Po kontakcie z alergenem w naszym organizmie dochodzi do uwalniania histaminy, substancji, która jest odpowiedzialna za pojawienie się typowych objawów alergii. Głównym zadaniem leków przeciwhistaminowych jest więc złagodzenie tych uciążliwych symptomów. W jaki sposób działają leki przeciwhistaminowe i kiedy je stosować?
Co to jest lek przeciwhistaminowy?
Leki przeciwhistaminowe zawierają substancje, które hamują działanie histaminy - związku chemicznego odpowiedzialnego za reakcje alergiczne i procesy zapalne w organizmie. Histamina występuje naturalnie w naszym organizmie, ale kiedy dojdzie do jej nadmiernego uwalniania (po kontakcie z alergenem), zaczynają pojawiać się objawy alergiczne, takie jak świąd, katar, kichanie, łzawienie oczu czy duszności.
Mechanizm działania leków przeciwhistaminowych polega na blokowaniu receptorów histaminowych H1, które znajdują się na powierzchni komórek. Gdy histamina nie może połączyć się z tymi receptorami, wówczas nie dochodzi do pełnej reakcji alergicznej. Leki przeciwhistaminowe zapobiegają rozszerzaniu naczyń krwionośnych i zmniejszają ich przepuszczalność, dzięki czemu skutecznie łagodzą dolegliwości alergiczne.
Wymienia się trzy rodzaje leków przeciwhistaminowych, które różnią się między sobą skutecznością, skutkami ubocznymi oraz możliwością zastosowania:
Leki przeciwhistaminowe I generacji
To najstarsze preparaty z tej grupy, które oprócz blokowania receptorów histaminowych H1, dodatkowo blokują receptory adrenergiczne, muskarynowe i dopaminergiczne. Dodatkowo przenikają one barierę krew-mózg, przez co skutkują wieloma niepożądanymi działaniami, takimi jak nadmierna senność, problemy z pamięcią i koncentracją oraz suchość w jamie ustnej. Dodatkowo leki przeciwhistaminowe I generacji pogarszają sprawność psychofizyczną, dlatego też podczas ich stosowania przeciwwskazane jest prowadzenie samochodu i obsługa maszyn.
Ze względu na działanie tych leków, są one stosowane nie tylko w przypadku alergii, ale i jako preparaty przeciwlękowe, uspokajające oraz zmniejszające objawy choroby lokomocyjnej. Do substancji znajdujących się w lekach I generacji zalicza się m.in. hydroksyzynę oraz chlorfenaminę.
Leki przeciwhistaminowe II generacji
Stanowią nowocześniejszą grupę preparatów przeciwhistaminowych, które w odróżnieniu od starszych leków, cechują się o wiele mniejszą ilością działań niepożądanych. Leki II generacji działają bardziej selektywnie na receptory histaminowe H1 i nie przenikają w tak dużych ilościach do ośrodkowego układu nerwowego. W porównaniu do leków I generacji dodatkowo charakteryzują się dłuższym czasem działania.
Wśród substancji przeciwhistaminowych II generacji wymienia się m.in. cetyryzynę, loratadynę, azelastynę i bilastynę.
Leki przeciwhistaminowe III generacji
To najnowocześniejsze leki, które cechują się najmniejszym nasileniem skutków ubocznych. W porównaniu do leków II generacji charakteryzują się jeszcze większą selektywnością działania wobec receptorów H1 i praktycznie minimalnym przenikaniem przez barierę krew-mózg.
Wśród leków III generacji wymienia się m.in. feksofenadyn, lewocetyryzynę i desloratadynę. Ze względu na szeroki profil bezpieczeństwa, leki te mogą być stosowane u wielu pacjentów, również ze współistniejącymi schorzeniami. Leki III generacji zaleca się szczególnie przy sezonowym nieżycie nosa i mogą być stosowane u osób od 12. roku życia.
Leki przeciwhistaminowe - wskazania
Leki przeciwhistaminowe stosuje się przede wszystkim w przypadku wystąpienia reakcji alergicznej o różnym podłożu, w tym alergii wziewnych, pokarmowych czy kontaktowych. Ich głównym zadaniem jest bowiem łagodzenie objawów związanych z nadmiernym uwalnianiem histaminy w naszym organizmie. Wskazania do stosowania leków przeciwhistaminowych to m.in.:
-
Objawy skórne - świąd skóry, pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy, wyprysk kontaktowy,
-
Objawy ze strony układu oddechowego - katar, kichanie, uczucie zatkanego nosa, męczący kaszel, duszności, astma oskrzelowa o podłożu alergicznym,
-
Objawy ze strony narządu wzroku - swędzenie, łzawienie i zaczerwienienie oczu, obrzęk powiek,
-
Reakcje alergiczne po ukąszeniu owadów - miejscowy obrzęk, świąd po ukąszeniu.
Ponadto leki przeciwhistaminowe I generacji ze względu na swoje działanie uspokajające i powodujące senność, stosowane są także w krótkotrwałym leczeniu bezsenności oraz jako środki przeciwlękowe, np. podczas lotu samolotem. Dodatkowo leki I generacji wykorzystywane są jako środki przeciwwymiotne, szczególnie w przypadku choroby lokomocyjnej.
Leki przeciwhistaminowe - przeciwwskazania i skutki uboczne
Leki I generacji wykazują silne działanie sedatywne i cholinolityczne, co może wiązać się z większą liczbą przeciwwskazań. Przeciwwskazania do stosowania leków przeciwhistaminowych I generacji to m.in.:
-
Nadwrażliwość na lek - osoby uczulone na substancję czynną preparatu nie mogą go stosować,
-
Jaskra - leki przeciwhistaminowe I generacji mogą podnosić ciśnienie wewnątrzgałkowe,
-
Przerost gruczołu krokowego - leki te mogą nasilać problemy z oddawaniem moczu u mężczyzn z przerostem prostaty,
-
Ciężkie choroby nerek i wątroby - zaburzony metabolizm i wydalanie leku może prowadzić do nasilenia skutków ubocznych,
-
Choroby serca i nadciśnienie - niektóre leki I generacji mogą wpływać na pracę serca oraz ciśnienie tętnicze,
-
Padaczka - leki I generacji mogą obniżać próg drgawkowy, co będzie zwiększać ryzyko wystąpienia napadów padaczkowych,
-
Astma oskrzelowa - starsze generacje leków mogą zagęszczać wydzielinę oskrzelową.
Z kolei przeciwwskazania do stosowania leków II i III generacji obejmują:
-
Nadwrażliwość na lek - podobnie jak w przypadku leków I generacji, alergia na składniki preparatu stanowi bezwzględne przeciwwskazanie do jego stosowania,
-
Ciężkie choroby wątroby i nerek - osłabione funkcjonowanie wątroby i nerek może utrudniać metabolizm i wydalanie leków przeciwhistaminowych,
-
Interakcje z innymi lekami - np. feksofenadyna może wchodzić w interakcje z lekami stosowanymi w chorobach serca.
Obecnie jednak w przebiegu alergii najczęściej stosuje się leki II oraz III generacji, które mają znacznie mniejsze nasilenie działań niepożądanych oraz są bezpieczniejsze w stosowaniu niż leki I generacji. Warto również pamiętać, że stosowanie leków przeciwhistaminowych w ciąży lub w okresie karmienia piersią musi być skonsultowane z lekarzem prowadzącym.
