Organizm ludzki ma różne sposoby obrony przeciwko szkodzącym mu czynnikom. W momencie dostania się do układu pokarmowego bakterii i drobnoustrojów może dojść do tzw. zatrucia pokarmowego. Reakcją organizmu jest próba jak najszybszego usunięcia szkodliwych patogenów, stąd pojawiają się nieprzyjemne biegunki, wymioty, gorączka czy ból. Poznaj najczęstsze rodzaje i przyczyny zakażenia. Jak leczyć zatrucie pokarmowe i co jeść podczas choroby?
Przyczyny zatrucia pokarmowego
Mówiąc o zatruciu, najczęściej mamy na myśli dyskomfort trawienny na skutek zjedzenia niektórych pokarmów. Z medycznego punktu widzenia zatrucie pokarmowe jest gwałtowną reakcją organizmu objawiającą się dolegliwościami żołądkowo-jelitowymi. Najczęściej pojawiają się krótko (już kilka godzin) po posiłku i mogą trwać od jednego do nawet kilku dni. Dzięki temu, że objawy widoczne są dość szybko, można łatwo skojarzyć je z konkretnym jedzeniem oraz łatwo postawić diagnozę. Z reguły zatrucie pokarmowe, jako dość powszechna choroba, przebiega łagodnie, jednak zdarzają się cięższe przypadki, w tym śmiertelne.
Najczęstszym źródłem dolegliwości trawiennych tego rodzaju są bakterie zawarte w produktach odzwierzęcych. Statystycznie dużo zatruć zdarza się latem, wraz ze wzrostem temperatury, ponieważ w żywności swobodnie rozwijają się drobnoustroje, również na wakacjach za granicą na skutek spożycia pokarmów niewiadomego pochodzenia. Duża ilość bakterii oraz produkowane przez nie toksyny przedostają się do organizmu człowieka, wywołując niepożądane reakcje.
Wśród bakterii, które najczęściej wywołują zatrucie pokarmowe, znajdują się:
-
Campylobacter;
-
Salmonella;
-
Bacillus cereus;
-
Escherichia coli.
Za genezę chorób przenoszonych drogą pokarmową odpowiada z reguły człowiek. Oznacza to, że ktoś zaniedbał podstawowych zasad higieny, czyli mycia rąk i surowej żywności. Mogły zostać pominięte również rygory sanitarne, np. kontrola weterynaryjna.
Rodzaje zatruć pokarmowych
Nie zawsze to bakterie stoją za zatruciem pokarmowym. Gwałtowne reakcje układu pokarmowego powodują czasem także wirusy, grzyby i pasożyty. W zależności od tego leczenie czy przebieg choroby mogą być inne.
-
Zatrucie bakteryjne. Wywołują je bakterie znajdujące się w pożywieniu, które zostało przygotowane ze złej jakości surowców lub przy niedostatecznej higienie. Zazwyczaj przebiega łagodnie.
-
Zatrucie wirusowe. Wirusowe zapalenie żołądka i jelit jest często określane słowami, „jelitówka” lub „grypa żołądkowa”. Podłożem choroby są wirusy, które najczęściej przenoszą małe dzieci.
-
Zatrucie grzybiczne. Chorobę wywołują mytotoksyny – toksyny pleśni znajdującej się na przeterminowanej żywności. Należy pamiętać, że grzyby mogą przetrwać nawet obróbkę w wysokiej temperaturze.
-
Zatrucie pasożytnicze. Występuje ono na skutek zaatakowania pasożytami (tasiemiec, glista, węgorek czy owsiki). Jest trudne do wykrycia i często po objawach zatrucia choroba przechodzi w stan utajony.
Najczęstsze dolegliwości przy zatruciu
Czas pojawienia się pierwszych objawów zatrucia pokarmowego różni się w zależności od stanu organizmu i jego reakcji, a także źródła zakażenia czy rodzaju bakterii. U niektórych osób dolegliwości mogą wystąpić już w godzinę po posiłku.
Najbardziej charakterystycznymi objawami zatrucia są wymioty i biegunki. Gdy występują razem, rośnie ryzyko odwodnienia, dlatego należy wówczas zadbać o uzupełnianie płynów oraz elektrolitów. Symptomom tym mogą towarzyszyć:
-
bóle brzucha;
-
bóle mięśniowe;
-
dreszcze;
-
gorączka;
-
krew w stolcu;
-
uczucie rozbicia.
W przypadku zakażeń bakteryjnych i wirusowych organizm zazwyczaj szybko zwalcza przyczynę problemu, a objawy ustępują samoistnie. Czas wyleczenia zależy od kilku czynników, w tym odporności pacjenta, i trwa nawet od jednego dnia do tygodnia.
Jak wygląda leczenie objawów?
Chociaż zatrucie pokarmowe zazwyczaj jest niegroźne dla zdrowia, należy zadbać o odpowiednią opiekę nad pacjentem poprzez łagodzenie objawów oraz uzupełnianie utraconych składników odżywczych. To odwodnienie jest potencjalnie największym ryzykiem podczas choroby.
Prawidłowa dieta: co można jeść?
Zakażenia obejmujące układ pokarmowy wymagają zastosowania specjalnej diety. W początkowej fazie, gdy przeważają częste wymioty, najlepiej powstrzymać się od jedzenia stałych pokarmów. Jednocześnie należy wciąż uzupełniać płyny – zaleca się wybierać niegazowaną wodę lub słabą herbatę. Między wymiotami można pić płyny w niewielkich ilościach (po kilka łyżek). W aptece dostępne są również krople zmniejszające częstotliwość wymiotów, zazwyczaj składają się one z roślinnych wyciągów.
Posiłki najlepiej wprowadzić drugiego dnia, gdy żołądek się nieco uspokoi. Jednak dieta musi być lekkostrawna i nie obciążać układu pokarmowego, gdy trwa zatrucie pokarmowe. Co jeść podczas choroby? Pacjentom można podawać wszelkiego rodzaju kleiki i kisiele oraz musy z banana, dyni lub marchewki, które wpływają łagodząco na żołądek i jelita. Spośród bardziej konkretnych produktów początkowo dobrze wybierać białe pieczywo w postaci sucharków i biszkoptów. Wbrew pozorom niewskazany jest tu błonnik (a więc surowe warzywa i owoce czy pieczywo pełnoziarniste), który przyspiesza perystaltykę jelit.
Nawodnienie: dlaczego jest tak ważne?
Podczas zatrucia pokarmowego wymioty oraz biegunka skutkują utratą znacznej ilości płynów z organizmu. Wraz z nimi dochodzi do ubytków elektrolitów, czyli podstawowych pierwiastków do życia. Zachwianie w równowadze wodno-elektrolitowej może prowadzić do złego samopoczucia, mdłości, omdleń, a w ekstremalnych przypadkach, do zgonu.
To normalne, że pacjent w pierwszej fazie zakażenia zazwyczaj nie odczuwa pragnienia ani głodu. Niemniej jednak niezwykle ważne jest podawanie mu płynów w małych porcjach. Oprócz wody można wybrać również saszetki z elektrolitami do rozpuszczenia.
Domowe sposoby na zatrucie pokarmowe
Objawy zatrucia pokarmowego można z powodzeniem leczyć w domu. Na wszelki wypadek warto wyposażyć apteczkę w leki bez recepty oraz suplementy, które mogą wspomóc powrót do zdrowia. Mamy i babcie z pewnością dobrze kojarzą węgiel aktywny jako preparat na zatrucia. Jednocześnie już w pierwszych fazach zatrucia warto wspomóc florę bakteryjną jelit, sięgając po probiotyki.
W przypadku łagodniejszych dolegliwości żołądkowych można zastosować ziołowe herbatki np. z mięty czy imbiru.
Kiedy udać się do lekarza? Alarmujące objawy
Konsultacji lekarskiej wymagają objawy utrzymujące się dłużej niż 3-4 dni, zwłaszcza jeśli ich natężenie się nie zmienia. Również w przypadku silnego odwodnienia należy niezwłocznie zgłosić się na pogotowie. Alarmujące dolegliwości obejmują brak oddawania moczu, suche błony śluzowe czy zapadnięte gałki oczne.
Niestety w niektórych przypadkach zatrucie pokarmowe może wywołać objawy, które niezwłocznie powinny być skonsultowane z lekarzem:
-
zaburzenia układu nerwowego – ślinotok, zaburzenia mowy, ruchu;
-
utrzymująca się gorączka;
-
zaburzenia świadomości;
-
zaburzenia czynności serca;
-
krwiste stolce.
Sprawdź, jak uniknąć zatrucia w przyszłości
Aby uniknąć zakażeń bakteryjnych czy wirusowych nie potrzeba wiele. W zasadzie profilaktyka chorób przenoszonych drogą pokarmową sprowadza się do starannej higieny oraz wypracowania pewnych nawyków żywieniowych.
Podstawą jest mycie rąk przed i po przygotowywaniu żywności. Należy dokładnie myć również warzywa i owoce, nawet jeśli obieramy je później ze skóry. Jeśli natomiast chodzi o produkty odzwierzęce, surowe mięso i ryby po zakupie należy natychmiast umieścić w lodówce. Przy czym zapewnij im miejsce na osobnej półce, w przeciwnym razie może dojść do tzw. zanieczyszczenia krzyżowego, czyli przeniesienia bakterii z jednego produktu na drugi.
Gorąca temperatura w większości niszczy szkodliwe bakterie, które mogą wywołać zatrucie. Dlatego ważna jest staranna obróbka termiczna żywności, a szczególnie mięsa. Po zakończeniu przygotowywania posiłku dobrze jest sparzyć (przelać wrzątkiem) wszelkie naczynia, które miały kontakt z surowizną, a więc deskę do krojenia, talerze, noże itp.
Wiesz, jak leczyć się podczas zatrucia pokarmowego
Mimo starannego dbania o higienę zatrucie pokarmowe może przytrafić się, czy to na wczasach, czy jedząc kolację u znajomych. Aby przebieg choroby był jak najłagodniejszy, zadbaj o odpowiednią dietę oraz nawodnienie. Sprawdź również artykuł o zatruciu u dzieci.