Mało kto sobie zdaje sprawę, że jednym z bardziej agresywnych nowotworów jest czerniak skóry. Z jego powodu każdego roku w Polsce umiera nawet 1000 osób. Są to jednak głównie pacjenci, którzy zbyt późno rozpoczęli leczenie, ponieważ nie rozpoznali w porę symptomów choroby, czyli np. zlekceważyli nowo powstałe znamię. Sprawdź zatem, jak się objawia czerniak, kto jest najbardziej na niego narażony oraz w jaki sposób można zmniejszyć ryzyko zachorowania na ten rodzaj nowotworu.
Czerniak – co to za nowotwór?
Pod nazwą czerniak należy rozumieć nowotwór złośliwy skóry, choć zdarza się, że występuje on także na gałce ocznej, paznokciach, a nawet błonach śluzowych nosa i ust. Jego rozwój związany jest z melanocytami, czyli komórkami wytwarzającymi barwnik zwany melaniną. Jest ona odpowiedzialna za ciemnienie naskórka np. pod wpływem promieniowania słonecznego. Właśnie dlatego czerniak skóry przyjmuje najczęściej postać pieprzyka. Może rozwinąć się na już istniejących zmianach barwnikowych lub pojawić się w formie nowego znamienia.
Niestety jest to jeden z najbardziej agresywnych nowotworów, ponieważ szybko się rozrasta i powoduje liczne przerzuty. Właśnie dlatego tak ważne jest wczesne rozpoznanie choroby. Wycięcie zmiany barwnikowej w odpowiednim momencie hamuje bowiem jej dalszy rozwój i daje szansę na całkowite wyleczenie.
W Polsce czerniak skóry jest wciąż diagnozowany zbyt późno, dlatego mamy tak wysoki poziom umieralności na ten typ nowotworu. Lekarze nieustannie więc sygnalizują, że każdy powinien wiedzieć, jak rozpoznać problem, a także jak się chronić przed rozwojem choroby.
Rodzaje czerniaka
Istnieje kilka rodzajów czerniaka skóry, które różnią się głównie miejscem występowania, ale też objawami i sposobem postępowania choroby. Do najczęściej występujących należą poniższe odmiany:
-
szerzący się powierzchownie – dotyczy nawet 70% przypadków i zazwyczaj przybiera postać płaskich znamion o brązowym lub czarnym kolorze oraz nieregularnym kształcie,
-
guzkowy – uznawany jest za najcięższą postać choroby i jak sama nazwa wskazuje, przybiera formę guzka, który dość szybko rozrasta się i wnika w głębsze partie skóry,
-
wywodzący się z plam soczewicowatych – objawia się powstawaniem drobnych guzków w obrębie twarzy lub szyi i najczęściej występuje u osób starszych, zwłaszcza tych, które przez lata narażone były na silne działanie promieni słonecznych,
-
akralny – jest on najczęściej umiejscowiony na podeszwach stóp i wewnętrznych części dłoni; występuje jednak rzadko u przedstawicieli rasy białej,
-
podpaznokciowy – charakteryzuje się zmianami barwnikowymi na paznokciach stóp lub dłoni.
Warto wiedzieć, że czerniak może zaatakować także powieki lub gałkę oczną, a nawet błony śluzowe jamy ustnej i narządów płciowych.
Stopnie zaawansowania czerniaka
Jak już wspomnieliśmy wyżej, czerniak skóry jest dość szybko rozwijającym się nowotworem. Możliwości jego wyleczenia w dużej mierze zależą od stadium choroby. Do oceny etapu jej rozwoju specjaliści stosują klasyfikację TNM, gdzie T oznacza ognisko pierwotne (zmianę na skórze), N – występowanie przerzutów do węzłów chłonnych, a M – pojawienie się przerzutów do innych narządów. Według tej skali wyróżnia się następujące stopnie zaawansowania czerniaka:
-
stopień 0 – jeśli zmiana występuje wyłącznie miejscowo i nie tworzy nacieków,
-
stopień 1 – charakteryzuje się niewielką zmianą (do 2 mm) i brakiem zajęcia węzłów chłonnych,
-
stopień 2 – w tym przypadku znamię jest większe i ma około 4 mm,
-
stopień 3 – na tym etapie występują już przerzuty do węzłów chłonnych,
-
stopień 4 – jest to najbardziej zaawansowane stadium choroby, w którym dochodzi do przerzutów do innych narządów ciała np. płuc lub wątroby.
Czynniki sprzyjające powstawaniu czerniaka
Za powstaniem czerniaka zwykle stoją czynniki genetyczne. Na chorobę narażone są więc szczególnie osoby, których bliscy członkowie rodziny również chorowali na ten nowotwór. Do innych czynników sprzyjających rozwinięciu się schorzenia należą również:
-
fenotyp skóry I lub II (uroda nordycka): jasna karnacja, rude lub blond włosy, piegowata cera i niebieskie oczy,
-
posiadanie na skórze licznych znamion i pieprzyków,
-
niska tolerancja na słońce – np. szybkie czerwienienie się naskórka wskutek ekspozycji na promieniowanie UV oraz skłonność do poparzeń,
-
ciężkie oparzenia słoneczne w przeszłości,
-
częsta ekspozycja na działanie promieni ultrafioletowych (zarówno pochodzących ze słońca, jak i solarium),
-
zakażenie HPV,
-
leczenie immunosupresyjne (np. po przeszczepie),
-
wiek – czerniak częściej pojawia się po 40. roku życia, choć bywa diagnozowany także u młodszych osób.
Czerniak jest chorobą występującą u obu płci, jednak u kobiet najczęściej zlokalizowany jest na kończynach, natomiast u mężczyzn na tułowiu.
Objawy czerniaka: kryteria ABCDE
Podstawowym symptomem choroby jest widoczna zmiana na skórze, która może pojawić się na już istniejącym pieprzyku lub na dotąd zdrowym fragmencie naskórka. Jak wygląda czerniak? Objawy, które powinny wzbudzić niepokój, najlepiej określają tzw. kryteria ABCDE opracowane przez Amerykańskie Towarzystwo Onkologiczne. Kolejne litery oznaczają konkretne cechy znamienia, które mogą świadczyć o nowotworze:
-
A – asymetria zmiany skórnej,
-
B – nieregularne brzegi,
-
C – kolor: czerwony, czarny lub zróżnicowany,
-
D – rozmiar powyżej 5-6 mm,
-
E – tzw. ewolucja zmiany, czyli pojawienie się nowych symptomów np. krwawienia, swędzenia, uwypuklenia itp.
Warto pamiętać, że natychmiastowej konsultacji lekarskiej wymaga zarówno pojawienie się nowego pieprzyka mającego choćby jedną z powyższych cech, jak i zauważenie zmian w wyglądzie istniejącego znamienia.
Diagnostyka czerniaka
Diagnostyką czerniaka zajmuje się dermatolog lub onkolog. W celu rozpoznania choroby specjalista najpierw dokładnie ogląda zmiany skórne, wykorzystując do tego dermatoskop lub wideodermatoskop, czyli urządzenie, które pozwala na duże powiększenie i dokładne oświetlenie oglądanego fragmentu skóry. Nowocześniejszą metodą jest badanie pod mikroskopem konfokalnym, który umożliwia ocenę znamienia na głębokości do 200-300 µm.
Do potwierdzenia schorzenia wykonuje się również biopsję w celu ustalenia złośliwości nowotworu. Polega ona na wycięciu fragmentu skóry zmienionej chorobowo wraz z marginesem zdrowej tkanki i poddaniu jej badaniu histopatologicznemu.
W przypadku zdiagnozowania choroby niezbędne jest również wykonanie badania ultrasonograficznego węzłów chłonnych oraz USG lub RTG pozostałych fragmentów ciała, jeśli istnieje podejrzenie przerzutów do innych narządów.
Sposoby leczenia czerniaka
Podstawowym sposobem leczenia czerniaka skóry jest chirurgiczne usunięcie całej zmiany chorobowej. Pacjenci we wczesnym stadium nowotworu zwykle nie wymagają dodatkowej terapii. W przypadku bardziej zaawansowanej choroby stosuje się zazwyczaj immunoterapię lub uznawane za nowocześniejsze tzw. leczenie ukierunkowane molekularnie.
Z kolei chorzy, u których występują przerzuty do odległych narządów, poddawani są zazwyczaj radioterapii, chemioterapii lub chirurgicznym zabiegom resekcji ognisk chorobowych. Forma leczenia w takich sytuacjach jest ustalana indywidualnie na podstawie stadium choroby oraz stanu zdrowia.
Profilaktyka: jak chronić się przed czerniakiem?
Ryzyko zachorowania na czerniaka skóry wzrasta wraz z wiekiem, jednak można je znacznie obniżyć poprzez odpowiednią profilaktykę. Specjaliści w tym celu zalecają przede wszystkim:
-
regularną kontrolę znamion i pieprzyków – warto ją przeprowadzać jak najczęściej samodzielnie, a przynajmniej raz w roku udać się do specjalisty,
-
ochronę przed promieniowaniem słonecznym – należy przez cały rok stosować kremy z filtrem UV, a latem unikać długotrwałego przebywania na słońcu w godzinach 11-16,
-
całkowite unikanie opalania zarówno na słońcu, jak i w solarium w przypadku osób z grupy ryzyka (np. o jasnej karnacji oraz obciążonych rodzinnie).
Mądrze korzystaj ze słońca i badaj znamiona!
Wiesz już, jak wygląda czerniak skóry i jak się przed nim chronić? Pamiętaj, że na wczesnym etapie rozwoju choroba ta jest całkowicie uleczalna, dlatego staraj się stosować do zaleceń profilaktycznych. Dzięki regularnym badaniom znamion oraz rozsądnemu korzystaniu ze słońca masz szansę uniknąć tego podstępnego nowotworu lub jego najpoważniejszych powikłań. Odwiedzaj blog naszej apteki Lek24 jak najczęściej, gdzie znajdziesz więcej porad na temat tego, jak zapewnić sobie skuteczną ochronę przed słońcem oraz jak dbać o zdrowie na co dzień.