W odróżnieniu od typu drugiego cukrzyca typu 1 występuje znacznie rzadziej, dotyczy głównie osób młodych i nie wynika z błędów żywieniowych, czy niezdrowego stylu życia. Choroba ta ma podłoże autoimmunologiczne i niestety jest nieuleczalna. Sprawdź, co jeszcze warto wiedzieć o tym rodzaju cukrzycy – jakie ma objawy, jak się ją diagnozuje oraz jak wygląda jej leczenie.
Cukrzyca typu 1 – przewlekła choroba autoimmunologiczna
Ze względu na rosnącą liczbę przypadków cukrzycę nazywa się już dzisiaj chorobą cywilizacyjną. Ogólnie jest to schorzenie, które wiąże się z podwyższonym poziomem glukozy we krwi, czyli tzw. hiperglikemią. Stan ten jest niebezpieczny dla organizmu, ponieważ w jego efekcie niszczone są małe i duże naczynia krwionośne. Przewlekła hiperglikemia może prowadzić zatem do niewydolności wielu narządów lub upośledzenia ich funkcji, dlatego właśnie tak ważne jest, by w miarę szybko zdiagnozować problem i rozpocząć leczenie.
W Polsce wyjątkowo szybko rośnie liczba osób chorujących na cukrzycę. Aktualnie jest to już 3 miliony pacjentów, jednak 90% z nich ma zdiagnozowany drugi typ tego schorzenia. Jedynie 5% wszystkich przypadków dotyczy typu pierwszego. Warto bowiem wiedzieć, że ta choroba metaboliczna występuje w kilku odmianach.
Typy cukrzycy: co warto o niech wiedzieć?
Podział cukrzycy na różne typy wynika z tego, że choroba ta może mieć odmienne przyczyny, a także inny przebieg. Z tego względu wyróżnia się jej następujące rodzaje:
-
typu 1 – charakteryzuje się ona insulinozależnością, a więc niewytwarzaniem przez trzustkę insuliny, która odpowiada za utrzymywanie właściwego stężenia glukozy we krwi,
-
typu 2 – wiążę się z insulinoodpornością, czyli z mniejszą reakcją organizmu na działanie insuliny, co zwykle wynika z otyłości,
-
ciążowa – występuje wyłącznie w czasie ciąży i jest konsekwencją oddziaływania hormonów łożyskowych, które zaburzają proces wydzielania insuliny oraz zwiększają produkcję glukozy przez wątrobę,
-
wtórna – jest to m.in. cukrzyca wywoływana przez inne choroby (np. trzustki lub nadczynność tarczycy) bądź spowodowana przyjmowaniem określonych leków.
Warto więc pamiętać, że cukrzyca typu 1 i 2 to w gruncie rzeczy dwie różne choroby, pomimo że mają podobne objawy. Różne jest jednak ich podłoże, co przekłada się także na odmienne metody leczenia.
Poznaj przyczyny cukrzycy typu 1
Na początku warto podkreślić, że cukrzyca typu 1 rozwija się głównie u osób młodych, między 10 a 30. rokiem życia, choć oczywiście zdarzają się przypadki, że jest diagnozowana w znacznie późniejszym wieku. Jak już wiemy, schorzenie to bezpośrednio wynika z tego, że trzustka nie produkuje insuliny. Przyczyną tego zjawiska jest uszkodzenie komórek beta tego narządu przez przeciwciała wytwarzane przez układ odpornościowy. Taki nieprawidłowy proces niszczenia własnych komórek przez organizm nazywa się autoagresją.
Cukrzyca typu 1 jest zatem chorobą autoimmunologiczną, podobnie jak np. Hashimoto czy bielactwo. Jej pierwotne przyczyny tak naprawdę nie są do końca znane. Obecnie uważa się, że za jej rozwój odpowiadają głównie predyspozycje genetyczne. Czynnikami zwiększającymi ryzyko zachorowania na to schorzenie mogą być również:
-
wirusy – m.in. świnki, różyczki, grypy, czy też te wywołujące zapalenie wątroby typu A,
-
zbyt szybkie włączenie do diety dziecka mleka krowiego lub produktów zawierających gluten (warto tu dodać, że u osób chorujących na cukrzycę typu 1 często występuje także celiakia),
-
niedobór witaminy D.
Badania diagnostyczne – sprawdź, kiedy i jakie wykonać
Podstawowym sposobem diagnozowania każdej cukrzycy jest analiza objawów oraz badanie stężenia glukozy we krwi. To ostatnie może świadczyć o chorobie, jeśli pokazuje następujące wyniki:
-
glikemia przygodna jest równa lub większa niż 200 mg/dl,
-
glikemia na czczo przy dwukrotnym badaniu jest równa lub przewyższająca wartość 126 mg/dl,
-
glikemia po 2 godzinach od doustnego podania glukozy (tzw. test OGTT) jest równa lub wyższa niż 200 mg/dl.
W celu identyfikacji cukrzycy typu 1 przeprowadza się również specjalistyczne testy na oznaczenie przeciwciał:
-
ICA – przeciwko wyspom trzustkowym,
-
GADA – przeciwko dekarboksylazie,
-
IA-2A – związane z guzem insulinowym,
-
ZnT8A – przeciwko białku transportującemu cynk.
Poza tym pacjenci często są kierowani także na badanie moczu w celu sprawdzenia, czy nie zawiera on ciał ketonowych. Skutkiem długotrwałego braku insuliny w organizmie może być bowiem kwasica ketonowa, która jest stanem poważnego zagrożenia dla zdrowia, a nawet życia.
Jakie są objawy zachorowania na cukrzycę?
Zazwyczaj objawy cukrzycy typu 1 pojawiają się nagle i dość szybko się nasilają, co odróżnia tę chorobę od schorzenia typu 2, które rozwija się często przez wiele lat bez wyraźnych dolegliwości. Do najważniejszych symptomów wariantu pierwszego choroby zalicza się między innymi:
-
wzmożone pragnienie,
-
częste oddawanie moczu (u dzieci objawia się to także moczeniem nocnym),
-
sucha skóra,
-
nadmierna senność,
-
osłabienie i uczucie ciągłego zmęczenia,
-
zwiększona skłonność do infekcji (zwłaszcza w obrębie układu moczowo-płciowego),
-
zaburzenia ostrości widzenia,
-
nagły spadek masy ciała,
-
wolniejsze gojenie się ran.
Jak już wspomnieliśmy wyżej, wskutek zatrzymania produkcji insuliny przez trzustkę dochodzi do znacznego zwiększenia poziomu glukozy we krwi, co w konsekwencji może wywołać kwasicę ketonową. Objawami tego stanu są właśnie wymienione wyżej dolegliwości, a dodatkowo także: charakterystyczny zapach acetonu z ust, przyspieszenie akcji serca, zaburzenia oddychania, niskie ciśnienie krwi. Przy rozpoznaniu takich symptomów należy szybko wezwać pogotowie, ponieważ kwasica ketonowa może skutkować nawet śmiercią.
Leczenie cukrzycy typu 1: najważniejsze informacje
Obecnie leczenie cukrzycy typu 1 polega wyłącznie na podawaniu pacjentowi insuliny. Niestety tego wariantu choroby nie da się leczyć za pomocą doustnych leków, tak jak ma to miejsce w wielu przypadkach cukrzycy typu 2.
Pacjenci z rozpoznanym typem pierwszym schorzenia najczęściej mają zastosowaną tzw. intensywną czynnościową insulinoterapię, która naśladuje działanie trzustki u osoby zdrowej. Polega to na całodobowym podawaniu niewielkich ilości insuliny (najlepiej za pomocą osobistej pompy insulinowej), które pozwalają na utrzymanie glukozy na prawidłowym poziomie.
Taka forma leczenia wymaga także stałego kontrolowania glikemii – chorzy samodzielnie muszą zatem ją badać np. przy użyciu domowego glukometru lub nowoczesnego sensora przyczepionego do ramienia oraz specjalnej aplikacji w telefonie.
Dieta w cukrzycy: jakie ma znaczenie?
Oprócz insulinoterapii w leczeniu choroby znaczenie ma także przestrzeganie pewnych zasad żywieniowych. Dieta przy cukrzycy typu 1 opiera się przede wszystkim na właściwym bilansowaniu posiłków pod względem ilości węglowodanów i unikaniu produktów o wysokim indeksie glikemicznym.
Jadłospis diabetyka najlepiej komponować na bazie takich produktów jak:
-
warzywa,
-
rośliny strączkowe,
-
chude mięso,
-
ryby,
-
pełnoziarniste produkty zbożowe,
-
nabiał o obniżonej zawartości tłuszczu,
-
oleje roślinne.
Do minimum powinno się natomiast ograniczyć spożywanie produktów zawierających biały cukier, ponieważ on najszybciej podnosi poziom glukozy we krwi. Uważać należy także na słodkie owoce (wszystkie suszone i kandyzowane oraz niektóre świeże np. winogrona, ananasy i dojrzałe banany) oraz żywność wysoko przetworzoną (czyli np. gotowe dania i fast foody). Nie są także wskazane potrawy tłuste i smażone.
Co ważne, osoby chorujące na cukrzycę powinny spożywać kilka mniejszych posiłków dziennie w równych odstępach czasu.
Do czego może doprowadzić nieleczenie cukrzycy?
Nieleczona cukrzyca (każdego typu) może prowadzić do poważnych powikłań zagrażających nawet życiu. Do jej najgroźniejszych skutków zaliczamy m.in.:
-
śpiączkę cukrzycową,
-
uszkodzenia narządu wzroku prowadzące do ślepoty – m.in. zaćmę, jaskrę oraz retinopatię cukrzycową,
-
choroby nerek,
-
zaburzenia pracy układu krążenia – w tym także zwiększone ryzyko zawału serca i udaru mózgu,
-
zespół stopy cukrzycowej,
-
choroby układu kostno-stawowego.
Na blogu Lek24 znajdziesz informacje o zdrowiu
Ze względu na autoimmunologiczny charakter cukrzycy typu 1 nie można uniknąć poprzez profilaktykę zdrowotną. Ważne jest jednak, by regularnie się badać, ponieważ od tego zależy szybka diagnoza choroby. Styl życia ma natomiast duży wpływ na ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2. Dowiedz się więcej na ten temat, czytając blog naszej apteki Lek24, gdzie znajdziesz wiele informacji w tym zakresie np. na temat właściwego odżywiania.