Jednym z niezwykle ważnych organów ludzkiego organizmu jest wątroba. Narząd ten jest odpowiedzialny za produkcję żółci, magazynowanie energii, a także za wytwarzanie substancji pomagających walczyć z zakażeniami. Stan nieodwracalnego uszkodzenia tego organu polegający na zwłóknieniu jego miąższu i zmianie budowy jest określany mianem marskości wątroby. Jakie są przyczyny i objawy choroby, która rozwija się latami? W jaki sposób przebiega jej leczenie i jak powinna wyglądać dieta osoby z tym schorzeniem? Odpowiedzi na te i inne pytania zawarliśmy w poniższym tekście. Sprawdź!
Wątroba: poznaj jej rolę w organizmie
Ten wielofunkcyjny organ trawienny pełni w ciele człowieka wiele istotnych funkcji. Zanim przejdziemy do omówienia jego roli, zatrzymajmy się na chwilę przy jego budowie. Wątroba składa się z czterech płatów: prawego, lewego, czworobocznego oraz ogoniastego. Na jej powierzchni znajdują się dwie bruzdy, w których ma ujście przewód wątrobowy wraz z naczyniami chłonnymi. Cechą charakterystyczną narządu zlokalizowanego w górnej części jamy brzusznej jest podwójne unaczynienie.
W wątrobie zachodzi wiele ważnych procesów fizjologicznych. Organ ten:
-
syntetyzuje glikogen,
-
przekształca produkty rozpadu hemoglobiny w barwniki żółciowe,
-
odtruwa organizm poprzez wychwytywanie z krwi substancji toksycznych i zamienianie ich w związki nieczynne,
-
produkuje żółć, która jest niezbędna do trawienia tłuszczów,
-
uczestniczy w magazynowaniu witamin A, D, E, K, B, żelaza i niektórych hormonów,
-
bierze udział w wytwarzaniu białek osocza, takich jak fibrynogen, heparyna, albuminy i globuliny.
Dzięki zdolności neutralizowaniu toksyn i drobnoustrojów wątroba pełni też funkcje związane z kształtowaniem odpowiedzi odpornościowej. Z aktywnością immunologiczną tego narządu są związane przede wszystkim limfocyty oraz makrofagi wątrobowe, które odpowiadają za oczyszczanie krwi ze szkodliwych związków.
Przyczyny i objawy marskości wątroby
Najczęstszą przyczyną procesu chorobowego charakteryzującego się włóknieniem miąższu jest stłuszczenie wątroby niezwiązane ze spożywaniem alkoholu oraz przewlekłym przyjmowaniem leków. Przypadłość ta wiąże się z zespołem metabolicznym, a nieleczona może prowadzić do rozwoju marskości lub zmian nowotworowych. Winne może być także zakażenie wirusem hepatotropowym: HBV, HBV/HDV, HCV. Jeszcze do niedawna zainfekowanie jednym z tych drobnoustrojów stanowiło podstawową przyczynę choroby prowadzącej do nieodwracalnych uszkodzeń tego organu. Marskość wątroby może być też wywoływana przez:
-
schorzenia dróg żółciowych,
-
zaburzenia metaboliczne prowadzące do odkładania się glikogenu w najważniejszym gruczole układu pokarmowego,
-
choroby żył wątrobowych,
-
długotrwałe nadużywanie alkoholu.
U wielu pacjentów marskość wątroby jest stwierdzana przypadkowo, np. podczas zabiegu chirurgicznego przeprowadzanego w obrębie jamy brzusznej. Jest to spowodowane przede wszystkim tym, że we wczesnym stadium choroba nie daje praktycznie żadnych objawów. W miarę upływu czasu mogą pojawić się takie symptomy jak męczliwość, spadek wagi, nudności, nawracające biegunki, wybroczyny na skórze, ból w okolicy podżebrowej po prawej stronie ciała. Procesowi postępującego włóknienia miąższu nierzadko towarzyszą też inne dolegliwości, spośród których często wymienia się niedokrwistość, małopłytkowość, przepuklinę pępkową, drżenia rąk oraz spadek siły mięśniowej.
Diagnostyka: jakie badania wykonać?
Włóknienia tego organu nie da się odwrócić, można jednak zahamować ten patologiczny proces. Dlatego bardzo ważne jest wczesne wykrycie choroby. Do jej rozpoznania wykorzystuje się nie tylko badania laboratoryjne krwi, które mają na celu określenie poziomu bilirubiny i enzymów wątrobowych, ale także USG oraz tomografię komputerową. Gdy zachodzi podejrzenie schorzenia, lekarz może też zlecić biopsję, która polega na dokładnym zbadaniu fragmentu tkanki pod mikroskopem. W postępowaniu diagnostycznym ważną rolę odgrywa też scyntygrafia. Badanie to stanowi nieinwazyjną metodę umożliwiającą ocenę miąższu, a także drożności i kinetyki dróg żółciowych. Przy jego pomocy lekarz jest w stanie zweryfikować stopień uszkodzenia narządu oraz wykryć ewentualne guzy.
Jak wygląda leczenie marskości?
Celem leczenia choroby jest przede wszystkim zatrzymanie jej dalszego postępu oraz zapobieganie powikłaniom. Marskość wątroby często współistnieje z wodobrzuszem, które można zmniejszyć poprzez przyjmowanie leków moczopędnych. Ponadto ważne jest leczenie schorzeń, które doprowadzają do włóknienia narządu. W przypadku encefalopatii wątrobowej można stosować antybiotyki oraz preparaty z laktulozą, które mogą pomóc w zapobieganiu wchłaniania toksyn z przewodu pokarmowego.
Zmian powstałych w wątrobie nie można cofnąć, ale można zatrzymać szybkość ich powstawania. Jedyną metodą umożliwiającą całkowite wyleczenie z choroby jest przeszczep organu. Do zabiegu transplantacji kwalifikowani są pacjenci, u których stwierdzono ciężkie i nieodwracalne uszkodzenie narządu.
Marskość wątroby a prawidłowa dieta
W zależności od stopnia zaawansowania schorzenia zaleca się restrykcje dietetyczne oraz ograniczenie aktywności zawodowej. Z diety należy wyeliminować sól, potrawy tłuste i ciężkostrawne oraz alkohol. Posiłki mogą być gotowane w wodzie i na parze, pieczone w folii i pergaminie lub duszone bez wcześniejszego obsmażania w tłuszczu. Warzywa najlepiej spożywać w postaci gotowanej i rozdrobnionej, a owoce w formie przecierów lub soków. Dopuszcza się stosowanie łatwostrawnych tłuszczów zwierzęcych pochodzących z masła czy śmietanki. W przypadku zaburzeń wydzielania żółci lub wzdęć, zaparć i biegunek pojawiających się po jedzeniu należy zmniejszyć ich spożycie do 30-50 gramów dziennie. W sytuacji, kiedy u pacjenta występują niedobory witamin (chora wątroba traci zdolność przyswajania niektórych składników odżywczych), zaleca się przyjmowanie większej ilości cholekalcyferolu, kwasu askorbinowego, tiaminy, ryboflawiny oraz kobalaminy.
Poznaj możliwe powikłania
Większość osób nie wie, że ma marskość wątroby, dopóki nie pojawią się u nich powikłania. Jednym z częstszych jest żółtaczka, która rozwija się na skutek zwiększonego poziomu bilirubiny we krwi. O nieprawidłowym funkcjonowaniu narządu może też świadczyć powiększenie się obwodu brzucha (tzw. wodobrzusze), które jest rezultatem gromadzenia się płynu w jamie brzusznej.
Pozostałe możliwe powikłania choroby to:
-
krwawe wymioty i smoliste stolce, które mogą świadczyć o krwawieniu z przewodu pokarmowego,
-
zaburzenia hormonalne objawiające się zatrzymaniem miesiączki u kobiet lub występowaniem powiększonych piersi u mężczyzn,
-
świąd skóry stanowiący konsekwencję zaburzeń w wytwarzaniu żółci,
-
obrzęki kończyn dolnych,
-
zapalenie otrzewnej.
Dość częstymi powikłaniami występującymi u osób, u których została zdiagnozowana marskość wątroby, są też zaburzenia zachowania. Osłabienie funkcji intelektualnych, dezorientacja, wydłużony czas reakcji na bodźce i zmiany w osobowości pojawiają się na skutek upośledzenia zdolności narządu do usuwania toksyn.
Badania profilaktyczne chorób wątroby
Kiedy wątroba choruje, nie boli. Dlatego tak ważne jest regularne poddawanie się badaniom profilaktycznym. W celu rozpoznania zakażenia wirusem HCV czy HBV wykonuje się testy przesiewowe, które polegają na pobraniu próbki krwi z palca. Są one dostępne między innymi w ramach pilotażowego programu profilaktyki chorób nowotworowych. W zapobieganiu marskości wątroby raz w roku warto też wykonać tzw. próby wątrobowe. Pozwalają one na oznaczenie stężenia bilirubiny oraz enzymów określanych jako ALT, AST, ALP oraz GGTP. Ich wzrost może wskazywać na uszkodzenie komórek, do którego dochodzi w przebiegu ostrych i przewlekłych schorzeń tego narządu.
Zadbaj o zdrową wątrobę już dziś!
Racjonalne odżywianie, dbanie o prawidłową masę ciała i regularne wykonywanie badań profilaktycznych może pomóc w utrzymaniu wątroby w dobrej kondycji. By zachować ten ważny organ układu pokarmowego w zdrowiu przez długi czas, można też sięgnąć po suplementy dostępne na Lek24.pl. Preparaty z witaminami, minerałami oraz naturalnymi wyciągami roślinnymi mogą stanowić wsparcie w regeneracji narządu, bez którego nie bylibyśmy w stanie prawidłowo funkcjonować na co dzień.