Reumatoidalne zapalenie stawów to jedna z najczęstszych przewlekłych chorób zapalnych układu ruchu. Objawia się m.in. bólem, sztywnością i ograniczeniem ruchomości stawów, co znacząco utrudnia codzienne funkcjonowanie i zmniejsza komfort życia. Jak objawia się reumatoidalne zapalenie stawów i jak leczyć RZS?
Reumatoidalne zapalenie stawów - co to jest?
Reumatoidalne zapalenie stawów to przewlekła, postępująca choroba tkanki łącznej o podłożu autoimmunologicznym. Jest to choroba zapalna, która, choć obejmuje stawy, to może również negatywnie wpływać na inne narządy i układy w organizmie. W przebiegu RZS układ odpornościowy, zamiast chronić organizm, atakuje swoje własne struktury - najczęściej są to stawy, a dokładniej ich błona maziowa, która odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie stawu. W wyniku nieprawidłowej reakcji immunologicznej dochodzi wówczas do rozwoju stanu zapalnego.
Zapalenie to powoduje następnie pogrubienie błony maziowej i nadmierne wytwarzanie płynu stawowego, co skutkuje bólem, obrzękiem, sztywnością i ograniczoną ruchomością stawów. Jeżeli proces ten trwa przez dłuższy czas, to układ odpornościowy zaczyna także uszkadzać chrząstkę stawową, kości i otaczające je tkanki. W efekcie może to doprowadzić do trwałych zmian w budowie i funkcjonowaniu stawów.
Reumatoidalne zapalenie stawów - objawy
Reumatoidalne zapalenie stawów u części osób rozwija się łagodnie, u innych zaś objawy są wyraźnie nasilone od samego początku. Do najczęstszych objawów RZS zalicza się:
- Poranna sztywność stawów - uczucie “zesztywnienia” po przebudzeniu; najczęściej dotyczy stawów dłoni, nadgarstków i stóp. Objaw ten często ustępuje po “rozruszaniu” stawów. Sztywność wynika natomiast z gromadzenia się w nocy płynu zapalnego w zajętych tkankach stawów,
- Obrzęk i tkliwość stawów - stawy są obrzmiałe i wrażliwe na dotyk,
- Ograniczenie ruchomości - osoby z RZS mogą mieć trudności z wyprostowaniem ręki, palców czy nóg,
- Bóle mięśni i uczucie zmęczenia,
- Stan podgorączkowy - który utrzymuje się przez dłuższy czas,
- Brak apetytu - u niektórych osób z RZS może dojść do niewyjaśnionej utraty wagi,
- Guzki reumatoidalne - bezbolesne zgrubienia pod skórą które występują zazwyczaj w zaawansowanym stadium choroby.
W przypadku nieleczonego reumatoidalnego zapalenia stawów może także dojść do deformacji stawów, czyli trwałej zmiany w ich budowie. Deformacja będzie natomiast wpływać nie tylko na wygląd dłoni i stóp, ale i na pogorszenie codziennego funkcjonowania i wykonywania nawet prostych czynności.
Jakie są przyczyny reumatoidalnego zapalenia stawów?
Reumatoidalne zapalenie stawów zalicza się do chorób autoimmunologicznych, co oznacza, że przyczyną choroby jest nieprawidłowa reakcja układu odpornościowego. Dokładny mechanizm powstawania RZS nie został jednak do tej pory w pełni uznany. Uważa się jednak, że na rozwój choroby wpływa wiele czynników, m.in.:
- Czynniki genetyczne - RZS częściej występuje u osób, których bliscy również chorowali lub chorują na RZS,
- Płeć - RZS jest częściej diagnozowane u kobiet,
- Palenie papierosów - to jeden z najlepiej przebadanych czynników ryzyka RZS. Palenie papierosów nie tylko zwiększa ryzyko zachorowania, ale i może nasilać objawy,
- Nadwaga, otyłość - nadmierna masa ciała może sprzyjać stanom zapalnym w organizmie i pogarszać przebieg choroby,
- Dieta i styl życia - dieta uboga w składniki przeciwzapalne, brak aktywności fizycznej oraz przewlekły stres mogą sprzyjać rozwojowi RZS,
- Zakażenia jamy ustnej - niektóre badania wskazują na to, że przewlekłe stany zapalne w jamie ustnej (np. paradontoza) mogą zwiększać ryzyko RZS.
Czym skutkuje reumatoidalne zapalenie stawów?
Przewlekły stan zapalny występujący w przebiegu RZS może z czasem zacząć wpływać na inne narządy i układy w organizmie. Do najczęstszych powikłań RZS należą:
- Choroby układu sercowo-naczyniowego - osoby z RZS są bardziej narażone na rozwój miażdżycy, choroby niedokrwiennej serca i zawał,
- Zmiany w płucach - w niektórych osób z RZS może dojść do zapalenia opłucnej lub śródmiąższowego zapalenia płuc,
- Zapalenie naczyń krwionośnych - może prowadzić do niedokrwienia tkanek,
- Problemy ze wzrokiem - np. zespół suchego oka, zapalenie spojówek itp.,
- Zwiększone ryzyko niedokrwistości.
Jak leczyć reumatoidalne zapalenie stawów?
Leczenie RZS jest procesem złożonym i indywidualnym, dopasowanym do stanu zdrowia pacjenta oraz stadium choroby. Najczęściej leczenie obejmuje farmakoterapię, fizjoterapię i zmianę stylu życia.
Wśród leków stosowanych w leczeniu RZS wymienia się:
- Leki modyfikujące przebieg choroby - są podstawą leczenia RZS. Spowalniają rozwój choroby i zmniejszają stan zapalny, Glikokortykosteroidy - łagodzą stan zapalny i zmniejszają obrzęki,
- Leki biologiczne - to nowoczesna forma terapii, która blokuje konkretne cząsteczki odpowiedzialne za rozwój stanu zapalnego w organizmie,
- Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) - działają objawowo, oprócz łagodzenia stanu zapalnego i obrzęków, zmniejszają również dolegliwości bólowe,
- Leki przeciwbólowe - działają jedynie objawowo.
Jak łagodzić objawy RZS na co dzień?
Choć leczenie farmakologiczne w reumatoidalnym zapaleniu stawów jest podstawą, to jednak bardzo duże znaczenie mają także nasze codzienne nawyki - sposób odżywiania, aktywność fizyczna i suplementacja. Wiele badań naukowych pokazuje, że niektóre witaminy, minerały i związki bioaktywne mogą korzystnie wpływać na przebieg RZS, łagodząc objawy i zmniejszając stan zapalny.
Jednym z najlepiej przebadanych związków w kontekście RZS jest glukozamina, która naturalnie występuje w naszej chrząstce stawowej. Suplementy z glukozaminą mogą wspierać regenerację chrząstki, zmniejszać jej sztywność i łagodzić ból stawów.
Składniki, które mogą wspierać organizm przy RZS to także kwasy omega-3, które wykazują działanie przeciwzapalne, witamina C i E, które chronią komórki przed stresem oksydacyjnym oraz witamina D, której niedobory są często obserwowane u osób z chorobami autoimmunologicznymi.
Korzystnie działanie w przypadku osób z RZS wykazuje także cynk i selen, które wspierają funkcjonowanie układu odpornościowego. W badaniach zwraca się także uwagę na kurkuminę, która może zmniejszać ból, obrzęk i sztywność stawów.
Coraz więcej badań wskazuje również na rolę mikrobioty jelitowej - mianowicie zaburzenia mikrobioty mogą nasilać stan zapalny i tym samym, negatywnie wpływać na przebieg choroby. Wstępne badania wykazują potencjalne korzyści ze stosowania przez osoby z RZS probiotyków (głównie Lactobacillus casei, Bifidobacterium longum i Lactobacillus plantarum).
