O tym, jak duże znaczenie dla zdrowia mają badania profilaktyczne, nie trzeba nikogo przekonywać. W kontekście zachorowalności kobiet na raka piersi szczególnie ważnym elementem profilaktyki jest mammografia piersi. Ta radiologiczna metoda rentgenowska pozwala na wykrywanie nawet bardzo małych guzków w obrębie gruczołów sutkowych. Ze względu na promieniowanie, które wykorzystuje, wciąż jednak budzi wiele kontrowersji Czy mammografia jest szkodliwa? Jak często można ją wykonywać i jak właściwie się do niej przygotować? Odpowiedzi na te i wiele innych pytań zawarliśmy w poniższym tekście. Przeczytaj!
Profilaktyczne badanie mammograficzne
Jedną z podstawowych metod diagnostycznych w kierunku raka piersi jest mammografia. To badanie przesiewowe ma na celu wykrycie zmian nowotworowych we wczesnym etapie, kiedy są jeszcze praktycznie niewyczuwalne. Leczenie niezaawansowanego stadium choroby jest skuteczniejsze i daje znacznie większe szanse na przeżycie. Jak w każdej innej metodzie rentgenowskiej, podczas badania wykorzystywane jest promieniowanie jonizujące w minimalnej dawce. Zgodnie z zaleceniami procedurze raz na dwa lata powinny poddawać się kobiety po ukończeniu czterdziestego roku życia. U kobiet obciążonych, u których w rodzinie pojawił się rak piersi lub wystąpiła mutacja genowa BRCA 1 lub BRCA 2, można je przeprowadzać raz w roku.
Jakie są wskazania do mammografii?
Podstawowym wskazaniem do wykonania badania mammograficznego jest podejrzenie zmiany w gruczole sutkowym, wciągnięcie brodawki lub krwisty wyciek z niej, torbiel lub dolegliwości bólowe. Ponadto mammografia piersi może być przeprowadzana u kobiet:
- planujących rozpoczęcie terapii hormonalnej,
- po przebytym zabiegu amputacji sutka,
- po radio oraz chemioterapii w celu oceny stopnia regresji guza,
- z niejednoznacznymi objawami mogącymi wskazywać na ropień sutka,
- z nieregularnymi zwapnieniami w piersiach, które mogą stanowić zmiany przedrakowe,
- z powiększonymi węzłami chłonnymi w okolicy pach lub obojczyków.
Jak często wykonywać mammografię?
Na pierwszą mammografię piersi należy zgłosić się po ukończeniu czterdziestego roku życia. Badanie najlepiej wykonywać w pierwszej fazie cyklu miesiączkowego, między jego piątym a dwunastym dniem. W tym czasie gruczoły są mniej wrażliwe na dotyk, co wiąże się z mniejszym dyskomfortem dla pacjentki. Do poradni mammograficznej powinny zgłaszać się kobiety co dwa lata. W przypadku wystąpienia czynników ryzyka można otrzymać wskazanie do wykonywania badania raz w roku.
Prawdopodobieństwo zachorowania na raka piersi zwiększają:
- uwarunkowania genetyczne,
- wiek powyżej pięćdziesiątego roku życia,
- czynniki hormonalne np. wczesne pojawienie się miesiączki,
- częste spożywanie alkoholu,
- stosowanie hormonalnej terapii zastępczej,
- wcześniejsze wystąpienie nowotworu piersi, jajnika lub trzonu macicy,
- niewłaściwie odżywianie, otyłość i nadwaga.
Przygotowanie do badania
Ta nieinwazyjna metoda radiologiczna nie wymaga specjalnego przygotowania. W dniu badania nie należy stosować kosmetyków takich jak dezodoranty, perfumy, kremy i balsamy do ciała, zwłaszcza w okolicy piersi oraz pach. Zawarte w nich substancje mogą powodować zmiany w obrazie mammograficznym, a co za tym idzie, wiązać się z koniecznością powtórzenia całej procedury diagnostycznej. W przypadku używania maści leczniczych należy o tym fakcie poinformować osobę wykonującą badanie. Mammografia piersi wymaga zdjęcia biżuterii (łańcuszków, kolczyków) oraz rozebrania się od pasa w górę. Dlatego warto założyć na siebie luźniejsze ubranie, które łatwo zdjąć i założyć. Do gabinetu należy zabrać opisy wszystkich poprzednio wykonywanych badań gruczołów piersiowych takich jak USG, rezonans magnetyczny, biopsje itp.
Przebieg mammografii
Całe badanie trwa kilka minut i polega na wykonaniu czterech zdjęć rentgenowskich, po dwa na każdą pierś. Procedura najczęściej jest przeprowadzana w dwóch standardowych projekcjach diagnostycznych: skośnej oraz góra-dół. Mają one na celu dokładną ocenę gruczołów sutkowych poprzez uwidocznienie fałdu podsutkowego, mięśnia piersiowego sięgającego do poziomu brodawki oraz tkanki tłuszczowej ze stożkiem gruczołowym.
Podczas projekcji skośnej kobieta staje przodem do aparatu mammograficznego z ręką umieszczoną na uchwycie, a następnie odwraca się w stronę obrazowanej piersi. W trakcie badania pierś jest uciskana między podstawką z kasetą rentgenowską a specjalną płytką kompresyjną. Ucisk wywołuje pewien dyskomfort, ale jest niezbędny, ponieważ zapewnia lepszą rozdzielczość obrazu, eliminuje pęcherzyki powietrza i zmniejsza warstwę tkanki, przez którą przenika promieniowanie jonizujące. Kobiety, które zastanawiają się, czy mammografia jest szkodliwa, nie muszą się obawiać. Podczas procedury dawka promieniowania jest zredukowana do minimalnego poziomu, aby nie zaszkodziła zdrowiu.
Czy badanie skutecznie wykrywa raka piersi?
Jak już wspomnieliśmy we wstępie, mammografia piersi to badanie radiologiczne, które pozwala wykryć zmiany nowotworowe i inne nieprawidłowości na bardzo wczesnym etapie rozwoju. Prześwietlenie gruczołów sutkowych promieniami jonizującymi daje możliwość precyzyjnej oceny tkanek. Zdaniem lekarzy onkologów procedura ta jest najskuteczniejsza u kobiet między pięćdziesiątym a siedemdziesiątym rokiem życia. U młodszych pań zaleca się regularne wykonywanie USG. Wiąże się to z faktem, że ich piersi są zbudowane głównie z tkanki gruczołowej, której nie da się dobrze uwidocznić w aparacie mammograficznym.
Zaletą mammografii jest to, że daje możliwość dostrzeżenia nawet najmniejszych i niewyczuwalnych palcami zmian. Dzięki niej można rozpoznać np. mikrozwapnienia, które z reguły są niewidoczne podczas USG czy rezonansu magnetycznego. Regularnie wykonywana pozwala na porównywanie wyników z poprzednimi badaniami, dlatego zaleca się, aby pacjentki zgłaszające się do poradni mammograficznej miały ze sobą wcześniejsze zdjęcia.
Jakie są przeciwwskazania do badania?
Obrazowanie gruczołów sutkowych przy wykorzystaniu promieni rentgenowskich jest bezpieczne i w wielu przypadkach pozwala uratować zdrowie, a nawet życie. W większości krajów zaleca się wykonywanie badania pacjentkom po ukończeniu pięćdziesiątego roku życia. Mammografia piersi nie powinna być przeprowadzana jedynie u kobiet w ciąży, ponieważ może zaburzyć rozwój płodu, zwłaszcza między trzecim a ósmym tygodniem ciąży. Dlatego u ciężarnych stosuje się ją wyłącznie w wyjątkowych przypadkach, np. stwierdzenia mutacji genu BRCA 1 lub BRCA 2. W takiej sytuacji promieniowanie należy ograniczyć do absolutnego minimum. Ze względu na zwiększoną tkliwość i nabrzmiałość piersi procedurze nie powinny poddawać się kobiety na około tydzień przed planowaną miesiączką. Nie jest to jednak bezwzględne przeciwwskazanie do wykonania zdjęć.
Samobadanie piersi – co powinno zaniepokoić?
Podstawowym czynnikiem w procesie szybkiego wykrywania niepokojących zmian w obrębie gruczołów sutkowych jest samobadanie. Wiedza na temat jego przeprowadzania wciąż jest zbyt mała, zwłaszcza jeśli chodzi o techniki oraz częstotliwość wykonywania. Tymczasem jest czynnością prostą i niezajmującą więcej niż piętnaście minut. Zaleca się, aby każda z kobiet dokonywała samobadania systematycznie, najlepiej raz w miesiącu.
Pierwszym etapem samodzielnego badania piersi jest obserwacja gruczołów pod kątem ich wyglądu. Należy szczególną uwagę zwrócić na rozmiar, symetrię, kształt, usytuowanie i zabarwienie brodawek. Kobieta powinna stanąć przed lustrem z opuszczonymi rękami i dokładnie obejrzeć biust. Następnie w pozycji stojącej wykonuje się badanie palpacyjne, czyli dotykowe. Ma ono na celu wyszukanie zmian w strukturze gruczołów w postaci stwardnień, guzków itp. Podczas dotykania każdej z piersi należy trzymać palce płasko, zataczając koła zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Na końcu warto ścisnąć brodawkę i sprawdzić, czy nie wydostaje się z niej wydzielina. Procedurę należy powtórzyć na leżąco, kładąc się w pozycji na wznak.
Zadbaj o swoje zdrowie i wykonaj badania profilaktyczne
Rak piersi jest jednym z częściej wykrywanych nowotworów u kobiet. Wcześnie rozpoznany jest uleczalny, a usunięcie guza pozwala uniknąć zabiegu mastektomii. By zmniejszyć ryzyko zachorowania, warto poddawać się regularnym badaniom profilaktycznym takim jak USG czy mammografia. Nie można też zapominać, że podstawą zdrowego stylu życia powinna być właściwie zbilansowana dieta. Szeroki wybór preparatów pozwalających uzupełnić jadłospis w potrzebne składniki odżywcze można znaleźć między innymi w aptece internetowej Lek24.pl.