Już dawno temu opisano objawy endometriozy. Jednak pomimo wieloletnich badań klinicznych, nadal do końca nie wiadomo, dlaczego gruczoły jamy śluzowej macicy występują u niektórych kobiet poza ich prawidłową lokalizacją. Wiele pań nawet nie wie, że cierpi na tę chorobę. Co to jest endometrioza i jak się ją leczy? Wyjaśniamy – sprawdź!
Czym jest endometrioza i jakie są jej przyczyny?
Endometrioza – inaczej gruczolistość macicy – to choroba przewlekła powodująca rozrastanie się błony śluzowej macicy (czyli endometrium) poza tym narządem, najczęściej wewnątrz jamy brzusznej. W większości odnotowanych przypadków ogniska zapalne są rozmieszczone w okolicy organów rozrodczych, ale nie tylko. Mogą pojawiać się wszędzie, z wyjątkiem włosów i paznokci. Jeśli rozrastająca się błona śluzowa uciska jajowód, zamyka swobodny przepływ plemników, znacząco obniża to szanse na zapłodnienie.
Dotychczas nie ustalono dokładnie przyczyny tej choroby. Podstawowym mechanizmem powstania ognisk endometriozy jest zazwyczaj wsteczne miesiączkowanie, tzn. przedostawanie się krwi menstruacyjnej przez jajowody do jamy otrzewnowej i wszczepianie się złuszczonych komórek endometrium. Jednak to nie wszystko. Taki mechanizm może pojawiać się także u kobiet zdrowych. Dlatego przy diagnostyce trzeba brać pod uwagę również inne czynniki.
Kto choruje na endometriozę? Czynniki ryzyka
Wbrew powszechnemu przekonaniu, nie jest to schorzenie rzadkie. Na endometriozę cierpią najczęściej panie w wieku rozrodczym – występuje ona u około 6-10% wszystkich kobiet w tym przedziale wiekowym. Rozpoznaje się ją zarówno u nastolatek (25-38%), jak i u kobiet w wieku przedmenopauzalnym (2,5-6%).
Do czynników ryzyka zalicza się:
- uwarunkowania genetyczne – endometrioza bywa dziedziczna, średnio 3- do 10-krotnie większe jest prawdopodobieństwo zachorowania u pań, których krewne pierwszego stopnia zmagają się z tą chorobą,
- upośledzenie odpływu krwi miesiączkowej z macicy na zewnątrz – wady rozwojowe macicy, przebyte zakażenia, urazy, interwencje pooperacyjne,
- wczesne wystąpienie pierwszej miesiączki,
- krótkie cykle miesiączkowe,
- bezpłodność.
Najczęstsze objawy endometriozy
Bóle menstruacyjne stają się nie do zniesienia, a krwawienia coraz obfitsze? Ogniska zapalne endometriozy najczęściej lokalizują się oprócz jajników i jajowodów w węzłach krzyżowo-macicznych. Objawy gruczolistości macicy to bardzo często ból:
- podczas miesiączkowania – dotyczy ok. 78% kobiet z tym schorzeniem,
- w dole brzucha – ok. 39%,
- odczuwalny podczas stosunków płciowych – ok. 32%,
Kobiety cierpiące na endometriozę zmagają się ponadto z:
- uczuciem zmęczenia,
- bólami owulacyjnym oraz pęcherza moczowego, z okresowo występującym krwiomoczem,
- obfitymi miesiączkami,
- nieprawidłowym krwawieniem z dróg rodnych.
Wraz z rozwojem choroby próby współżycia stają się dla kobiety coraz bardziej bolesne. Wiele pań bezskutecznie próbuje zajść w ciążę – 40% pacjentek ma problemy z płodnością. Niekiedy mogą pojawiać się objawy z przewodu pokarmowego, np. wzdęcia, biegunki – same lub na przemian z zaparciami, a także z przewodu moczowego – parcia naglące lub częstomocz. Symptomy endometriozy bywają także podobne do niektórych schorzeń nowotworowych.
Jak wykryć endometriozę?
Wcześnie rozpoznana i odpowiednio leczona endometrioza daje dobre rokowania w kwestii poprawy jakości życia, ale choroba jest niestety nieuleczalna. Jej wykrycie to proces długotrwały i wieloetapowy. Przede wszystkim warto najpierw zgłosić się do ginekologa, który:
- przeprowadzi szczegółowy wywiad,
- wykona badanie ginekologiczne,
- najprawdopodobniej zleci badania obrazowe: USG – badania ultrasonograficzne przez powłoki brzuszne, dopochwowe oraz przez odbyt, MRI – rezonans magnetyczny, TK – tomografię komputerową,
- może skierować na laparoskopię wraz z badaniem histopatologicznym – oglądanie pod mikroskopem materiału tkankowego pobranego od pacjentki.
Lekarze dzielą endometriozę na cztery stopnie zaawansowania: I – minimalny, II – łagodny, III – umiarkowany i IV – ciężki.
Jak leczy się endometriozę?
W leczeniu endometriozy zastosowanie mają metody farmakologiczne oraz chirurgiczne. Niekiedy wskazane jest wykorzystanie obu naraz. O tym decyduje lekarz. Wybór sposobu terapii zależy od:
- stopnia zaawansowania choroby,
- objawów,
- umiejscowienia ogniska,
- tego, czy kobieta planuje macierzyństwo,
- wieku pacjentki.
Leczenie farmakologiczne
Można je zastosować wówczas, gdy kobieta chora na endometriozę nie planuje zajść w ciążę. Farmakoterapia polega na stosowaniu:
Przyjmowanie progestagenów pod ścisłą kontrolą specjalisty jest bezpieczne i raczej nie powoduje poważnych skutków ubocznych. Kuracja trwa standardowo od 6 do 15 miesięcy. Dzięki temu zmiany chorobowe mogą się cofnąć, a ból ustąpić. Jednak z chwilą przerwania terapii objawy często powracają.
Jeśli leczenie farmakologiczne nie przynosi oczekiwanych efektów, wówczas lekarz może zalecić wykonanie zabiegu operacyjnego.
Leczenie chirurgiczne
Ta metoda jest przeznaczona głównie dla kobiet z dolegliwościami bólowymi, gdy inne terapie nie przyniosły poprawy. Powinny ją rozważyć także pacjentki, u których stwierdzono, że to właśnie endometrioza jest przyczyną niepłodności. Wskazaniem do przeprowadzenia leczenia chirurgicznego są ponadto duże guzy endometrialne naciekające:
- jelito,
- drogi moczowe i pęcherz moczowy,
- przegrodę odbytniczo-pochwową.
Metoda pozwala na uwolnienie zrostów, przywrócenie warunków anatomicznych, wycięcie guzów endometrialnych, poprawę płodności i wyeliminowanie dolegliwości bólowych.
Wyróżnia się dwie metody leczenia chirurgicznego endometriozy:
- zachowawcza – podczas operacji usuwa się ogniska zapalne w sposób najmniej inwazyjny, aby zostały zachowane funkcje jajników i narządów układu rozrodczego. Zabieg ma na celu uwolnienie zrostów, aby przywrócić prawidłową anatomię tych narządów,
- radykalna – w tym przypadku oprócz ognisk zapalnych w obrębie miednicy mogą zostać usunięte cały jajnik lub oba, a niekiedy cała macica. Taki zabieg zaleca się wykonać u kobiet, u których ani farmakoterapia, ani leczenie zachowawcze nie przyniosły spodziewanych efektów, a także, gdy pacjentka nie planuje zajścia w ciążę.
Fizjoterapia i dieta – jak mogą wspomóc leczenie?
Właściwe odżywianie może wspomóc leczenie endometriozy. Należy skoncentrować się na poprawie gospodarki hormonalnej i zmniejszeniu stanu zapalnego. Zalecana jest dieta niskocholesterolowa i o niskim indeksie glikemicznym. Dzięki temu dostarczysz organizmowi witamin i składników mineralnych, a także wielu przeciwutleniaczy. Zadbasz też o prawidłową masę ciała. Zrezygnuj z żywności wysokoprzetworzonej, ogranicz spożywanie czerwonego mięsa, cukru, produktów bogatych w tłuszcze trans i tłustego nabiału. Wprowadź do diety dużo warzyw zielonolistnych, owoców oraz nasion roślin strączkowych. Dostarczaj organizmowi kwasów omega-3 i pamiętaj o antyoksydantach – witaminie E i glutationie.
Fizjoterapia zaś ma za zadanie przywrócić ruchomość kręgosłupa i w miarę możliwości polepszyć drenaż płynów z obszarów miednicy. Przy endometriozie zalecana jest umiarkowana, systematyczna aktywność fizyczna, która pomoże:
- przywrócić prawidłową wymianę gazową, przepływ krwi i odżywienie tkanek,
- wyeliminować toksyny z organizmu,
- usprawnić pracę narządów,
- zredukować napięcie i stres.
Endometrioza a płodność kobiety
Zastanawiasz się, jaka jest zależność między endometriozą a szansą na zajście w ciążę? Im dłużej choroba jest niezdiagnozowana, tym szanse kobiety na macierzyństwo są mniejsze. Ogniska zapalne mogą powodować niedrożność jajowodów czy uszkodzenie struktury jajników. Występują zaburzenia owulacji, płyn otrzewnowy pań dotkniętych endometriozą ma niekorzystny wpływ na ruchomość plemników. To z kolei może utrudniać zapłodnienie komórki jajowej. Jeśli jednak kobieta zajdzie w ciążę mimo endometriozy, musi szczególnie na siebie uważać, gdyż ryzyko poronienia jest bardzo duże.
Wczesna diagnostyka to szansa na zahamowanie choroby
Niedrożność jajowodów, zaburzenia perystaltyki jelit, a także problem z zajściem w ciążę, to tylko niektóre konsekwencje endometriozy. W skrajnych przypadkach ogniska choroby mogą pojawić się w mózgu czy płucach, a to realnie zagraża życiu pacjentki. Dlatego nie lekceważ niepokojących objawów i regularnie odwiedzaj ginekologa. Pamiętaj, wczesna diagnostyka oraz właściwe leczenie to szansa na zahamowanie choroby i normalne życie.