Odkrycie antybiotyków stanowi jedno z najważniejszych dokonań medycyny, które pomogło ludziom poradzić sobie z groźnymi chorobami zakaźnymi i przerażającymi w skutkach epidemiami. Dziś antybiotyki należą do najczęściej przepisywanych leków, ale czy słusznie?
Co przygotowaliśmy dla Ciebie w tym artykule:
- podstawowe informacje o tym, czym są antybiotyki
- wyjaśnimy co kryje się pod pojęciem antybiotykooporność
- i dlaczego oporność bakterii na antybiotyki jest dla nas groźna
- powiemy jak prawidłowo stosować antybiotyki i jakich błędów nie popełniać przy antybiotykoterapii.
Czym są antybiotyki i dlaczego są nam potrzebne?
Antybiotyki są lekami, które stosujemy do zwalczania zakażeń bakteryjnych i grzybiczych u ludzi, zwierząt, a niekiedy roślin. Nie wszystkie antybiotyki działają na wszystkie bakterie. Obecnie znanych jest ponad 15 klas antybiotyków różniących się między sobą strukturą chemiczną i mechanizmem działania przeciwbakteryjnego. Istnieje kilka ważnych podziałów tej dużej grupy leków jak np.:
Ze względu na sposób działania - czyli mechanizm zwalczania drobnoustroju:
- bakteriobójcze, które powodują śmierć bakterii chorobotwórczych,
- bakteriostatyczne, czyli takie które hamują ich rozmnażanie, lecz ich nie niszczą.
Ze względu na zakres działania - czyli określenie drobnoustrojów przeciwko, którym dana substancja jest skuteczna:
- o szerokim zakresie działania - wykazujące aktywność przeciwko dużej liczbie różnych bakterii,
- o wąskim zakresie działania, które działają już na konkretne, wybiórcze patogeny.
Odkrycie antybiotyków pozwoliło na zwalczenie chorób, wcześniej uznawanych za nieuleczalne, a dzięki temu przyczyniło się to do znacznego spadku śmiertelności ludzi i do wydłużenia życia [1-3].
Dlaczego antybiotyki nie działają, czyli antybiotykooporność
Antybiotyki stanowią jedno z najważniejszych odkryć medycy, ale nie są lekiem na całe zło. Nieracjonalne i nadmierne, często bez koniecznych wskazań stosowanie antybiotyków może przynieść odwrotny do zamierzonego skutek i zamiast leczyć spowoduje powstanie bakterii opornych - oznacza to, że dany antybiotyk traci zdolność ich zabijania lub hamowania ich wzrostu.
Pomimo wielu działań prewencyjnych i modeli terapeutycznych, które udało się wypracować w poprzednim wieku, choroby zakaźne, ponownie, są dziś poważnym, narastającym globalnym problemem zdrowia publicznego. Z ich powodu na całym świecie rocznie umiera ponad 13 milionów ludzi, co stanowi prawie jedną czwartą wszystkich zgonów. Już z końcem XX wieku nastąpił kryzys w leczeniu zakażeń bakteryjnych, a obecnie nabywanie oporności na antybiotyki jest zjawiskiem obecnym wśród powszechnie występujących gatunków bakterii takich jak np.: E. coli, K. pneumoniae czy S. aureus, odpowiedzialnych za najczęstsze, groźne szpitalne i pozaszpitalne zakażenia (zapalenie płuc, zakażenie układu moczowego, zakażenie krwi, zakażenia skóry i tkanki podskórnej). Jak pokazały doświadczenia ostatnich dekad musimy nauczyć się mądrze korzystać z antybiotyków i zastosować tą wiedzę w praktyce [4, 5].
Warto wiedzieć!
Oporność bakterii na antybiotyki rozszerza się na skutek nieracjonalnego, często bez koniecznych wskazań i potrzeby stosowania antybiotykoterapii wśród ludzi i zwierząt.
Antybiotyki - stosujmy je odpowiedzialnie!
Bardzo ważne jest, aby wiedzieć, kiedy i jak właściwie stosować antybiotyki tak, aby nie przyczyniać się do rozwoju oporności wśród bakterii. Opracowanie nowych, skutecznych leków o działaniu przeciwdrobnoustrojowym nie przyniesie nam długotrwałych zdrowotnych korzyści, jeśli jako społeczeństwo nie dostrzeżemy konieczności zmiany swoich zachowań. Musimy być świadomymi pacjentami i odpowiedzialnie podchodzić do tematu antybiotykoterapii [1-3].
Antybiotyki nie działają na wirusy
Dlatego ich stosowanie w przeziębieniu i grypie nie ma najmniejszego sensu! Grypa, podobnie jak większość przeziębień z katarem i kaszlem są infekcjami wirusowymi, a wirusy nie są wrażliwe na antybiotyki. Antybiotyki nie obniżają gorączki ani nie łagodzą objawów takich jak katar czy kaszel [2].
Przyjmuj antybiotyk zawsze o tej samej godzinie
W przypadku, gdy dany antybiotyki mamy stosować raz na dobę odstępy powinny wynosić równo 24 godziny. Gdy 2 razy na dobę wtedy pomiędzy przyjęciem każdej dawki musi minąć równo 12 godzin, a jeśli 3 razy na dobę to stosujemy odpowiednio w równych 8-godzinnych odstępach (liczymy dzień i noc). Jest to bardzo ważne dla skutecznego działania antybiotyku, która uzależniona jest od utrzymanego przez określony czas odpowiedniego stężenia w tkankach [2].
Nigdy nie skracaj czasu antybiotykoterapii
Bardzo ważnym aspektem jest doprowadzenie kuracji antybiotykowej do końca. Nie można go odstawiać wcześniej, np. jeśli już po 2 dniach poczujemy się lepiej, ponieważ sprzyja to rozwijaniu się bakterii opornych i w przypadku konieczności ponownego zastosowania tego samego antybiotyku może on okazać się bezskuteczny [2].
Nie prowadź samoleczenia
Nie bez powodu są to leki dostępne na receptę. Nigdy nie sięgaj po antybiotyk bez konsultacji z lekarzem - to on ma fachową wiedzę i doświadczenie i jest odpowiedzialny za ordynację leków. Nigdy nie stosuj antybiotyku, którego nie przepisał lekarz [2].
Antybiotyki popijaj wyłącznie wodą
Leki powinno popijać się wyłącznie wodą (najlepiej przegotowaną, ostudzoną). Soki, kawa, herbata oraz mleko, jogurt i inne napoje mleczne mogą niekorzystnie wpłynąć na wchłanianie antybiotyków i zmniejszyć ich efekt terapeutyczny. Ze względu na obecne jony pierwiastków, do popijania leków nie zaleca się też stosowania wody mineralnej.
Zrezygnuj z alkoholu
W trakcie antybiotykoterapii nie można pić alkoholu [2].
Warto wiedzieć!
Nie każda infekcja ma podłoże bakteryjne, a antybiotyk to nie cudowny lek na wszystko. Zaufaj postawionej przez lekarza diagnozie i nie wymuszaj na nim przepisania antybiotyku.
Podsumowanie
Potrzebujemy pilnej zmiany nawyków przepisywania oraz stosowania antybiotyków. W przeciwnym razie nie unikniemy powstania ery post-antybiotykowej, w której nie będziemy w stanie wyleczyć pospolitych dziś infekcji i znów będą one stanowiły poważne zagrożenia dla naszego zdrowia i życia.
Każdy z nas jest odpowiedzialny za utrzymanie skuteczności antybiotyków, a ich odpowiedzialne stosowanie może pomóc w powstrzymaniu rozwoju opornych bakterii i utrzymaniu skuteczności antybiotyków na użytek przyszłych pokoleń. Nie bagatelizujmy problemu antybiotykooporności, którego poważne konsekwencje zdrowotne, ekonomiczne i społeczne dotkną nas wszystkich. Zawsze racjonalnie stosujmy się do zasad prawidłowej antybiotykoterapii [2, 5].
Warto wiedzieć!
Każdy z nas jest odpowiedzialny za utrzymanie skuteczności antybiotyków. Ich odpowiedzialne stosowanie może pomóc w powstrzymaniu rozwoju opornych bakterii i utrzymaniu skuteczności antybiotyków na użytek przyszłych pokoleń.
Bibliografia:
- http://antybiotyki.edu.pl/wp-content/uploads/pytania/FAQ_2013-01-28.pdf
- http://www.nfz-szczecin.pl/dla_news_399_16_22_listopada_ndash_swiatowy_tydzien_wiedzy_o_antybiotykach.htm
- http://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/112642/9789241564748_eng.pdf?sequence=
- Cohen M. L.: Changing patterns of infectious disease. Natur, 2000, 406, 762-767.
- A.-P. Magiorakos A. P., A. Srinivasan A., R. B. Carey R. B., Y. Carmeli Y., M. E. Falagas M. E., C. G. Giske C. G., S. Harbarth S., J. F. Hindler J. F., G.Kahlmeter G., B. Olsson-Liljequist B., D. L. Paterson D. L., L. B. Rice L. B., J. Stelling J., M. J. Struelens M. J., A. Vatopoulos A., J. T. Weber J. T., D. L. Monnet D. L.: Multidrug-resistant, extensively drug-resistant and pan-drug-resistant bacteria: and international expert propos al for interim standard definitions for acquired resistance. Clinical Microbiology and Infection, 2012, 18, 268–281.
Jacek Rejdych, magister farmacji
Z wykształcenia magister farmacji, z zamiłowania entuzjasta zdrowego stylu życia, ruchu na świeżym powietrzu i sportu. W zimie morsuje, latem uwielbia eksplorować leśne ścieżki na jednośladzie. Od lat poszukujący i chłonący wiedzę o nowinkach ze świata nauki. Uwielbia podróże z plecakiem, miłośnik zwierząt.
