygodnia życia. Wówczas niemowlę otrzymuje kolejną dawkę na zapalenie wątroby typu B oraz szczepionkę chroniącą przed błonicą, tężcem oraz krztuścem.
Już wiesz, jakie badania czekają Twojego malucha!
Każdy noworodek zaraz po urodzeniu otrzymuje punkty w skali Apgar i jest poddawany specjalistycznym badaniom przesiewowym mającym na celu ocenę jego zdrowia. By zapewnić maluchowi dobry start i jak najlepsze warunki do rozwoju, warto zadbać o siebie już na etapie ciąży, zwłaszcza że w tym szczególnym okresie wzrasta zapotrzebowanie na niektóre witaminy i minerały. Szeroki wybór preparatów pozwalających uzupełnić dietę ciężarnej w niezbędne składniki odżywcze można znaleźć między innymi w aptece internetowej Lek24.pl.