Czym charakteryzują się zaburzenia gospodarki lipidowej
Zaburzenia gospodarki lipidowej (dyslipidemia) to nic innego jak stan, w którym stężenie lipidów w osoczu nie odpowiada wartościom uznanym za prawidłowe. Chodzi tu o rodzaj tłuszczów, które pełnią w naszym organizmie wiele ważnych funkcji. Do najważniejszych z nich zaliczamy cholesterol oraz trójglicerydy (inaczej zwane triglicerydami).
Dislipediemia występuje w trzech wariantach:
-
hipercholesterolemii – polegającej na podwyższonym poziomie cholesterolu całkowitego oraz frakcji LDL,
-
hipertriglicerydemii – przy której występuje zbyt wysokie stężenie trójglicerydów,
-
hiperlipidemii mieszanej – która charakteryzuje się zwiększonym poziomem wszystkich powyższych lipidów.
W przypadku cukrzyków diagnozowana jest głównie hipercholesterolemia.
Cholesterol – czym jest i jakie pełni funkcje?
Wiemy już, że cholesterol jest rodzajem lipidu występującego naturalnie w naszym organizmie. Jest on produkowany w wątrobie oraz dostarczany wraz z pokarmem. W naszym ciele pełni on wiele ważnych funkcji, ponieważ stanowi składnik budulcowy błon komórkowych i jest niezbędny do produkcji m.in. kwasów żółciowych, wielu ważnych hormonów oraz witaminy D3.
Co ważne, związek ten jest transportowany w organizmie poprzez cząsteczki białkowe zwane lipoproteinami. Mogą mieć one różną wielkość i od tego zależy, w jakim kierunku transportują cholesterol, a także jakie pełni on ostatecznie funkcje.
„Dobry” i „zły” cholesterol: poznaj różnicę
Na pewno słyszałeś, że cholesterol może być dobry (HDL) lub zły (LDL). Takie określenia wobec niego stosuje się ze względu na to, że może on albo pozytywnie wpływać na nasz organizm, albo mu szkodzić. Zależy to głównie od tego, w jakiej frakcji występuje, a więc jakie lipoproteiny go transportują:
-
HDL – są to lipoproteiny o wysokiej gęstości, które przenoszą nadmiar cholesterolu z komórek ciała do wątroby, gdzie może być on przetworzony i usunięty z organizmu (im więcej jest zatem HDL, tym lepiej),
-
LDL – są to lipoproteiny o niskiej gęstości, które dostarczają cholesterol z wątroby do komórek i jeśli robią to w nadmiarze, to może dojść do odkładania się go w ścianach krwionośnych, co jest bezpośrednią przyczyną miażdżycy i jej powikłań (właśnie dlatego zbyt wysoki poziom LDL nie jest wskazany).
Przypomnijmy zatem, że najczęściej występująca przy cukrzycy hipercholesterolemia charakteryzuje się podwyższonym poziomem cholesterolu całkowitego oraz jego złej frakcji LDL.
Lipidogram – jakie badania wchodzą w jego zakres?
Chcąc stwierdzić, czy cukrzycy towarzyszy hipercholesterolemia, należy wykonać specjalistyczne badanie, czyli tzw. lipidogram (inaczej profil lipidowy). Polega ono na pobraniu próbki krwi żylnej pacjenta i określenia w niej poziomu wszystkich najważniejszych lipidów, a więc:
Badanie powinno być wykonane w godzinach porannych i na czczo, a więc z zachowaniem nawet 12-godzinnej przerwy w spożywaniu posiłków. Skierowanie na taki test powinien wypisać lekarz, ale można go także przeprowadzić na własną rękę i odpłatnie w niemal każdym laboratorium diagnostycznym.
Jaki poziom cholesterolu w cukrzycy powinien niepokoić?
Lipidogram powinien zobaczyć lekarz, ponieważ tylko on jest w stanie ocenić, czy jego wynik może świadczyć o hipercholesterolemii. Na pewno jednak u diabetyków niepokój powinny wzbudzić parametry odbiegające od normy, czyli gdy stężenie:
-
cholesterolu całkowitego TC jest wyższe niż 175 mg/dl,
-
frakcji LDL przekracza 100 mg/dl (przy cukrzycy bez powikłań narządowych) lub 70 mg/dl (przy cukrzycy z chorobami towarzyszącymi),
-
frakcji HDL jest niższe niż 40 mg/dl w przypadku mężczyzn i 50 mg/dl u kobiet.
Warto tutaj zwrócić uwagę, że standardowa norma LDL dla osób zdrowych i nieobciążonych ryzykiem chorób układu krążenia jest znacznie wyższa, bo wynosi 115 mg/dl. Na wynikach z laboratorium często jest podawana właśnie taka wartość, która może być myląca dla osób chorych na cukrzycę. Właśnie dlatego profil lipidowy powinien zobaczyć lekarz – albo rodzinny, albo diabetolog zajmujący się leczeniem hiperglikemii pacjenta.
Przyczyny i objawy hipercholesterolemii
Skąd się bierze hipercholesterolemia przy cukrzycy? Otóż wszystkiemu winny jest podwyższony poziom cukru we krwi towarzyszący tej chorobie. To właśnie pod jego wpływem frakcja LDL ulega tzw. procesowi glikacji, a więc przyłączania się do jego cząsteczek glukozy. Przez to takie formy cholesterolu są mniejsze i szybciej przyczepiają się do ścian naczyń krwionośnych, tworząc tym samym blaszki miażdżycowe.
Niestety objawy hipercholesterolemii w początkowych stadium zaburzeń gospodarki lipidowej w zasadzie nie występują, dlatego wielu pacjentów nie ma świadomości o istnieniu problemu. Dowiadują się o nim dopiero po rutynowych badaniach, gdy lekarz zleci im profilaktycznie sprawdzenie lipidogramu. Pewnym sygnałem świadczącym o zbyt wysokim cholesterolu mogą być jednak następujące dolegliwości:
-
bóle dławicowe w klatce piersiowej,
-
zawroty głowy,
-
rąbek rogówkowy – jest to charakterystyczna jasna obwódka wokół tęczówki oka,
-
kępki żółte – są to niewielkie narośla w postaci grudek, które powstają najczęściej na powiekach, łokciach i kolanach.
W zaawansowanej fazie miażdżycy może dojść do poważniejszych powikłań np. zawału serca lub udaru mózgu, które zagrażają nie tylko zdrowiu, ale także życiu.
Rola diety w leczeniu dyslipidemii
Dyslipidemię objawiającą się podwyższonym poziomem LDL leczy się w każdym przypadku podobnie, a więc za pomocą farmakologii oraz metod niefarmakologicznych. Jeśli chodzi o leki na cholesterol i miażdżycę, to zazwyczaj stosowane są statyny, które blokują wytwarzanie LDL w wątrobie. Są też preparaty podwyższające poziom HDL. Dobór farmaceutyków zależy więc od decyzji specjalisty, który przed jej podjęciem musi wziąć pod uwagę ogólny stan pacjenta oraz schorzenia współistniejące.
W przypadku cukrzyków ogromną rolę w wyrównaniu gospodarki lipidowej odgrywa także zmiana stylu życia. Specjaliści zalecają im m.in.:
-
aktywność fizyczną,
-
redukcję masy ciała (dotyczy to osób z nadwagą lub otyłością),
-
odstawienie używek (zwłaszcza alkoholu i nikotyny),
-
stosowanie odpowiedniej diety.
W przypadku ostatniego zalecenia diabetyków obowiązuje przede wszystkim dieta cukrzycowa, a więc ograniczająca spożycie produktów z wysokim indeksem glikemicznym, które podwyższają poziom glukozy we krwi. Już samo to powinno pozytywnie wpłynąć na obniżenie LDL, ale dodatkowo warto także wyeliminować z jadłospisu źródła pokarmowe cholesterolu. Należą do nich głównie tłuszcze zwierzęce, a więc np. smalec, czy też czerwone mięso (zwłaszcza wieprzowina).
Przy cukrzycy i wysokim poziomie LDL warto natomiast spożywać jak najwięcej produktów bogatych w błonnik (np. rośliny strączkowe) i nienasycone kwasy tłuszczowe (np. oleje roślinne). Wymienione artykuły spożywcze są także naturalnym źródłem fitosteroli, które ograniczają wchłanianie cholesterolu w jelicie, dlatego też z tego względu nie powinno ich zabraknąć w diecie diabetyka borykającego się z zaburzeniami gospodarki lipidowej.
Zadbaj o właściwy poziom cholesterolu
O właściwy poziom cholesterolu powinni dbać wszyscy, ale przy cukrzycy jest to szczególnie ważne, ponieważ choroba ta sprzyja hipercholesterolemii i jej groźnym powikłaniom. Pamiętaj zatem, aby regularnie wykonywać lipidogram i w razie nieprawidłowych wyników jak najszybciej udać się po poradę do specjalisty. Więcej o profilaktyce zdrowotnej przeczytasz na blogu apteki Lek24, dlatego zaglądaj do niego jak najczęściej, aby zadbać o siebie i swoich bliskich.