Skręcenie lub zwichnięcie stawu może przytrafić się każdemu: nawet podczas spokojnej wędrówki, wysiadania z autobusu czy przenoszenia bagażu. Choć oba urazy mogą wyglądać podobnie, różnią się stopniem uszkodzenia i wymagają innego postępowania. Jak odróżnić skręcenie od zwichnięcia i jak pomóc sobie w podróży?
Skręcenie a zwichnięcie - różnice
Skręcenie i zwichnięcie to jedne z najczęstszych urazów w obrębie stawów, na które jesteśmy narażeni nie tylko podczas intensywnej aktywności fizycznej, ale i w codziennych sytuacjach, a w szczególności podczas podróży. Wycieczki piesze, noszenie ciężkiego plecaka czy bagażu, pośpiech lub spacery po nierównym terenie - wszystko to zwiększa ryzyko nagłego przeciążenia stawu lub nieprawidłowego ustawienia kończyny, co może prowadzić do kontuzji. I choć skręcenie i zwichnięcie na pierwszy rzut oka mogą wyglądać podobnie, w rzeczywistości różnią się mechanizmem powstania oraz zakresem uszkodzeń. Tym samym wymagają zupełnie innego postępowania i leczenia.
Czym jest skręcenie stawu?
Skręcenie to uraz stawu, do którego dochodzi na skutek gwałtownego przekroczenia fizjologicznego zakresu ruchu. W wyniku skręcenia dochodzi do rozciągnięcia, naciągnięcia lub częściowego naderwania struktur stabilizujących staw (więzadeł, torebki stawowej lub ścięgien). Skręcenie najczęściej występuje w stawie skokowym, kolanowym lub nadgarstkowym, np. podczas zbyt gwałtownego skrętu stopy. W skręceniu powierzchnie stawowe pozostają na swoim miejscu, a sam staw, mimo tego, że jest bolesny, zazwyczaj zachowuje częściową ruchomość.
Jak dochodzi do zwichnięcia stawu?
Zwichnięcie to znacznie poważniejszy uraz, w którym dochodzi do całkowitego przemieszczenia kości tworzących staw. Kości tworzące staw przemieszczają się względem siebie, przez co przestają do siebie przylegać, a staw przestaje funkcjonować prawidłowo. Taki uraz zazwyczaj wiąże się z uszkodzeniem struktur stabilizujących staw tj. torebki stawowej, więzadeł, a niekiedy także nerwów i naczyń krwionośnych. Zwichnięcie najczęściej powstaje w wyniku działania dużej siły, np. podczas upadku z wysokości, silnego uderzenia lub nieprawidłowego lądowania na kończynę. W przeciwieństwie do skręcenia, w zwichnięciu pojawia się wyraźna deformacja stawu oraz znaczne ograniczenie jego ruchomości.
Skręcenie czy zwichnięcie? Objawy, które pomogą je odróżnić
Rozpoznanie rodzaju urazu stawu bez możliwości wykonania badań obrazowych, bywa bardzo trudne, zwłaszcza w podróży, gdy działamy w pośpiechu, nie mamy dostępu do specjalistycznej pomocy, a dodatkowo dochodzi zmęczenie, stres i niepewność co do dalszego postępowania. W takich sytuacjach warto jednak znać podstawowe objawy, które pomogą nam ocenić, z jakim urazem mamy do czynienia oraz zapewnić sobie lub bliskiej osobie odpowiednią pomoc.
Objawy skręcenia:
- Ból w okolicy stawu, nasilający się przy poruszaniu kończyną lub przy jej obciążaniu,
- Obrzęk, który pojawia się na krótko po urazie, Delikatne zasinienie lub krwiak w miejscu urazu,
- Uczucie sztywności, niestabilności stawu,
- Ograniczona ruchomość,
- Brak wyraźnej deformacji (staw wygląda prawidłowo).
Objawy zwichnięcia:
- Bardzo silny ból pojawiający się natychmiast po urazie,
- Całkowite ograniczenie ruchomości - próba poruszenia stawem jest bardzo bolesna,
- Widoczna deformacja stawu, tj. zmieniony kształt, nienaturalne ustawienie kończyny,
- Wyraźny obrzęk i szybko powiększający się krwiak,
- Niekiedy pojawiają się objawy neurologiczne: drętwienie, mrowienie, osłabienie siły,
- Trudności w poruszaniu kończyną.
Pierwsza pomoc przy skręceniu i zwichnięciu. Krok po kroku
Szybka i oczywiście dobrze udzielona pomoc tuż po urazie ma ogromne znaczenie: może nie tylko złagodzić ból i zmniejszyć obrzęk, ale i ograniczyć dalsze uszkodzenie tkanek. Jak zareagować na kontuzję w trakcie podróży?
Unieruchom kończynę i schłodź miejsce urazu
Pierwszym i najważniejszym krokiem po urazie jest unieruchomienie kontuzjowanej kończyny. Jeśli do skręcenia lub zwichnięcia doszło podczas ruchu, np. w trakcie marszu, wysiadania z pojazdu czy upadku, wówczas należy natychmiast przerwać wykonywaną aktywność. Następnie trzeba ustawić kończynę w możliwie wygodnej i stabilnej pozycji. Zaraz po unieruchomieniu kończyny zastosuj zimny okład, który zmniejszy obrzęk, zadziała przeciwbólowo i przeciwzapalnie. W tym celu możesz użyć okładów żelowych typu cold pack, lodu owiniętego w materiał, chłodnej butelki wody lub chłodzącego sprayu.
Zastosuj delikatny ucisk i unieś kończynę
Po unieruchomieniu i schłodzeniu miejsca urazu warto od razu założyć opatrunek elastyczny, który zapewni delikatny ucisk i dodatkowo ograniczy narastanie obrzęku. Najlepiej sprawdzi się w tym celu opaska uciskowa, ale jeśli nie masz jej w podróżnej apteczce, wystarczy do tego elastyczny bandaż. Pamiętaj, aby bandaż nie uciskał zbyt mocno kontuzjowanej kończyny. Zbyt mocne owinięcie może bowiem utrudnić krążenie. Jeśli to możliwe, unieś kończynę powyżej poziomu serca. W przypadku urazu nogi wystarczy podłożyć pod nią plecak, zwiniętą kurtkę lub koc. Taka pozycja poprawia odpływ krwi żylnej, co może dodatkowo zmniejszyć obrzęk i ból.
Zastosuj preparaty przeciwbólowe i przeciwzapalne
W przypadku dolegliwości bólowych możesz sięgnąć po preparaty bez recepty o działaniu przeciwzapalnym i przeciwbólowym, np. ibuprofen lub paracetamol. Jeżeli skóra nie jest uszkodzona, to na miejsce urazu możesz także nałożyć żel lub maść zawierającą substancje zmniejszające stan zapalny i łagodzące ból, np. diklofenak, ketoprofen lub naproksen.
W razie potrzeby udaj się do lekarza
Nie każdy uraz wymaga natychmiastowej wizyty w placówce medycznej, ale są sytuacje, w których konsultacja lekarska będzie niezbędna. Jeżeli pomimo stosowania zimnych okładów i leków przeciwbólowych, ból nie znika, obrzęk się nasila, a ruchomość stawu pozostaje znacznie ograniczona, warto wtedy udać się do lekarza. Jeżeli natomiast po urazie doszło do widocznej deformacji stawu, wówczas należy natychmiast zgłosić się po pomoc lekarską.
