Bilans zdrowia dziecka to badanie profilaktyczne mające na celu wczesne wykrywanie i leczenie ewentualnych nieprawidłowości w rozwoju i chorób, zanim dojdzie do istotnych klinicznie konsekwencji zdrowotnych.
Bilanse zdrowia wykonywane są w Polsce od lat 70. XX wieku. Od tego czasu wielokrotnie zmieniała się forma ich przeprowadzania. Bardzo ważnym aspektem bilansów zdrowia dziecka jest standaryzacja zasad postępowania, gdyż umożliwia ona wszystkim dzieciom w kraju równy dostęp do profilaktyki zdrowotnej. W naszym kraju program profilaktycznej opieki zdrowotnej sprawuje lekarz podstawowej opieki zdrowotnej, pielęgniarka środowiskowa/szkolna i lekarz dentysta. Obejmuje ona badanie lekarskie w pierwszym roku życia (w 1-2 tygodniu życia, 6-9 tygodniu życia, 3-4 miesiącu życia, 6-7 miesiącu życia, 9 miesiącu życia, 12 miesiącu życia), w 2rż, 4rż, 5rż, 5-6rż (okres rocznego obowiązkowego przygotowania przedszkolnego), następnie w III, VII klasie szkoły podstawowej lub w I klasie szkoły ponadpodstawowej oraz w ostatniej klasie szkoły ponadpodstawowej.
Bilans dwulatka
Należy go przeprowadzić po upływie 24 miesięcy od urodzenia dziecka z możliwością przesunięcia terminu badania o +/- 3 miesiące.
Na wizytę lekarską rodzice powinni wziąć ze sobą książeczkę zdrowia dziecka, książeczkę szczepień oraz inną dokumentację medyczną, jeśli ją posiadają (karty informacyjne leczenia szpitalnego, wyniki badań i inne).
Podczas zbierania wywiadu i badania fizykalnego dziecka lekarz zwraca uwagę na następujące elementy:
- choroby przewlekle u dziecka, pobyty w szpitalach, jeśli tak to ile razy i z jakich przyczyn, leki przyjmowana na stałe, przebyte operacje/zabiegi, doznane urazy, szczepienia, choroby i problemy społeczne w najbliżej rodzinie dziecka,
- dieta pacjenta, suplementacja witaminy D3,
- samodzielność dziecka, aktywność fizyczna, rozwój psychomotoryczny, kontakty społeczne, rozwój mowy, rozwój uzębienia,
- standardowe badanie fizykalne, uwzględniające wszystkie jego elementy, zawierające między innymi: pomiar masy i długości ciała, ciśnienia tętniczego oraz odniesienie tych wartości do aktualnie obowiązujących siatek centylowych, ocenę rozwoju psychoruchowego, przesiewowe badanie ostrości wzroku i słuchu.
Ze względu na mocno ograniczone ramy czasowe wizyty w Polskich warunkach, lekarz często skupia się na najistotniejszych elementach rozwoju dziecka.
Omawiając bilans dwulatka warto wspomnieć o prawidłowym rozwoju funkcjonalnym dziecka w tym wieku i tzw. „kamieniach milowych” w rozwoju, czyli określonych umiejętności nabywanych przez dziecko w przewidywanej kolejności i czasie, które odzwierciedlają wzajemne oddziaływania układu nerwowego dziecka ze środowiskiem. W skład kamieni milowych wchodzi ocena motoryki dużej, motoryki małej (czyli precyzji wykonywanych ruchów, zdolności do samoobsługi), rozwoju mowy, funkcji poznawczych i społeczno-emocjonalnych.
Brak osiągnięcia poszczególnych elementów składających się na kamienie milowe jest sygnałem ostrzegawczym i wymaga czujnej obserwacji rozwoju dziecka.
Jakie umiejętności powinno mieć dwuletnie dziecko?
Dwulatek powinien już umieć:
- w zakresie motoryki dużej: biegać, skakać, kopać, wchodzić po schodach krokiem dostawnym, bez pomocy poręczy,
- w ramach motoryki małej: naśladować rysowanie kreski, ustawić 6 kloców jeden na drugim, umyć ręce, pomóc w ubieraniu się, używać łyżki,
- mówić proste połączenia słów, np. „mama da”, kiwać „tak”, przesyłać całusy, rozumieć około 50 słów,
- w obrębie funkcji poznawczych: uczestniczyć w prostych udawanych zabawach, np. kładzie lalkę do łóżka, pcha samochód aby go uruchomić,
- w aspekcie funkcji społeczno-emocjonalnych: uzależniać swoje zachowanie od wyrazu twarzy innych ludzi, wykazywać wspólne pole uwagi – wskazuje na przedmiot w celu zaprezentowania jego funkcji, np. puszczanie baniek mydlanych przez opiekuna.
Piśmiennictwo:
„Norma kliniczna w pediatrii” M.Krawczyński, PZWL, Wrszawa 2005r.
„ABC bilansów zdrowia dziecka” A.Oblacińska, M.Jodkowska,P.Sawiec, Medycyna Praktyczna, Krakó 2017r.
„Badanie podmiotowe i przedmiotowe w pediatrii” A.Obuchowicz, PZWL, Warszawa 2007r.
