Znajdująca się po prawej stronie jamy brzusznej wątroba jest niezwykle ważnym narządem. Odpowiada m.in. za usuwanie toksyn z organizmu, przekształcanie węglowodanów w glukozę, czy też za magazynowanie witamin i pierwiastków. Niestety ten narząd nie boli, dlatego by wykryć jego chorobę, należy regularnie go badać. Sprawdź, jakie badania w tym celu warto wykonać i kiedy należy to zrobić.
Najczęstsze choroby wątroby
Choć wątroba jest elementem układu pokarmowego, zajmuje się nie tylko uczestniczeniem w procesach trawiennych poprzez wydzielanie żółci, ale pełni także ważne funkcje detoksykacyjne, metaboliczne i magazynujące. Jej nieprawidłowa praca może więc zaburzyć funkcjonowanie niemal całego organizmu i nawet prowadzić do śmierci.
Pomimo że organ ten ma zdolności regeneracyjne, podobnie jak inne narządy jest narażony na różne choroby. Do najczęstszych z nich należą:
-
stłuszczenie wątroby – przejawia się ono nadmiernym nagromadzeniem trójglicerydów w organie (powyżej 5% jego masy),
-
zwłóknienie – charakteryzuje się zanikiem miąższu i zagęszczeniem włókien kolagenowych, czego efektem są zaburzenia przepływu krwi,
-
marskość – zazwyczaj jest kolejnym etapem zwłóknienia i wiąże się z powstawaniem tzw. guzków regeneracyjnych otoczonych tkanką włóknistą, które powodują niewydolność całego narządu,
-
wirusowe zapalenie wątroby (WZW) – może mieć charakter ostry lub przewlekły i prowadzić do marskości, lub nawet wywołać nowotwór,
-
ostra niewydolność wątroby (ONW) – prowadzi do encefalopatii wątrobowej i osoczowych zaburzeń krzepnięcia, a w efekcie może zakończyć się także śmiercią pacjenta,
-
rak wątrobowokomórkowy (HCC) – najczęściej rozwija się u mężczyzn powyżej 50. roku życia i odznacza się wysoką śmiertelnością.
Ogólne przyczyny chorób wątroby
Przyczyny chorób wątroby mogą być bardzo różne, jednak do ich powstawania często przyczyniamy się sami, prowadząc niezdrowy tryb życia. Organ ten można bowiem uszkodzić przede wszystkim wskutek nadużywania alkoholu. To właśnie nadmierne picie trunków prowadzi do zapalenia, stłuszczenia i w końcu marskości, która doprowadza do wyniszczenia całego organizmu.
Do innych czynników zwiększających ryzyko pojawienia się różnych schorzeń tego narządu zalicza się także:
-
otyłość, brak aktywności fizycznej i niewłaściwa dieta (spożywanie zbyt obfitych i tłustych potraw),
-
zatrucie – lekami lub innymi toksynami (pochodzącymi np. z pleśni lub metali ciężkich),
-
infekcja wirusowa,
-
przewlekłe choroby dróg żółciowych powodujące cholestazę,
-
czynniki autoimmunologiczne,
-
wrodzone zaburzenia metaboliczne,
-
uraz mechaniczny,
-
inne schorzenia np. zakrzepica żył wątrobowych.
Na jakie objawy zwrócić uwagę?
Jak już wspomnieliśmy we wstępie, chora wątroba nie boli, ponieważ nie jest unerwiona. Mimo to o jej nieprawidłowym działaniu lub uszkodzeniu mogą świadczyć pewne charakterystyczne symptomy i dolegliwości:
-
ból w prawym podżebrzu – jego przyczyną może być powiększenie organu i naciskanie na okoliczne tkanki lub problem z drogami żółciowymi (np. zalegający w nich kamień),
-
problemy trawienne – przede wszystkim częste wzdęcia, zaparcia i biegunki,
-
trudny do wyjaśnienia spadek masy ciała (np. niewynikający ze zmiany diety),
-
wahania nastroju – gdy przeciążony organ nie jest w stanie prawidłowo usuwać toksyn z organizmu, mogą one zakłócać pracę mózgu i wywoływać różne zaburzenia neurologiczne i psychiatryczne,
-
żółtaczka – objawia się zażółceniem skóry i białek ocznych, czego powodem jest uwolnienie do krwi barwnika produkowanego w wątrobie bilirubiny,
-
brunatny mocz – jego ciemna barwa wynika również z pojawienia się w nim bilirubiny,
-
powiększony brzuch – może on świadczyć o zwłóknieniu organu (lub nawet marskości), które wiąże się z nagromadzeniem płynów w jamie brzusznej,
-
świąd skóry w okolicy dłoni i stóp – może być spowodowany wzrostem stężenia kwasów żółciowych we krwi ze względu na zaburzony odpływ żółci do przewodu pokarmowego.
Badania wątroby: sprawdź, co możesz zrobić
Wymienione wyżej objawy dość często pojawiają się dopiero przy zaawansowanej chorobie wątroby. Właśnie dlatego wiele osób nie zdaje sobie sprawy, że w ich organizmie rozwija się poważne schorzenie, które może prowadzić do poważnych powikłań, a nawet do śmierci. Z tego względu tak ważna jest profilaktyka, polegająca na regularnym przeprowadzaniu badań kontrolnych.
Badania z krwi – kiedy wykonać i co oznaczają wyniki
Podstawowym badaniem profilaktycznym wykrywającym nieprawidłowości w wątrobie są tzw. próby wątrobowe. Wykonuje się je z próbki krwi, aby sprawdzić funkcje wydalnicze, metaboliczne i wydzielnicze narządu na podstawie poziomu:
-
enzymów hepatocytów, takich jak aminotransferaza alaninowa (ALT) i aminotransferaza asparaginianowa (AST) – ich wyższe stężenie może świadczyć o uszkodzeniu komórek narządu,
-
enzymów GGTP i ALP – ich wysoka wartość może być spowodowana niedrożnością dróg żółciowych,
-
bilirubiny – nieprawidłowy wynik może oznaczać uszkodzenie lub zapalenie wątroby.
Takie testy czynnościowe z krwi warto profilaktycznie wykonywać raz w roku i powinny o tym pamiętać szczególnie osoby niestroniące od alkoholu. Poza tym należy je zrobić w pierwszej kolejności, jeśli odczuwamy dolegliwości mogące oznaczać problemy z narządem.
Badania moczu: dowiedz się więcej
O chorobie wątroby mogą świadczyć także nieprawidłowe wyniki badania moczu, które również powinniśmy wykonywać profilaktycznie co najmniej raz do roku. W szczególności niepokój powinna wzbudzić obecność bilirubiny w próbce uryny, która może wskazywać na wirusowe zapalenie, marskość lub nawet nowotwór.
Nieinwazyjne i inwazyjne badania wątroby
W przypadku podejrzenia chorób wątroby (np. na podstawie nieprawidłowych wyników prób wątrobowych) lekarz specjalista może zlecić wykonanie dodatkowych badań. W zależności od sytuacji mogą być one nieinwazyjne lub inwazyjne.
Do tych pierwszych zaliczamy przede wszystkim USG wątroby oraz tomografię komputerową. Oba pozwalają na ocenę wyglądu narządu i wykrycie w nim różnych nieprawidłowości np. zmiany jego wielkości, czy też pojawienia się na nim guzków lub ognisk zapalnych. Jeszcze dokładniejszy obraz tkanek i naczyń organu można uzyskać za pomocą scyntygrafii oraz arteriografii, czyli badań, w których wykorzystuje się izotopy promieniotwórcze i kontrast.
Inwazyjne badania wątroby przeprowadza się już zazwyczaj w celu potwierdzenia wstępnej diagnozy i należą do nich przede wszystkim biopsja (polega na pobraniu fragmentu tkanki narządu) oraz laparoskopia (odbywa się poprzez wprowadzenie specjalnego urządzenia z kamerą do wnętrza jamy brzusznej w celu dokładnego obejrzenia organu).
Profilaktyka nowotworów wątroby
Istotnym elementem dbania o zdrowie wątroby jest profilaktyka nowotworów tego narządu. W Polsce realizowany jest nawet specjalny program w tym kierunku, który polega na wykonywaniu szybkich testów wykrywających przewlekłe zakażenie wirusami HCV i HBV.
Warto bowiem wiedzieć, że to właśnie one wywołują wirusowe zapalenie wątroby, które, choć przebiega bezobjawowo, może trwale uszkodzić narząd i w konsekwencji prowadzić do marskości oraz zmian nowotworowych. W Polsce na raka wątrobowokomórkowego umiera rocznie nawet 2000 osób i program oferujący bezpłatne testy diagnostyczne ma to zmienić.
Szczepienia obowiązkowe i nieobowiązkowe
Ze względu na skutki zapalenia wątroby wywołanego przez wirusy zalecane są szczepienia chroniące przed zakażeniem. Na razie, dostępne są szczepionki przeciw WZW B i WZW A. Te pierwsze są w Polsce podawane obowiązkowo wszystkim niemowlętom. Są one także zalecane m.in. dla pracowników służby zdrowia, czy też osobom często zmieniającym partnerów seksualnych, ponieważ wirus HBV przenosi się głównie poprzez kontakt z krwią zakażonego.
Nieobowiązkowe jest także szczepienie przeciw WZW A, ale powinny się na nie zdecydować m.in. osoby planujące wyjazd do krajów o dużym ryzyku zakażenia, a także pracownicy zakładów zajmujących się produkcją i dystrybucją żywności. Podanie szczepionki zalecane jest również w przypadku młodzieży oraz dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym.
Badania profilaktyczne to podstawa!
Chcąc zadbać o swoją wątrobę, regularnie badaj jej stan, wykonując raz do roku choćby podstawowe testy czynnościowe z krwi. Pamiętaj także, że trwałe odstawienie trunków i zmiana diety to także najlepszy sposób, by nastąpiła regeneracja wątroby i aby uchronić się przed rozwojem najpoważniejszych jej schorzeń. Chcesz dowiedzieć się więcej na ten temat? Zajrzyj na blog naszej apteki Lek24, a znajdziesz tam wiele innych artykułów o profilaktyce zdrowia.